ویژه نامه نشریه فرهنگ و تمدن آذربایجان (دانشگاه پیام نور)

به مناسبت  26 آذر فاجعه کتاب سوزان سال 1325

26 آذر

فاجعه کتاب سوزان

26 آذر رنج، شکوفایی و مرگ یک ملت

مصادف هستیم با 26 آذر،سالروز فاجعه کتابسوزان در شهرهای آذربایجان 1325که همراه با رنج، شکوفایی و مرگ یک ملت اتفاق افتاد. مبارزان آزادی هنگامی که بدست رژیم منحوس پهلوی طناب دار پایان راه خود می دیدند، باز فریاد می زدند "یاشاسین آذربایجان" و اینگونه آذربایجان «یاشادی»  و سرانجام با میارزه همین ملت رنجور سلطتن دست نشانده پهلوی با تفکرات شوونیستی و فاشیستی خود به زباله دان پیوست. سرزمین آذربایجان که در پایان جنگ جهانی و تحمل زیانباری های فراوان توانسته بود کبوتر آزادی را لمس کند با یورش نیروهای مرکز رئبرو شد و از یکم آذر 1325 این منطقه شاهد خشونتی شد که تاریخ کمتر به خود دیده است. حدودا بیست و شش هزار نفر به طور فجیعی قتل عام شده و جوخه های اعدام شدند. مهاجرت های اجباری به جنوب و زندان های طویل المدت نیز نتوانست خشم بر ملت آذربایجان را در دل سلطنت پهلوی که در اینجا از حمایت آمریکا و انگلیس برخوردار بود آرام سازد. ..…

Read more

چهارشنبه ۲۱ آذر ۱۳۲۴
مصادف با ۷ محرم ۱۳۶۵ و ۱۲ دسامبر ۱۹۴۵
افتتاح مجلس ملی آذربایجان

بار دیگر مجلس ملی آذربایجان تشکیل و اولین جلسه آن برگزار شد و با اصرار در جدا نشدن آذربایجان از ایران، یک دولت محلی به رهبری سید جعفر پیشه‌وری و بدون وزارت خارجه انتخاب شد.
جلسه مجلس ملی آذربایجان رأس ساعت ۵/۹ صبح در محل سالن سینما دیده‌بان ـ فلسطین امروزی ـ تشکیل شد که در این جلسه ۷۵ نفر شرکت داشتند و نظام‌الدوله رفیع، مجلس ملی را افتتاح نمود و به دنبال رأی‌گیری صورت گرفته نتایج زیر حاصل شد:
حاج میرزا علی شبستری (رئیس) ـ رفیعی ، صادق پادگان و جودت (معاونین) ـ محمد عظیما و میر رحیم ولائی (منشی) ـ دیلمقانی، دیبائیان و تیموری (عضو هیئت رئیسه).
به دنبال اعلام نتایج، میرزا علی شبستری ـ رئیس مجلس ـ ، سید جعفر پیشه‌وری را مأمور تشکیل دولت ملی آذربایجان نمود و وی بعدازظهر همان روز فهرستی از اعضای کابینه خود را به شرح زیر تقدیم مجلس کرد که همگی تائید و معرفی شدند. اسامی اعضای کابینه به قرار زیر بود…

Read more

اصلاحات چی ها و اصول آزادی

سید جعفر پیشه وری

اصلاحات چى‌ها را در مواقع عادى ممكن نيست از آزادى خواهان حقيقى تميز داد. اما در موقع پيش آمد مسايل جدى و مهم نمى‌توانند افكار خود را در پس پرده‌ى اختفا مستور داشته و فوراً خود را معرفى مى‌كنند. اين‌ها هر چند ادعاى آزادى خواهى مى‌كنند و سنگ ملت پرستى به سينه مى‌زنند، ولى حقيقتا اين طور كه وانمود مى‌كنند، نيستند. اين‌ها ايمان به قوه‌ى قاهره‌ى ملت و انقلاب ندارند. ظاهراً از اوضاع ناراضى هستند و مى‌گويند كه بايد وضعيت اصلاح بشود، ليكن اين اصلاح را اولا از صنف حاكمه انتظار دارند؛ ثانيا نصيحت و تشويق را يگانه چاره‌ى دردها تصور مى‌كنند. به خيال اين‌ها، ممكن است با دست.طبقه‌ى ممتاز براى صنف‌هاى ديگر كار كرد.

بنابراين هر وقت در ميان ملت، نهضت و جنبش بر عليه مفاسد و خرابى‌ها شروع مى‌شود، اين آقايان به ميدان افتاده، گاه به نعل و گاه به ميخ مى‌زنند و نمى‌گذارند توده‌ى ملت كاملاً از حقوق خود دفاع كرده، قدمى به طرف ترقى بردارد. اين گونه اشخاص در مساله‌ى تجدد از خود مرتجعين خطرناك تر مى‌باشند؛ زيرا اين‌ها …

Read more

حرکت ۲۱ آذر در آذربایجان

 گفتگو با دکتر بهزاد بهزادی

به مناسبت 65 مین سالروز تاسیس فرقه دمکرات آذربایجان (1389)

پرسش- جناب آقاي بهزادي شما در زمان حکومت ملي آذربايجان مقيم تبريز بوده و از نزديک شاهد فعاليت‎هاي انجام شده بوديد، لطفا” در خصوص اقدامات فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي حکومت ملي آذربايجان برايمان صحبت کنيد.

 پاسخ- مايلم قبل از برشمردن فهرست‌وار اقدامات حكومت ملي آذربايجان، جمع‌بندي كه آبراهاميان در كتاب «ايران بين دو انقلاب» از اقدامات حكومت ملي آذربايجان كرده است، از صفحه 54 آن كتاب نقل كنم:

 «حتي مخالفان فرقه هم به ناچار پذيرفتند كه در عرض اين يكسال خدمات و كارهايي بيشتر از دوران بيست‌ ساله رضاشاه انجام گرفته است».

 كارهاي انجام گرفته از طرف حكومت ملي آذربايجان را كه براساس مفاد مرامنامه فرقه دموكرات آذربايجان و مصوبات كنگره و مجلس ملي آذربايجان انجام گرفته در دو بخش به اختصار نام مي‌برم:

 بخش اول-…

Read more

پيشه وري از زبان و قلم خودش

21 آذر ماه مصادف است با هفتاد و سومین سالروز تاسیس حکومت ملی آذربایجان به رهبری سید جعفر پیشه وری. تا بحال در مورد شخصیت و کاراکتر رهبر جنبش 21 آذر و نخست وزیر دولت خودمختار آذربایجان؛ دهها کتاب و صدها مقاله نوشته شده است. اما هیچ نوشته ای رساتر در شناخت و شناسایی این مرد بزرگ جنبش انقلابی ایران، از آنچه خود نوشته است به نظر نمی رسد.

.  سید جعفرپيشه وري در شماره ي 91 روزنامه ي آژير هم زمان با نامزدي نمايندگي مجلـس شوراي دوره ي چهاردهم توسط حزب تودة ايران، به تقاضاي هيئت تحريريـه، بـا منتهـاي فروتنـي دربـاره ي خـود مينويسد :

از نقطه نظر زندگاني خصوصي سرگذشت من طنطنه و تشعشعي ندارد، در زاويه سادات خلخال در سنه ي 1272 متولد شدم. در اثر حوادث و زدوخوردها در سن 12 سالگي با خانواده ي خود به قفقاز مهاجرت كـردم و از آن تـاريخ در تـلاش معـاش قـدم گذاشتم. در مدرسه اي كه تحصيل مي كردم  وارد كار شدم. آنجا مانند يك مستخدم ساده خدمت كردم. پس از خاتمه ي مدرسـه در همانجا به معلمي پرداختم. پس از انقلاب اكتبر، اقيانوس نهضت اجتماعي مرا هم مانند ساير جوانان معاصر از جـاي تكـان داده، و در ميدان كاربزرگ و پرافتخار علاوه بر مبارزه آ…

Read more

فریدون ابراهیمی خطاب به خبرنگار آمریکایی در زندان:

فرقه دموکرات آذربایجان نابود نشده و نابود شدنی نیست!

فریدون ابراهیمی در آخرین لحظات زندگی اش، در اندیشه تداوم مبارزه بود. او که خود را  پیروز میدان می دانست، نه شکست خورده، مصمم بود تا آخرین لحظه حیاتش به مبارزه ادامه دهد. به همین خاطرتصمیم گرفت با چنان ابهتی در صحنه مرگ خود ظاهر شود که طرفدارانش به وجود او افتخار کنند و دشمنانش خوار و نا امید شوند. از تجسم خود در لباسی که قرار بود بپوشد، لبخندی بر لبانش نقش بست و با خود گفت: «این هم یکی از آخرین ابزارهای مبارزه من در واپسین دقایق زندگی ام خواهد بود.»

فریدون  در سلول سرد و تاریک خود غرق در فکر بود. آنچه در طول زندگی اش دیده و کرده بود، مانند نوار فیلمی در ذهنش باز می شد، و مناظر گوناگونی را در پرده ذهنش به نمایش می گذاشت. به پیر مرد جهان دیده ای فکر می کرد که در روستایی در بین مردمی که دور او حلقه زده بودند؛ با او درد دل می کرد. به یاد می آورد وقتی پیر مرد فهمید که فریدون اهل درد و در فکر درمان است، آهی کشید و سفره دلش را باز کرد. حالا که به آن روز فکر می کرد، صدای پیر مرد که بغض کرده سخن می گفت، در گوشش می پیچید:…

Read more

گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران­­­­

رسول مهربان

جنبش دموکراتیک آذربایجان و دولت انقلابی پیشه وری/ بخش دهم

7ــ خدمت پیشه وری به جنبش توده ای آذربایجان و ساختمان آذربایجان نو و مترقی

ﺑﺮﺧﻼف ﺧﺎﻃﺮات دروﻏﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻠﻴـﻞ ﻣﻠﻜـﻲ، رﻫﺒـﺮان ﻧﻬﻀـﺖ آذرﺑﺎﻳﺠـﺎن ﻋـﻼوه ﺑـﺮ آن ﻛـﻪ در اوج روﺣﻴـﻪي اﻳﺮان دوﺳﺘﻲ و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺗﻮده ي ﻣﺤﺮوم اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ، ﻫﺮﮔﺰ در ﻣﺤﺪوده   ي ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه ي ﻟﻔﺎﻇﻲ ﻫﺎي وﻃﻦ ﭘﺮﺳـﺘﺎﻧﻪ ﻛـﺎذب، به عوام ﻓﺮﻳﺒﻲ ﻧﻨﺸﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف و اﻳﺪه آل ﺧﻮد را در ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺻﻼﺣﺎت و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻨﻴﺎدي ﺑﻪ ﺳـﻮد ﺧﻠـﻖ ﺗﺒﻠﻮر و ﺗﺠﻠﻲ دادﻧﺪ و ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎﻟﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ از اﺳﺘﻘﻼل و ملیت را ﺟﻠﻮه گرﺳﺎﺧﺘﻨﺪ. آﻧﻬﺎ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻣـﻴﻬﻦ را از ﻃﺮﻳـﻖ ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاري ﺑﻪ ﺗﻮده ي ﻣﺮدم و دﻫﻘﺎن زﺣﻤﺘﻜﺶ  آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ و ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺮاﺑـﻪﻫـﺎﻳﻲ شبیه بود، ﺑﺎ ﻛﺎر و ﻛﻮﺷﺶ و ﺗﻼش ﺷﺒﺎﻧﻪ  روزي، اﺑﺮاز داﺷﺘﻨﺪ . و ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﺪت ﻛﻤﺘﺮ از ﻳـﻚ ﺳـﺎل در ﻃـﻮل ﻋﻤﺮ ﻛﻮﺗﺎه ﻫﻴﺌﺖ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ ﺧﻠﻖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن، ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﺪ اﻋﺠـﺎز و ﺑـﺎورﻧﻜﺮدﻧﻲ و ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺤﺮوم آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺧﺪﻣﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﻋﻼوه ﺑـﺮ ﺑـﺎرور ﻛـﺮدن ﻧﻬـﺎل آزادي و دﻣﻮﻛﺮاﺳـﻲ ﺧﻠﻘـﻲ در ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان و اﻳﺠﺎد ﺷﻮروﺷﻮق و آﮔﺎﻫﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺳﻨﺪﻳﻜﺎ ﻳﻲ در ﺗﻮده ي ﻣﺮدم آذرﺑﺎﻳﺠـﺎن ﺧـﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑـﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺤﺮوم و ﺳﺘﻤﺪﻳﺪه ي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪي« ﻛﺘﺎب…

Read more

فریدون ابراهیمی در دادگاه فرمایشی ارتش:

آینده از آن زحمتکشان است

فریدون را پس از شش ماه شکنجه و اذیت و آزار در زندان تبریز، به زندان قصر  تهران منتقل کردند. رئیس زندان قصر در آزار و شکنجه مخالفان حکومت ید طولایی داشت. قرار نبود از زندانیان سیاسی رژیم کسی بدون توبه و اعتراف وتسلیم، تندرست و سرفراز آزاد شود.

اما نه سلول های تاریک انفرادی، نه شکنجه های ددمنشانه غیر انسانی، و نه بازجویی ها و بازپرسی های شبانه روزی که ماه ها ادامه داشت، هیچ کدام نتوانست فریدون را از پای درآورد. او همچنان محکم و استوار ایستاده بود و از باورهای خود، از حکومت ملی و مردمی و از کارهایی در یک سال گذشته سامان یافته بود، دفاع می کرد.

در یکی از جلسات دادگاه دادستان از او پرسید:

ــ شما بر چه اساسی حکم اعدام صادر می کردید؟

فریدون قاطعانه جواب داد:

ــ اولا من حکم اعدام کسانی را صادر می کردم که با دزدی ها و قلدری هایشان اهالی تبریز را جان به لب کرده بودند. ثانیا آن ها را براساس قانون حکومت ملی محکوم می کردم.…

Read more

پای صحبت یک کهنه فدائی

اگر چه با رفیق دکتر عادله خانم چرنیک‌بلند، یکی از اعضای قدیمی حزب توده ایران و فرقه (حزب) دموکرات آذربایجان، عضو هیئت اجرائیه فرقه دمکرات آذربایجان و استاد سرشناس دانشگاه پزشکی باکو از سالهای نسبتا طولانی افتخار آشنایی دارم و در نشست‌ها، گردهمآیی‌ها و مراسم متعدد بمناست‌های مختلف از دیدگاهها، نظرات و به یادمانده‌هایشان بهره برده‌ام، اما این بار بطور اختصاصی پای صحبت‌شان نشستم تا به سهم خود از فعالیت‌ها و زحمات ایشان در نبرد طبقاتی و مبارزه برای رهایی ملی قدردانی نموده، ارج نهم. نوشتارزیر، فشردهگفتگو با ایشان است:

خانم دکتر عادله چرنیک‌بلند در سال ١٣١٠ در یک خانواده روشنفکری- کارگری بدنیا آمد. پدر و مادرش عضو حزب تودۀ ایران بودند. مادرش خدیجه خانم مسئول یکی از حوزه‌های حزبی زنان در اردبیل بود.

او تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه «پوراندخت» اردبیل شروع کرد. بدنبال سرکوبی خونین حکومت ملی آذربایجان به مهاجرت اجباری رفت و با ادامه تحصیل در مهاجرت، در نهایت …

Read more