حرکت ۲۱ آذر در آذربایجان

 گفتگو با دکتر بهزاد بهزادی

به مناسبت 65 مین سالروز تاسیس فرقه دمکرات آذربایجان (1389)

پرسش- جناب آقاي بهزادي شما در زمان حکومت ملي آذربايجان مقيم تبريز بوده و از نزديک شاهد فعاليت‎هاي انجام شده بوديد، لطفا” در خصوص اقدامات فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي حکومت ملي آذربايجان برايمان صحبت کنيد.

 پاسخ- مايلم قبل از برشمردن فهرست‌وار اقدامات حكومت ملي آذربايجان، جمع‌بندي كه آبراهاميان در كتاب «ايران بين دو انقلاب» از اقدامات حكومت ملي آذربايجان كرده است، از صفحه 54 آن كتاب نقل كنم:

 «حتي مخالفان فرقه هم به ناچار پذيرفتند كه در عرض اين يكسال خدمات و كارهايي بيشتر از دوران بيست‌ ساله رضاشاه انجام گرفته است».

 كارهاي انجام گرفته از طرف حكومت ملي آذربايجان را كه براساس مفاد مرامنامه فرقه دموكرات آذربايجان و مصوبات كنگره و مجلس ملي آذربايجان انجام گرفته در دو بخش به اختصار نام مي‌برم:

 بخش اول-…

Read more

پيشه وري از زبان و قلم خودش

21 آذر ماه مصادف است با هفتاد و سومین سالروز تاسیس حکومت ملی آذربایجان به رهبری سید جعفر پیشه وری. تا بحال در مورد شخصیت و کاراکتر رهبر جنبش 21 آذر و نخست وزیر دولت خودمختار آذربایجان؛ دهها کتاب و صدها مقاله نوشته شده است. اما هیچ نوشته ای رساتر در شناخت و شناسایی این مرد بزرگ جنبش انقلابی ایران، از آنچه خود نوشته است به نظر نمی رسد.

.  سید جعفرپيشه وري در شماره ي 91 روزنامه ي آژير هم زمان با نامزدي نمايندگي مجلـس شوراي دوره ي چهاردهم توسط حزب تودة ايران، به تقاضاي هيئت تحريريـه، بـا منتهـاي فروتنـي دربـاره ي خـود مينويسد :

از نقطه نظر زندگاني خصوصي سرگذشت من طنطنه و تشعشعي ندارد، در زاويه سادات خلخال در سنه ي 1272 متولد شدم. در اثر حوادث و زدوخوردها در سن 12 سالگي با خانواده ي خود به قفقاز مهاجرت كـردم و از آن تـاريخ در تـلاش معـاش قـدم گذاشتم. در مدرسه اي كه تحصيل مي كردم  وارد كار شدم. آنجا مانند يك مستخدم ساده خدمت كردم. پس از خاتمه ي مدرسـه در همانجا به معلمي پرداختم. پس از انقلاب اكتبر، اقيانوس نهضت اجتماعي مرا هم مانند ساير جوانان معاصر از جـاي تكـان داده، و در ميدان كاربزرگ و پرافتخار علاوه بر مبارزه آ…

Read more

فریدون ابراهیمی خطاب به خبرنگار آمریکایی در زندان:

فرقه دموکرات آذربایجان نابود نشده و نابود شدنی نیست!

فریدون ابراهیمی در آخرین لحظات زندگی اش، در اندیشه تداوم مبارزه بود. او که خود را  پیروز میدان می دانست، نه شکست خورده، مصمم بود تا آخرین لحظه حیاتش به مبارزه ادامه دهد. به همین خاطرتصمیم گرفت با چنان ابهتی در صحنه مرگ خود ظاهر شود که طرفدارانش به وجود او افتخار کنند و دشمنانش خوار و نا امید شوند. از تجسم خود در لباسی که قرار بود بپوشد، لبخندی بر لبانش نقش بست و با خود گفت: «این هم یکی از آخرین ابزارهای مبارزه من در واپسین دقایق زندگی ام خواهد بود.»

فریدون  در سلول سرد و تاریک خود غرق در فکر بود. آنچه در طول زندگی اش دیده و کرده بود، مانند نوار فیلمی در ذهنش باز می شد، و مناظر گوناگونی را در پرده ذهنش به نمایش می گذاشت. به پیر مرد جهان دیده ای فکر می کرد که در روستایی در بین مردمی که دور او حلقه زده بودند؛ با او درد دل می کرد. به یاد می آورد وقتی پیر مرد فهمید که فریدون اهل درد و در فکر درمان است، آهی کشید و سفره دلش را باز کرد. حالا که به آن روز فکر می کرد، صدای پیر مرد که بغض کرده سخن می گفت، در گوشش می پیچید:…

Read more

گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران­­­­

رسول مهربان

جنبش دموکراتیک آذربایجان و دولت انقلابی پیشه وری/ بخش دهم

7ــ خدمت پیشه وری به جنبش توده ای آذربایجان و ساختمان آذربایجان نو و مترقی

ﺑﺮﺧﻼف ﺧﺎﻃﺮات دروﻏﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻠﻴـﻞ ﻣﻠﻜـﻲ، رﻫﺒـﺮان ﻧﻬﻀـﺖ آذرﺑﺎﻳﺠـﺎن ﻋـﻼوه ﺑـﺮ آن ﻛـﻪ در اوج روﺣﻴـﻪي اﻳﺮان دوﺳﺘﻲ و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺗﻮده ي ﻣﺤﺮوم اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ، ﻫﺮﮔﺰ در ﻣﺤﺪوده   ي ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه ي ﻟﻔﺎﻇﻲ ﻫﺎي وﻃﻦ ﭘﺮﺳـﺘﺎﻧﻪ ﻛـﺎذب، به عوام ﻓﺮﻳﺒﻲ ﻧﻨﺸﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف و اﻳﺪه آل ﺧﻮد را در ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺻﻼﺣﺎت و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻨﻴﺎدي ﺑﻪ ﺳـﻮد ﺧﻠـﻖ ﺗﺒﻠﻮر و ﺗﺠﻠﻲ دادﻧﺪ و ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎﻟﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ از اﺳﺘﻘﻼل و ملیت را ﺟﻠﻮه گرﺳﺎﺧﺘﻨﺪ. آﻧﻬﺎ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻣـﻴﻬﻦ را از ﻃﺮﻳـﻖ ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاري ﺑﻪ ﺗﻮده ي ﻣﺮدم و دﻫﻘﺎن زﺣﻤﺘﻜﺶ  آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ و ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺮاﺑـﻪﻫـﺎﻳﻲ شبیه بود، ﺑﺎ ﻛﺎر و ﻛﻮﺷﺶ و ﺗﻼش ﺷﺒﺎﻧﻪ  روزي، اﺑﺮاز داﺷﺘﻨﺪ . و ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﺪت ﻛﻤﺘﺮ از ﻳـﻚ ﺳـﺎل در ﻃـﻮل ﻋﻤﺮ ﻛﻮﺗﺎه ﻫﻴﺌﺖ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ ﺧﻠﻖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن، ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﺪ اﻋﺠـﺎز و ﺑـﺎورﻧﻜﺮدﻧﻲ و ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺤﺮوم آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺧﺪﻣﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﻋﻼوه ﺑـﺮ ﺑـﺎرور ﻛـﺮدن ﻧﻬـﺎل آزادي و دﻣﻮﻛﺮاﺳـﻲ ﺧﻠﻘـﻲ در ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان و اﻳﺠﺎد ﺷﻮروﺷﻮق و آﮔﺎﻫﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺳﻨﺪﻳﻜﺎ ﻳﻲ در ﺗﻮده ي ﻣﺮدم آذرﺑﺎﻳﺠـﺎن ﺧـﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑـﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺤﺮوم و ﺳﺘﻤﺪﻳﺪه ي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪي« ﻛﺘﺎب…

Read more

فریدون ابراهیمی در دادگاه فرمایشی ارتش:

آینده از آن زحمتکشان است

فریدون را پس از شش ماه شکنجه و اذیت و آزار در زندان تبریز، به زندان قصر  تهران منتقل کردند. رئیس زندان قصر در آزار و شکنجه مخالفان حکومت ید طولایی داشت. قرار نبود از زندانیان سیاسی رژیم کسی بدون توبه و اعتراف وتسلیم، تندرست و سرفراز آزاد شود.

اما نه سلول های تاریک انفرادی، نه شکنجه های ددمنشانه غیر انسانی، و نه بازجویی ها و بازپرسی های شبانه روزی که ماه ها ادامه داشت، هیچ کدام نتوانست فریدون را از پای درآورد. او همچنان محکم و استوار ایستاده بود و از باورهای خود، از حکومت ملی و مردمی و از کارهایی در یک سال گذشته سامان یافته بود، دفاع می کرد.

در یکی از جلسات دادگاه دادستان از او پرسید:

ــ شما بر چه اساسی حکم اعدام صادر می کردید؟

فریدون قاطعانه جواب داد:

ــ اولا من حکم اعدام کسانی را صادر می کردم که با دزدی ها و قلدری هایشان اهالی تبریز را جان به لب کرده بودند. ثانیا آن ها را براساس قانون حکومت ملی محکوم می کردم.…

Read more

پای صحبت یک کهنه فدائی

اگر چه با رفیق دکتر عادله خانم چرنیک‌بلند، یکی از اعضای قدیمی حزب توده ایران و فرقه (حزب) دموکرات آذربایجان، عضو هیئت اجرائیه فرقه دمکرات آذربایجان و استاد سرشناس دانشگاه پزشکی باکو از سالهای نسبتا طولانی افتخار آشنایی دارم و در نشست‌ها، گردهمآیی‌ها و مراسم متعدد بمناست‌های مختلف از دیدگاهها، نظرات و به یادمانده‌هایشان بهره برده‌ام، اما این بار بطور اختصاصی پای صحبت‌شان نشستم تا به سهم خود از فعالیت‌ها و زحمات ایشان در نبرد طبقاتی و مبارزه برای رهایی ملی قدردانی نموده، ارج نهم. نوشتارزیر، فشردهگفتگو با ایشان است:

خانم دکتر عادله چرنیک‌بلند در سال ١٣١٠ در یک خانواده روشنفکری- کارگری بدنیا آمد. پدر و مادرش عضو حزب تودۀ ایران بودند. مادرش خدیجه خانم مسئول یکی از حوزه‌های حزبی زنان در اردبیل بود.

او تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه «پوراندخت» اردبیل شروع کرد. بدنبال سرکوبی خونین حکومت ملی آذربایجان به مهاجرت اجباری رفت و با ادامه تحصیل در مهاجرت، در نهایت …

Read more

سرزمین اولین ها

نگاهی به مدارس آذربایجان

فرزانه ابراهیم زاده (پژوهشگر تاریخ)

بخش پایانی

میرزا حسن از تبریز

نام میرزا حسن تبریزی ملقب به رشدیه به صورت جدا نشدنی با آموزش و پروزش ایران گره خورده است. مردی که با ایستادگی در برابر مکتب داران و کسانی مخالف آموزش و پرورش مدرن در ایران بودند توانست نخستین مدارس ابتدایی را در ایران راه اندازی کند. رشدیه متولد شهر تبریز بود و بعد از پایان دوران مقدماتی تحصیل در مکتب خانه، برای خواندن درس طلبگی به استانبول و مصر و بیروت رفت. این سفر زندگی اورا تغییر داد. او در استانبول از نزدیک با آموزش و پرورش مدرن که از پایه دبستان آغاز می شد آشنا شد و متوجه شد که دارالفنون مدرسه مناسبی برای آموزش و پرورش نیست. دارافنون از ابتدای تاسیس بیشتر شبیه مدارس تکمیل و کالج بود و دانش آموزانی که وارد این مدرسه می شدند باید مقدمات آموزشی را از قبیل خواندن و نوشتن و حساب و کتاب آموخته بودند. آموزش این مقدمات در آن زمان به عهده مکتب خانه ها بود که شیوه بسیار قدیمی برای آموزش داشتند. رشدیه بعد از دیدن مدارس ابتدایی در عثمانی با توجه به شباهتی که میان رسم الخط فارسی و غربی بود تصمیم گرفت شیوه ای ساده تر را برای آموزش الفبا اختراع کند. او برای پیاده کردن نظام آموزشی خود به ایروان رفت و نخستین مدرسه خود را در این شهر راه اندازی کرد. در همین شهر بود که ناصرالدین شاه اورا دید و از نزدیک در جریان آموزش هایی قرار گرفت و از او دعوت کرد تا در ایران مدرسه ای راه اندازی کند. رشدیه در سال ١٣٠٥ به ایران آمد و در منطقه ششکلان تبریز در مسجد مصباح الملک نخستین مدرسه خود را …

Read more

به یاد رفیق شهید انوشیروان ابراهیمی

معاون صدر کمیته مرکزی فرقه دمکرات آذربایجان 

 رفقا، ما رفتیم، شما راه ما را ادامه دهید!

روز ۲۲ ‏شهریور ۶۶ ‏نزدیکی‌های ظهر بود. بچه‌ها سفره را چیده بودند. داشتند پای سفره می‌نشستند که در سلول بازشد و انوشیروان را صدا کردند. به یک باره قلب ها فروریخت. لبخندها بر لب‌ها خشکید. معلوم بود که وقتش رسیده است. حتی مجال ندادند نهارش را بخورد. ‏انوشیروان برخاسته بود. ابتدا سکوتی تلخ، سپس قطرات اشکی که پهنه صورت‌ها را پوشاند. انوشیروان را برای تیرباران می‌بردند. چشم‌ها به دهانش دوخته شده بود. باید چیزی می‌گفت. و او به کوتاهی سخن گفت: «رفقا، ما رفتیم، شما راه ما را ادامه دهید. من با سربلندی و غرور و باعشق به حزبم راه مرگ را می‌روم. من تا آخرین لحظه از آرمانم و حزبم دفاع می‌کنم.»

خبر تیرباران رفیق انوشیروان ابراهیمی همه رفقا و دوستان قدیمی‌اش را در ماتمی سنگین فروبرد. دوستی پاک و بی غش و انسانی دوست داشتنی را از دست دادیم. «انوش» یک فرزند شایسته و ‏پر افتخار برای مردم ایران و ب…

Read more

به مناسبت 13 شهریور 115 مین سال تولد دکتر ارانی

نگاهی به زندگی پر بار دکتر تقی ارانی

به قلم احسان طبری

در میان مردان بزرگی که از ایرانیان و بیگانگان در زندگی خویش دیده و شناخته ام، هنوز ارانی اگر نگویم بزرگترین، یکی از بزرگترین آنهاست. آن هماهنگی بین مبارز دلیر و انسان نیک و اندیشه ور ژرف بودن که پدیده ای بس کمیاب است، در ارانی به میزانی شگرف وجود داشت. 
همه برتریهای روانی و عملی او: دانش، دلاوری، پشتکار، ایمان، سرشتی، او بود. از اینرو از جلوه فروشی های سبک مغزانه عاری بود. فروتن و بی دعمی بنظر میرسید و کارهای خود را که تا پایگاه جانبازی در راه مردم اوج می گرفت، انجام وظایف عادی یک انسان میشمرد.
سخت پرکار بود. هنگامیکه چشم از جهان می بست 36 سال داشت. یعنی در جوانی شهید شد ولی تا آن هنگام کتابهای علمی متعدد و قطور و مقالات سیاسی و حتی آثار ادبی گوناگون نوشته بود. بسبب شوق متنوعی که در فرهنگ انسانی داشت، بسیار چیزها می دانست: از ریاضی و فیزیک و شیمی گرفته تا فلسفه و روانشناسی و زبان و ادبیات! و در همه این گستره ها مردی ژرف اندیش و پرخوانده بود: می اندیشید، می کوشید. زندگی را رسالتی دشوار و پرمسئولیت بر…

Read more