گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران­­­­

رسول مهربان

جنبش دموکراتیک آذربایجان و دولت انقلابی پیشه وری/ بخش پنجم

 متن كامل اختيارات كميسيون سه جانبه مأمور رسيدگي به امور ايران دول بريتانياي كبير و اتحاد جماهير شوروي و ايالات متحده ي آمريكا با تشكيل كميسيون سه گانه براي رسيدگي به مسايل ايران موافقت حاصل كرده و اين موافقت را به دولت ايران جهت موافقت نظر آن دولت ابلاغ ميدارد. مقررات موافقتنامه بـه قـرار ذيل است:

1ـ کميسيون نامبرده براي شروع به امر بايد اين موضوع را مدنظر قراردهد كه در طي مـدت اقامـت قشـون متفقـين در ايـران تشكيلات اقتصادي ايران و تشكيلات اداري دولتي دچار اختلال گرديده و اشكالاتي فيمابين دولت مركزي و اهـالي بعضـي از ايالات رخ داده است. سه دولت نامبرده تصديق مينمايند كه ممكن است مسئوليت اين وضعيت تا حدي متوجـه آنـان باشـد و بنابراين بايد سعي نمايند كه با دولت ايران در تجديد استقرار اوضاع عادي به نحوي كه مورد رضايت كليـه ي عناصـر مختلفـه اهالي مملكت باشد و نيز در حفظ روابط دوستانه با ساير ممالك مساعدت نمايند…

Read more

یک سند تاریخی

پيام اتحاديه کارگران ايران به کارگران آذربايجان
به مناسبت اول ماه مه – ده ارديبهشت ١٣١٠

(بيانيه اول ماه مه)

پيام اتحاديه کارگران ايران خطاب به کارگران آذربايجان بمناسبت 10 ارديبهشت سال 1310 ( اول ماه مه 1931) يکی از معدود اسناد و اعلاميه های بجای مانده از کوششهای مخفی آزاديخواهانه در دوران استبداد رضاشاهی است. اين بيانيه در آستانه روز جهانی کارگر مخفيانه در تبريز تهيه و توزيع شد و شب دهم ارديبهشت سال 1310 شمسي، در محله دوه چی تبريز نسخه ای از آن بدست ماموران نظميه افتاد. بروايت اسناد موجود در سازمان اسناد ملی ايران ، کشف اين اعلاميه سبب خشم بسيار دستگاه استبداد رضاشاهی گشته و به دستگيريها و سرکوب وسيع گروهی از آزاديخواهان تبريز انجاميده است. هر چند رئيس نظميه منطقه شمالغرب – سرهنگ سيف – در گزارش خود به ايالت (استاندار) آذربايجان، انتشار اين اعلاميه را - بر طبق يک عادت جا افتاده، نخست به مامورين دولت شوروی نسبت داد، ولی چندی بعد آشکار شد که گروهی 30 نفره – که دستکم 23 نفر آنها کارگران جوراب باف، قاليباف و ... بودند- و به «فرقه کمونيست ايران» بستگی داشتند، نويسنده و ناشر اعلاميه بوده اند. گذشته از ارتجاع داخلی، روزنامه بيلديريش چاپ استانبول (شماره 53، 24 مرداد 1310) نيز همزمانی پخش اين اعلاميه در محله دوه چی تبريز با آتش سوزی انبار سلاح در اين شهر و قورخانه تهران را خاطرنشان ساخته و از اين طريق ارتجاعايران را تشويق به سرکوب آزاديخواهان آذربايجان نمود.…

Read more

مهمترین رویدادهای تاریخی، سیاسی

و فرهنگی آذربایجان در فروردین ماه

1- فروردین- تولد حمزه اوغلو خشکنابی (نویسنده و فعال سیاسی) در روستای خشکناب بستان آباد به سال 1301

1- فروردین - تولد عاشیق حسین تبریزی در 1310

1- فروردین تولد موسی ماناروف (فضانورد) در باکو به سال 1330.

1-فروردین - تولد اسماعیل شیخلی (نویسنده) در روستای شیخلی بخش قازاق جمهوری آذربایجان به سال 1298.

2- فروردین - تولد ربابه مرادوا ( فعال سیاسی، خواننده و بازیگر نقش لیلی در اپرای لیلی و مجنون) در اردبیل به سال 1309.

2- فروردین- تولد سلیمان رحیموف (نویسنده) در 1279.

2- فروردین - تولد علی آقا آقایف (هنرمند و بازیگر نقش مشهدی عباد) در باکو به سال 1292.

2- فروردین تولد مهدی حسین (نویسنده) در بخش قازاق جمهوری آذربایجان به سال 1288.

2- فروردین تولد زینال خلیل (شاعر) در گنجه به سال 1293.

3 - فروردین- تولد کریم مشروطه چی (شاعر با تخلص سؤنمز) در تبریز به سال 1307.

3- فروردین مرگ ایرج میرزا (شاعر قاجار متولد…

Read more

گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران

رسول مهربان

جنبش دموکراتیک آذربایجان و دولت انقلابی پیشه وری/ بخش سوم

تحكيم قدرت تـوده اي در آذربايجـان و اعـتلاي جنـبش خلق آذربايجان موجب اميدواري همه ي آزاديخواهان ايران شد، و براي اولين بار پس از انقلاب مشروطيت، خلقـي مصمم و يك پارچه در برابر حكومت و رژيم جـابر مركـزي ايسـتادگي كـرد و اولـين نتيجـه ي آن سـقوط كابينـه صدرالاشراف بود و به ناچار آقاي حكيم الملك رجل مشروطه خواه! نخست وزير شد و به نام آنكه اهل آذربايجـان بود و سابقه و داعيه آزاديخواهي و مشروطه طلبي داشت، به قصد حـل مشـكل آذربايجـان و سروسـامان دادن بـه اوضاع ايران، به ميدان آمد. اولين راه حل به نظر مرتجعين تعويق انتخابات مجلس بود و دولت حكيمي بـا حمايـت اكثريت مجلس چهاردهم موفق شد انتخابات دوره ي پانزدهم مجلس را به بهانه ي حضور قشون خـارجي در ايـران معوق بگذارد و طرح تقديمي اكثريت مجلس چهاردهم با حمايت پنهاني عـده اي از اقليـت مجلـس چهـاردهم بـه شرح زير تصويب شد…

Read more

نگاهی گذرا به زندگی يک چهره برجسته

جنبش کارگری ميهن ما

مجتبی مهرگان

دکتر تقی ارانی يک صد سال پيش در  تاريخ 13 شهريورماه 1282 در شهر تبريز ديده به جهان گشود. و در روز 14 بهمن ماه 1318 در دوره سلطنت استبدادی رضاخان بر اثر تضيقات و شکنجه های زندانبانان در بيمارستان زندان مرکزی شهربانی تهران، در اوج خلاقيت علمی و پيکار انقلابی به شهادت رسيد.

پدرش ابوالفتح خان ارانی تبريزی (متولد ...؟ درگذشت 1315) کارمند ماليه تبريز بود. مادر او فاطمه آقازاده ( متولد...؟ درگذشت 1325) نام داشت که زنی شجاع، آگاه و از خود گذشته بود. تقی ارانی بخشی از دوران کودکی خود را در تبريز گذرانيد و چهار ساله بود که همراه خانواده (مادر و خواهرانش) به تهران آمد. ابوالفتح خان ارانی نسبت به همسر و فرزندان خود لاقيد بود و با وجود درآمد مکفی توجهی به تامين زندگی خانواده خود نداشت. در نتيجه دوره کودکی تقی ارانی در تهران با دشواری مالی سپری شد. در اين تاريخ تقی ارانی که تنها پسر خانواده بود با مادر و سه خواهر خود به نام های ايران، کوکب و شوکت در محله شيخ هادی زندگی می کرد .…

Read more

گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران

رسول مهربان

قریب به 72 سال از نهضت دموکراتیک آذربایجان می گذرد. طی این سالها کم نبودند نویسندگان و قلم به مزدانی که با همه وجود جنبش 21 آذر را زیر تازیانه تبلیغات نا جوانمردانه گرفته اند. البته نباید فراموش کرد در مقابل هم هستند اندیشمندان، محققان و تاریخ نگارانی که علیرغم همه محدودیت ها با ارائه اسناد بسیار فراوان تلاش بایسته ای برای زدودن گردوخاک  ناشی از گرایشات مغرضانه به عمل آورده اند. از آن میان می توان به تحقیقات ارزشمند استاد رسول مهربان اشاره کرد. کتاب 4 جلدی "گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران" نوشته محقق و دانشمند معاصر کشورمان رسول مهربان با ارائه اسناد و مدارک متقن، نقش مهمی در شکل دهی افکار پویای جوانان دارد. کتاب استاد مهربان می تواند در پالایش افکار زهر آلودی که دشمنان خلق های ایران در میان نسل جوان پراکنده اند، نقش ارزشمندی داشته باشد. بویژه در حال حاضر که با جنبش گسترده اجتماعی مواجهیم.…

Read more

ره روان راه آزادی

فرقه دمکرات آذربایجان

آری ما پاتریوت (میهن پرست) هستیم!

س. ج. پیشه وری

«یک نفر پاتریوت، یک نفر میهن پرست حقیقی ناچار است سوسیالیست باشد. [ناچار است] طرف اکثریت ملت را – که توده دهقان و زارع و روشنفکر  و پیشه ور و سایر عناصر زحمتکش است – نگهدارد.»

س. ج. پیشه وری

یادداشت سیروس مددی

این نوشته پیشه وری، سرمقاله شماره ۳۹ روزنامه آژیر(دوشنبه ۲۷ تیر ۱۳۲۲) است و من آن را آگاهانه برای نشر مجدد انتخاب کرده ام. تا از سویی تاکیدی باشد بر نگاه چپ ایران به برخی مقولات جامعه شناسی سیاسی و از سوی دیگر کمکی به بازشناسی شخصیت نویسنده آن که بیش از هفت دهه از سوی ارتجاع شاهی – شیخی و نژادپرستان آریایی – و در دو دهه اخیر – از جانب «تورک پرستان» و برخی مدعیان مغرض ملبس به جامه روشنفکری و جمهوریخواهی ایرانی  مورد تحریف قرار گرفته است.

کسانی که با فعالیت قلمی پیشه وری در روزنامه «حقیقت» (ارگان اتحادیه مرکزی کارگری ایران در دوره اولیه فرمانروایی پهلوی) و «آژیر» و «آذربایجان» (در سالهای پس از شهریور ۱۳۲۰) آشنایی دارند، می دانند که او همچون اکثر افراد نسل اول کمون…

Read more

مصاحبه نشریه آذربایجان

با امیر علی لاهرودی صدر فرقه دمکرات آذربایجان

این مصاحبه چهارسال قبل به مناسبت 68 مین سالگرد انتشار بیانیه 12 شهریور با صدر (وقت) فرقه دمکرات آذربایجان انجام گرفته است. با توجه به اهمیت موضوعات مطرح شده در مصاحبه، یک بار دیگر در آستانه هفتاد و دومین سالگرد جنبش ۲۱ آذر در اختیار خوانندگان قرار می گیرد.

س - رفیق لاهرودی ضمن تبریک به شما بمناسبت سالروزانتشار بیانیه دوازده شهریور. همانطور که اطلاع دارید ۶۸ سال از صدور این بیانیه می گذرد. ۶۸ سال پیش سید جعفر پیشه وری همراه تعدادی از روشنفکران و انقلابیون آذربایجانی به این جمعبندی رسیدند که جنبش آزادیخواهی مردم ایران، بخصوص در آذربایجان به مرحله ای رسیده است که می توان به آرزوی دیرینه خلق های ایران از آن جمله خلق آذربایجان جامه عمل پوشید. به همین دلیل بیانیه دوزاده شهریور، رئوس کلی وظایف دولت ملی را به اطلاع همگان رساند. سئوال ما این است که چه تحولاتی در جامعه ایران رخ داده بود که پیشه وری و یارانش شرایط را برای این کار مناسب دیده بودند؟…

Read more