دکتر محمدحسین یحیایی

اقتصاد آذربایجان و گذر از مرکز گرایی

نگاهی گذرا به اوضاع اقتصادی و اجتماعی آذربایجان از گذشته تا امروز:

بخش یکم: پیش گفتار

آذربایجان در تاریخ کهن خود شاهد افت و خیز های فراوانی بوده است، یکی از بهترین دوران سازندگی و رشد اقتصادی و اجتماعی آن در دوران دویست و پنجاه ساله صفوی ها بود. در این دوران بار دیگر تبریز شهرت و عظمت دیرین خود را که در عصر تیموریان بود باز یافت و به یکی از مراکز مهم تجاری در منطقه در آمد.

سلاطین صفوی با بی رحمی و خونریزی که گاهی به مرحله جنون می رسید، حاکمیت خود را بر قرار کردند، به تامین امنیت در راه ها و شهر ها پرداختند، راه های کاروان رو و کاروان سرا های فراوانی ساختند. در شهر ها مراکز مختلف هنری، ادبی و تجاری شکل گرفت و محل تجمع نویسندگان، هنرمندان و بازرگانان شد. در این میان اردبیل به شهر مقدسی تبدیل شد که در آن آرامگاه شیخ صفی به زیارتگاه شیفتگان وی درآمد و به تجمع ثروت و پیشرفت اقتصادی آن یاری رساند. همراه با اردبیل، تبریز هم که پایتخت شاه اسماعیل بود از ساخت و ساز و رونق فراوانی برخوردار شد، تعداد زیادی کاخ، مسجد و گرمابه ساخته شد، در شهر خوی هم دولت خانه ای بنا گردید که به کار های نظامی، دولتی و دیوانی بپردازد.…

Read more

یاد مانده هایی در باره فریدون ابراهیمی

(قهرمان ملی و آزادی آذربایجان و ایران، سمبل و پیشگام مبارزین سیاسی که قهرمانانه در دوره ی سلطنطت شوم محمد رضا جان خود را در راه آزادی و حقوق خلق فدا کرد)

آستارا شهر زیبا، با فرهنگی پیشرفته و اقتصادی شکوفا پس از سلطنت رضا خان رو به افول گذاشت. کشتی ها به هنگام عبور از برابر آن به علامت درود سوت می نواختند و به ندرت اتفاق می افتاد که برای تخلیه و بارگیری بار در بندر آستارا توقف کنند. در این موقع سوت ممتد همه ی اهالی را دعوت می کرد. گروه کثیری زن و مرد و بزرگ و کوچک به سوی دریا سرازیر می شدند. من هم که خردسال بودم و هنوز به مدرسه نمی رفتم به اتفاق برادر بزرگم برای تماشا رفتم. کشتی در فاصله دوری از ساحل لنگر انداخته بود. کرجی ها بارهای صادراتی را به کشتی می بردند و بارهای کشتی را تخلیه کرده به اسکله می آوردند.

خط آهن از محوطه ی گمرک تا به اسکله ی چوبی امتداد داشت. واگن های حمل بار به وسیله اسب کشیده می شد. مامور کوتاه قد و چابک گمرک بر اسب فاتحانه مانور م…

Read more

یادداشتی چند از تاریخ پرافتخار سازمان کارگران
‏جعفر پیشه‌وری:

‏من از سازمان‌های صنفی پیشه‌وران زحمتکش که از قدیم در شهرهای ایران وجود داشته است نمی‌خواهم بحث بکنم. این‌ها اگرچه در اواخر «اتحادیه‌های صنفی کارگری» نامیده می‌شدند ولی در حقیقت اتحادیهٔ کارگری به‌معنای امروزی نبوده جنبهٔ حرفه و صنفی داشتند. استادان و شاگردان هم در آن با رأی مساوی شرکت می‌کردند، حتی در اغلب موارد رهبری و ریاست آن‌ها با استادان و صاحبکاران بود.
‏هدف آن‌ها هم با هدف اتحادیه‌های ‏کارگری توفیر داشت. اتحادیهٔ کارگران برای حفظ حقوق طبقهٔ رنجبر و مزدبگیر مبارزه می‌کند، اتحادیه‌های اصناف نظرشان حفظ منافع حرفهٔ خود بوده که در نتیجه منظور استادکاران به‌‌واسطهٔ آن‌ها تامین می‌شد.
‏به‌طور تحقیق، اولین سازمان کارگری ایرانی اتحادیهٔ کارگران مطابع تهران است. این اتحادیه، اثنای جنگ جهانی گذشته در تحت عنوان «سندیکای کارگران مطابع» تأسیس گردیده بود…

Read more

آیین‌نامه‌ی تشکیل اتحادیه‌ها: سندی از جنبش کارگری ایران

محمد صفوی

تظاهرات در پالایشگاه آبادان، 1330

مقدمه

نخستین تلاش سازمان‌یافته‌ی جنبش کارگری ایران برای عدالت اجتماعی و اقتصادی در اوایل قرن بیستم مدتی پس از تأسیس نخستین صنایع مدرن در آستانه‌ی انقلاب مشروطیت پدیدار شد. از نخستین دوره‌ی جنبش کارگری (1285-1290) که با اعتصاب کارگران شیلات بندر انزلی و تشکیل نخستین اتحادیه‌های کارگری آغاز شد تا به‌این سو، جنبش متشکل کارگری در دوره‌های مختلف با افت‌وخیز، به‌اندازه‌ی توان و میزان رشد کمّی و کیفی‌اش، در دفاع از حقوق عادلانه‌ی کارگران و مزدبگیران کشورمان اقدامات تأثیرگذار و پرارزشی انجام داده است. در هر دوره‌ای که حکومت‌های اقتدارگرا و مستبد مرکزی دچار بحران و تضعیف شدند، جنبش کارگری نیز در همسویی با تلاش همگانی و ترقی‌خواهانه‌ی مردم، برای حق تشکیل اتحادیه‌‌ها و اعتصاب، هشت ساعت کار روزانه و بهبود شرایط کار، آزادی، قانون‌مداری، رفع تبعیض و نابرابری، بهداشت و ایمنی کار و سلامت عمومی، مسکن مناسب و مبارزه با بی‌سوادی و آموزش و پرورش و تأمین اجتماعی، امنیت شغلی و دموکراسی‌خواهی مبارزات پرافتخاری را انجام داده است…

Read more

8 مارس روز جهانی زن مبارک باد

در هشتم مارس ۱۸۵۷، زنان کارگر کارگاه‌های پارچه‌بافی و لباس دوزی در نیویورک آمریکا به خیابان‌ها ریختند و خواهان افزایش دستمزد، کاهش ساعات کار و بهبود شرایط بسیار نامناسب کار شدند. این تظاهرات با حمله پلیس و کتک‌زدن زنان برهم خورد.
سال ۱۹۰۷ در دوره‌ای که مبارزات زنان برای تأمین حقوق سیاسی و اجتماعی اوج گرفته بود، بمناسبت پنجاهمین سالگشت تظاهرات نیویورک در هشتم مارس، زنان دست به تظاهرات زدند.
ایده انتخاب روزی از سال به‌عنوان «روز زن» نخستین بار در جریان مبارزه زنان نیویورک با شعار “حق رای برای زنان” مطرح شد. دو هزار زن تظاهر کننده در ۲۳ فوریه ۱۹۰۹ پیشنهاد کردند که هر سال در روز یکشنبه آخر فوریه، یک تظاهرات سراسری در آمریکا بمناسبت «روز زن» برگزار شود.
در سال ۱۹۱۰، “دومین کنفرانس زنان سوسیالیست” که کلارا زتکین از رهبران آن بود، به مسئله تعیین “روز بین المللی زن” پرداخت. زنان سوسیالیست اتریشی قبلا روز “اول ماه مه” را پیشنهاد کرده بودند. اما اول ماه مه، جایگاه و مفهومی داشت که می‌‌توا…

Read more

آری ما پاتریوت (میهن پرست) هستیم!

س. ج. پیشه وری

«یک نفر پاتریوت، یک نفر میهن پرست حقیقی ناچار است سوسیالیست باشد. [ناچار است] طرف اکثریت ملت را – که توده دهقان و زارع و روشنفکر  و پیشه ور و سایر عناصر زحمتکش است – نگهدارد.»

س. ج. پیشه وری

یادداشت سیروس مددی

این نوشته پیشه وری، سرمقاله شماره ۳۹ روزنامه آژیر(دوشنبه ۲۷ تیر ۱۳۲۲) است و من آن را آگاهانه برای نشر مجدد انتخاب کرده ام. تا از سویی تاکیدی باشد بر نگاه چپ ایران به برخی مقولات جامعه شناسی سیاسی و از سوی دیگر کمکی به بازشناسی شخصیت نویسنده آن که بیش از هفت دهه از سوی ارتجاع شاهی – شیخی و نژادپرستان آریایی – و در دو دهه اخیر – از جانب «تورک پرستان» و برخی مدعیان مغرض ملبس به جامه روشنفکری و جمهوریخواهی ایرانی  مورد تحریف قرار گرفته است.

کسانی که با فعالیت قلمی پیشه وری در روزنامه «حقیقت» (ارگان اتحادیه مرکزی کارگری ایران در دوره اولیه فرمانروایی پهلوی) و «آژیر» و «آذربایجان» (در سالهای پس از شهریور …

Read more

ره آورد یک سفر  

گفتگو با رفیق عادله چرنیک بلند

صدرکمیته مرکزی فرقه دمکرات آذربایجان

بهروز مطلب زاده

بخش سوم :

ب – رفیق عادله، درصحبت های قبلی به اینجا رسیدیم که، پس از یورش بیرحمانه ی ارتش تا دندان مسلح شاه با همدستی خانها و فئودال های ارتجاعی منطقه و دسته های مسلح شده اوباش به خاک آذربایجان، که با هدف سرکوب فرقه دمکرات وحکومت ملی آذربایجان صورت گرفت، که حاصلش چیزی نبود جز ویرانی و به خاک و خون کشیده شدن هزاران خانواده آذربایجانی، کشته ومجروح شدن ده ها هزارنفرانسان بی گناه و مهاجرت بسیاری اززنان و مردان و جوانانی که هیچ آرزوئی جز آزادی و سربلندی مردم آذربایجان و دیگرخلق های ایران نداشتند، شما نیز به همراه تعداد دیگری ازدوستانتان از مرز گذشتید و وارد خاک جمهوری آذرباجان شوروی شدید .

و گفتید که پس از مدتی اسکان در یکی از روستاهای آن سوی مرز، با پخش کردن آن افراد به مناطق مختلف، شما و تعداد دیگری را به باکو فرستادند. درواقع چه بخواهید و چه نخواهید با این کار مسیر زندگی شما شکل دیگری به خود گرفت. آغاز زندگی …

Read more

نگاهی به زندگی سیاسی رضاشاه پهلوی

«دستورکار جامعه ایران و رضاشاه» نوشته علی پورصفر(کامران)... به بررسی زمینه های انقلاب مشروطیت، روی کار آمدن رضا شاه و کارنامه او می پردازد.

هنگامی که رضاشاه از ایران گریخت ، سیاهکاری های نظمی که بر ایران تحمیل کرده بود ، یکایک آشکار شد و این تصور قوت گرفت که دیگر کسی پیدا نخواهد شد که از وطن دوستی و ایرانخواهی او سخن بگوید و یا اعمالی را که برای افزایش ثروت خود و خاندان و اذنابش انجام داده بود ، در زمره اقدامات میهنی و ملی قرار دهد .

تصور این بود که حافظه تاریخی در این باره به چنان حدی از اشباع رسیده که هراندازه دوری از آن روزگاربا هرمقیاسی که رویدادهای بعدی فراهم نماید ، سبب نقصان و کاهش خاطرات مردم و دانش تاریخ نخواهد شد اما برخی تحولات بویژه در آخرین سالهای قرن بیستم وپیروزی امپریالیسم در یک نبرد طولانی علیه اردوگاه سوسیالیسم – حساب جنگ از این نبرد جداست - به تعابیری شبه علمی دامن زد که بیشتر از تطبیق اراده گرایانه و سطحی برخی تغییرات با مقولات ثانوی سترون و عقیمی همچون مدرنیسم و مدرنیته و اکتفاء بی چون و چرا به نظریات ارتجاعی و محافظه کارانه ای همچون اکونومیسم اجتماعی بدست آمده است . استقراروکارکرد این تعابیر ، موجب ارتقای خیالی برخی ازاین مقولات سترون شدوآنان را…

Read more

آذربایجان در گذرگاه تاریخ

نگاهی گذرا به گسترش و رواج زبان فارسی دری و ترکی آذری در ایران

  دکتر م. ع. فرزانه

بخش دوم

موضوع جالبی که بعد از جایگزینی فارسی دری در خراسان  امروزی و گسترش آن بصورت شعر و نثر میان ساکنان نقاط دیگر ایران پیش می آید، اینستکه، این گسترش بدلیل مغایرتهایی که زبان فارسی دری با لهجه های رایج در بین اقوام ایرانی داشته، در یک فاصله زبانی محدود و به سادگی انجام نپذیرفته، بلکه در یک دوره طولانی یک قرن سامان می گیرد. بطوریکه این شعر و نثر در در خراسان در قرن چهارم و پنجم اشاعه می یابد، امواج آن به شیراز که همواره مهد شعر و ادب بوده، فارسی دری تنها در قرن ششم و هفتم و حتی هشتم در آثار سعدی و حافظ خودنمایی می کند و یا مثلا در کرمان در شعر خواجوی کرمانی در محدوده همین قرنها نمایان می گردد و فراتر از سبک عراقی در غرب ایران قریب دو قرن و چه بسا سه قرن دیرتر از سبک خراسانی در شرق رسالت اشاعه فارسی دری را بعهده می گیرد.…

Read more