به مناسبت انتشار بیانیه دوازده شهریور1324
هوطنان گرامی!
شصت ونه سال پیش نیروهای مترقی و آزادیخواهان آذری به رهبری سید جعفر پیشه وری در صدد بر آمدند تا یک بار دیگر پرچم آزادیخواهی را در خطه آذربایجان به اهتزاز در آورند. رهروان ستارخانف باقرخان، حیدرعمواغلی وشیخ محمد خیابانی در 12 شهریور 1324 گرد آمدند تا فرقه دمکرات آذربایجان را تشکیل دهند. نتیجه و ثمره این نشست بیانیه دوازده ماده ای 12 شهریور بود که رئوس کلی خواست و آرمان های مردم آذربایجان در آن تاکید شده بود. بنیانگذاری فرقه دمکرات آذربایجان علیرغم تبلیغات سهمگینی که از طرف نیروهای ارتجاعی داخل و امپریالست ها علیه آن سازماندهی شد، از حمایت گسترده مردم آذربایجان و نیروهای ترقی خواه کشور بر خوردار گردید. در کمتر از یک ماه در تمام شهرها و روستاهای آذربایجان انتخابات آزاد برگزار شد که تا به آن روز در ایران سابقه نداشت. بیش از5ر2 میلیون نفر در این انتخابات شرکت کرده بودند. اولین کنگره ملی خلق آذربایجان با حضور 700 نفراز برگزیدگان مردم تمام نقاط آذربایجان در مهرماه 1324 در تالار فردوسی شهر تبریز تشکیل شد. کنگره پس از مذاکرات مفصل مرامنامه و اساسنامه فرقه دمکرات آذربایجان را تصویب کرد. کنگره همچنین اعضای کمیته مرکزی که مرکب از 41 نفر بودند انتخاب کرد. سید جعفر پیشه وری بعنوان صدر فرقه دمکرات آذربایجان برگزیده شد.
حکومت ملی آذربایجان در 21 آذرماه 1324 کار خود را شروع و به مدت یک سال دوام آورد. در این مدت کوتاه علیرغم همه کارشکنی های دولت مرکزی، خوانین و نیروهای ارتجاعی منطقه، اقدامات شایانی انجام داد که از دید دوست و دشمن پوشیده نیست. حکومت ملی آذربایجان در مدت بسیار کوتاه، اصلاحات زیادی در همه رشته های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی آذربایجان انجام داد. در رشته کشاورزی و مناسبات ارباب ـ رعیتی اصلاحات ریشه داری آغاز شد. اراضی خالصه (متعلق به دولت) و املاک فئودال ها و مالکان بزرگ فراری، بلاعوض بین روستاییان (حدود یک میلیون خانوار) تقسیم شد. برای کمک به روستاییان تهیدست، که ابزار کار، بذر، آب و دیگر لوازم ضروری جهت احیای کشاورزی را در اختیار نداشتند، «بانک فلاحت» تاسیس شد و «شرکت ماشین های آبیاری» ایجاد گردید. تحت رهبری فرقه دمکرات آذربایجان مردم به فعالیت گسترده ای در رشته آبادی و عمران دهات و شهرها دست زدند. اقدامات جدی علیه بیکاری معمول داشته شد. کارخانجات قدیمی احیاء و توسعه داده شد و کارخانجات و موسسات صنعتی تازه ای احداث گردید. شبکه بهداشت عمومی پی ریزی شد. در رشته فرهنگ، اعلام رسمیت زبان آذربایجانی امکانات وسیعی برای پیشرفت ایجاد کرد. تاسیس دانشگاه، توسعه مطبوعات، فعالیت رادیو، احداث «چاپخانه معارف»، «چاپخانه آذربایجان»، تشکیل «اداره هنرهای زیبا»، «تئاتر دولتی»، «ارکستر ملی و فیلارمونی آذربایجان»، «جمعیت شاعران و ادیبان آذربایجان» و غیره به رشد فرهنگ خلق، آموزش و پروش نوباوگان و جوانان، مبارزه با بیسوادی و غیره کمک شایانی کرد. تا جاییکه حتی دولت قوام در تصویب نامه 7 ماده ای مورخه 2 اردیبهشت 1325 معترف بود که «اصلاحات آن سامان جلب نظر نموده است».
فرزاندان غیور آذربایجان!
شصت و هشت سال از انتشار بیانیه 12 شهریور 1324 می گذرد.اصول مندرج در بیانیه 12 شهریور، بر گرفته از خواست دیرینه مردم آذربایجان و آغاز نهضت نوین مردم این خطه به رهبری سید جعفر پیشه وری بود که در راه استقلال، آزادی، حق حاکمیت ملی و تمامیت ارضی ایران تنظیم شده بود. برون رفت ازعقب ماندگی و مبارزه علیه استبداد و استعمار همواره سرلوحه روشنفکران و آزادیخواهان آذربایجانی ها بوده و هست. با فرار رضا شاه، فضای نسبتا دمکراتیکی در کشور ایجاد شد.در چنین شرایطی پیشه وری و یارانش پرچم رهایی بخش برای ایران و حق حاکمیت ملی برای آذربایجان را بر داشتند. انقلابیون آذربایجانی مصصم بودند تا اهداف و آرمانهای انقلاب مشروطه و جنبش خیابانی را ادامه دهند. اهداف مترقیانه فرقه دمکرات آذربایجان که از پشتیبانی و حمایت بی دریغ مردم بر خوردار بود از همان ابتدا با دشمنی و کینه توزی دولت مرکزی، ارتجاع داخلی و ارتجاع جهانی روبرو شد. جبهه ارتجاع با تمام قوا کوشید تا مانع اقدامات دولت خود مختار آذربایجان برای پیشرفت و ترقی شود. توطئه های گوناگون صورت گرفت. کسانی که دستانشان در دست های امپریالیست های آمریکا و انگلیس بود، فرقه دمکرات آذربایجان را به تجزیه طلبی متهم می کردند. خوانین و نیروهای ارتجاعی به قتل و غارت روستاها و شهرهای آذربایجان اقدام می کردند. خادمان دولت مرکزی به کارشکنی و توطئه مشغول بودند. دولت مرکزی برای اینکه جلو سازندگی و پیشرفت دولت خود مختار را بگیرد، تمام موجودی پولی بانک های آذربایجان را تخلیه کرد. و… با همه این دسایس، دولت خود مختار آذربایجان موفق شد در مدت عمر کوتاهش خدمات بزرگی در عرصه های گوناگون اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی انجام دهد. که با گذشت هفت دهه بخش هایی از این اقدامات هنوز به یادگار مانده است.
نیروهای مترقی و آزادیخواه!
با گذشت نزدیک به هفتاد سال از تاریخ انتشاربیانیه 12 شهریور، هنوز بخش بزرگی از مفاد این بیانیه لاینحل مانده است. انقلاب بهمن 1357 به حاکمیت پهلوی ها پایان بخشید. مردم آذربایجان در پیروزی انقلاب نقش بسزایی داشتند. با سرنگونی رژیم استبدادی شاه، انتظار می رفت تا آزادی های دمکراتیک در کشور نهادینه شود. در چارچوب همین آزادی ها خلقهای ساکن کشورمان نیز به حقوق ملی خود نایل آیند. اما با قدرت گیری آن دست از نیروهایی که هیچ اعتقادی به انقلاب و اهداف آن نداشتند، آماج های مردمی انقلاب یکی پس از دیگری باز پس زده شد. احزاب وسازمان های حامی انقلاب سرکوب و گروهی کثیری اعضا و هواداران آنها دستگیر و یا مجبور به ترک وطن شدند. زندان های جمهوری اسلامی به یکی از مخوفترین زندان ها برای شکنجه و اعدام زنان و مردانی که یگانه جرمشان دفاع از آزادی و حقوق حقه مردم بود، تبدیل شد.
ماشین سرکوب رژیم نتوانست به مبارزات مردم پایان بخشد. مبارزه برای رسیدن به آزادی و حقوق پایمال شده ادامه پیدا کرد. از سویی دیگر با رشد بیشتر شعور ملی، مبارزات مردم برای رسیدن به آزادی ابعاد گسترده تری گرفت. زیرا تجربه نشان داده است که مبارزه برای آزادیهای دمکراتیک بدون در نظر گرفتن حقوق ملی خلقها ساکن آن کشور، ناقص و آسیب پذیر است.
فرقه دمکرات آذربایجان بر این باور است که تنها راه برون رفت از بحران همه جانبه کنونی کشور، ایجاد شرایط برای آزادی های دمکراتیک، بویژه پذیرفتن حقوق خلق های کشور است. تجربه یک ساله دولت ملی آذربایجان نشان داد که علیرغم تمام موانع و مشکلات پیش رو می توان با تکیه بر نیروی مردم از غیر ممکن ها، ممکن ساخت.
کمیته مرکزی فرقه دمکرات آذربایجان
شهریور 1393
