اوضاع اقتصادی
وضعیت اقتصادی کردستان ،همانند سایر مناطق دیگر ایران، سرشار از کمبودها و نارساتی های مختلف از قبیل بیکاری، رکود اقتصادی، گرانی کالاهای مصرفی و مسکن و عدم سرمایه گذاری ضروری، هم در بخش خصوص و هم در عرصه سرمایه گذاری های دولتی است. در عین حال هم در زمینه تاسیسات زیربنائی مورد نیاز برای خدمات اجتماعی مانند شبکه مدارس و آموزشگاها و هم در تاسیسات بهداشتی و درمانی کمبودهای زیادی وجود دارد. وضعیت موجود نشاندهنده این واقعیت است که هیچ تناسب معقولی میان رشد جمعیت و تامین احتیاجات خدماتی و ساختار کمی و کیفی بخش اقتصاد وجود ندارد. بخش مهمی از فعالیت های اقتصادی در مناطق کردنشین وابسته به تولید محصولات دامی و کشاورزی می باشد.
در این منطقه می توان محصولاتی را به وجود آورد که به عنوان مواد اولیه تولیدات صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. این کار می تواند کمک بزرگی برای حل مشکل بی کاری باشد و در عین حال باعث ازدیاد حجم محصولات صادراتی منطقه و کشور گردد. ولی اجرای چنین پروژه هائی احتیاج به سرمایه گذاری لازم در این عرصه ها دارد. همچنین باید احداث و توسعه شبکه های معاصر حمل و نقل اعم از راه آهن و راههای شوسه در دستور کار دولت قرار گیرد. در عین حال، تخصیص وامهای بانکی بدون بهره یا با بهره کم به تولید کنندگان و حمایت های گمرکی و مالیاتی از موسسات تولیدی و جلوگیری از واردات کالاهای مشابه که امکان تولید آن در محل وجود دارد را می توان به عنوان دیگر اقدامات ضروری ذکر نمود. در زمینه توریسم و گردشگری و اماکن تاریخی و جاذبه های طبیعی و آب هوای سالم و دلپذیر نیز کردستان پتانسیل بسیار خوبی دارد. علاوه بر اینها، با توجه به اینکه کردستان با دو کشور ترکیه و عراق دارای مرز مشترک است، با ارزیابی های درست کارشناسی، می توان به تاسیس بازارهای مشترک تجاری دو جانبه اقدام نمود. این اقدامات تاثیر بسیار مثبتی در رونق اقتصادی این مناطق خواهد داشت. اما متاسفانه تاکنون تصمیم گیری و اجرای چنین برنامه هائی مورد دقت و در اولویت های دولت ضد خلقی جمهوری اسلامی نبوده است.
وضعیت سیاسی و اجتماعی
در زمینه اجتماعی و سیاسی، خلق کردستان ایران برای دست یابی به حقوق ملی و فرهنکی خود و هم چنین تامین دمکراسی برای سایر خلقهای ایران، در طول صد سال گذشته مبارزات و تلاشهای فراوانی انجام داده است. ساکنین کردستان نیز با امید و آرزوهای فراوان در جریان تدارک و پیروزی انقلاب بهمن، دوش به دوش سایر خلق ها و شهروندان ایرانی در مبارزات سراسری شرکت نمودند. بعد از پیروزی انقلاب نمایندگان سیاسی خلق کرد و هم چنین مردم کردستان با بر گزاری تظاهرات و میتینگ های مستمر و مداوم و مسالمت آمیز و فعالیت های فرهنگی خواهان آن بودند که حل مسئله ملی در کردستان و به رسمیت شناختن خواست های به حق آنان و از جمله حق خودمختاری در چارچوب ایران در دستور کار قرار گرفته و از طریق مسالمت آمیز و مذاکرات دو جانبه امکان دست یابی به توافق ممکن گردد. ولی بدلیل عدم وجود ظرفیت های ایدئولوژیک و طبقاتی و سیاسی شخصیت ها و جریانهای تصمیم گیرنده در شورای انقلاب و بعدها در حاکمیت جمهوری اسلامی، انجام توافق ممکن نگردید. در نتیجه، جنگ و مبارزه مسلحانه به ساکنین کردستان تحمیل گردید. نقطه اوج این جنگ های تحمیلی، جنگ شهرها بود که در سالهای 1358 و 1359 به وقوع پیوست. مبارزه مسلحانه میان نیروهای سیاسی خلق کرد و رژیم جمهوری اسلامی با شدت تمام تا پایان نیمه اول دهه 1360 ادامه یافت. ولی بعدها به تدریج از شدت آن کاسته شد.
بعد از پیروزی انقلاب بهمن ١٣٥٧ در امر سرنگونی رژیم ستم شاهی، به دلایل عینی و ذهنی، که از جملۀ مهمترین آنها تفرقه و کم تجربگی نیروهای دمکراتیک و مترقی سراسری و منطقه ایِ شرکت کننده در انقلاب و حتی احزاب و سازمانهای سیاسی حاضر در شورای انقلاب و دولت موقت بود، گروه ها و محافل راست گرا و ارتجاعی به رهبری خمینی توانستند سلطۀ بلا منازع خود را در حاکمیت برآمده از انقلاب تثبیت و تحکیم کنند. بدین ترتیب این حاکیت ارتجاعی توانست طی مراحلی، هم در زمینه حقوقی در قانون اساسی جمهوری اسلامی و هم در زمینه سیاسی و اداری، برنامه های خود را به اجرا گذارد. در مدت زمان کوتاهی پس از انقلاب، نیروهای دمکراتیک و مترقی ایران که از اولین های آنها نیروهای سیاسی مترقی کردستان بودند، یکی پس از دیگری با سرکوب بسیار شدید و خونین رژیم جمهوری اسلامی مواجه گردیدند و اکثریت قریب به اتفاق این نیروها از صحنه فعالیت های سیاسی علنی حذف شدند.
در حال حاضر، احزاب دمکرات کردستان ایران و احزاب کومه له اولویت استراتژیک خود را در فعالیت های سیاسی، متوجه فعالیتهای صنفی و دمکراتیک در میان توده های مردم نموده اند. اکنون شعار استراتژیک احزاب سیاسی کرد مبارزه برای تحقق یک ایران آزاد و دمکراتیک با سیستم فدارال می باشد. ولی حوادث به وقوع پیوسته بعد از پیروزی انقلاب، جو امنیتی بسیار شدیدی در محیط اجتماعی کردستان ایجاد کرده است که هنوز هم پس از چهل سال ادامه دارد. رژیم جمهوری اسلامی با استفاده از تمام روشهای نرم و سختی که در اختیار دارد، سعی می کند تمامی فعالیت های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی در مناطق کرد نشین را تحت کنترل و نظارت شدید حفظ کند. اکنون نیز حاکمان بر ایران، در چارچوب اجرای این سیاست، فعالین سیاسی و مدنی کرد را از طریق اجرای احکام ظالمانۀ حبس و زندان های طولانی مدت و شکنجه و اعدام سرکوب و کنترل می کند.
وضعیت مناطق کردنشین در کشورهای همسایۀ ایران
بعد از پایان جنگ سرد، به ویژه پس از حمله اوّل آمریکا به کشور عراق در سال ١٩٩١، جغرافیای کردستان بزرگِ تقسیم شده میان چهار کشور همسایه در مرکز کشمکش های ژئوپلیتیکِ دولت ها و خلق های منطقه قرار گرفت. در نتیجه، آرایش قوای سیاسی و نظامیِ دو گانه و چندگانه از نیروهای متعارض دولت ها و خلق ها در مقابل و در کنار یکدیگر شکل گرفت. نیروهای منسوب به خلق های کرد نیز هم در چارچوب کشور عراق و هم در ترکیه و همچنین در سوریه در ترکیب این آرایش قوا، نقش فعالی را در عرصۀ سیاسی و نظامی ایفاء می نمایند. کردهای عراق نقش مهمی در شکل گیری تناسب قوا میان نیروهای تمامیت خواه عراقی و طرفداران سکولاریزم و فدرالیسم، و همچنین مبارزه با بنیاد گرایان اسلامی ایفاء می کنند. تثبیت سیستم فدرالی ساختار حاکمیت عراق می تواند حلقه ای مهم از زنجیرۀ مبارزات دمکراتیک مردم خاورمیانه باشد. مبارزات کردها در کردستان سوریه را تشکیلات چپ و سکولار رهبری می نماید و در شکل گیری آینده سیاسیِ کشورِ سوریه و تحولات خاور میانه نقش مهمی را ایفاء می کند. ولی اینکه در نهایت، تناسب قوا میان نیروهای دمکراتیک وضد دمکراتیک سوریه چه سرانجامی خواهد داشت، باید منتظر آینده بود. احزاب و سازمانهای کردستان ایران نیز هم چنان بعنوان تشکل هائی که از حمایت های وسیعِ مردمی بر خوردار هستند، از طریق همکاری با احزاب و سازمانهای مترقی خلق های دیگر و نیز نیروهای سیاسی مترقی سراسریِ ایران، می توانند نقش مهمی در مبارزات مردمِ زحمتکش و زجر کشیدۀ ایران برای کسب حقوق انسانی، ملی و مترقی داشته باشند.
منبع: روزنامه آذربایجان شماره 159
