با استناد به آرشیو!/ ولادلین سیروتکین

از «کمونیسم جنگی» به سوی نپ

مترجم: ر . ح . بازیار

وضعیت بین المللی

18 مارس 1921 روسیه شوروی و جمهوری لهستان در شهر «ریگا» قرارداد صلحی امضاء کردند، که طبق آن نصف بلاروس با جمعیتی حدود 4 میلیون نفر و تمامی غرب اوکرائین با جمعیتی بیش از 10 میلیون نفر، در مالکیت لهستان قرار می گرفت. مرزهای اتحادشوروی سوسیالیستی از 30 کیلومتری شهر مینسک آغاز می شد. در تفاوت با قرار داد «برست» قرارداد ریگا به مدت 18 سال تمام، یعنی تا سپتامبر 1939مرزهای غربی اتحاد شوروی را تعیین می کرد، که بطور عینی جزئی از اجزای  توافقنامه سیستم ورسای بود، که کشورهای آنتانت  در سال 1919 تحمیل کردند.

در مطبوعات شوروی هیچ تحلیل قیاسی مابین قراردادهای صلح «برست» و «ریگا»صورت نگرفته است و حتی آنها را در چارچوب حل و فصل بین المللی پس از جنگ اروپا (هم در رابطه با آلمان قیصری (1918) و هم پلان آنتانت) مورد بررسی قرار نگرفته است. اما باید گفت در همان ایام چنین دیدگاههایی وجود داشته است. چنانکه "کلاراتسکین" از نامه لنین نقل می کند: «آیا شما اطلاع دارید که قرار داد صلح با لهستان در آغاز با مقاومت شدید روبروشد. دقیقا ه…

Read more

امپریالیسم دلار 
میشل براند، رمی هره‌را

ترجمه‌ی احمد سیف

«دلار واحد پول ما، ولی مشکل شماست». این سخن جان کانالی وزیر خزانه‌داری امریکا در جلسه‌ی نوامبر 1971 در رم بین کشورهای گروه 10 اندکی پس از زمانی است که نیکسون قابلیت تبدیل دلار به طلا را قطع کرد و نظام پولی بین‌المللی را براساس نرخ شناور بنا نهاد. از آن زمان تاکنون جهان از این « مشکل» ـ یعنی این که امریکا این امتیاز را به دست آورد تا واحد پولی برای تجارت جهانی و ذخیره را براساس توافقات برتون وودز ارایه بدهد عذاب کشیده است.

فدرال رزرو اگرچه عملاً به‌عنوان بانک مرکزی جهان عمل می‌کند ولی سیاست‌های پولی را براساس منافع امریکا تدوین می کند. در نتیجه‌ی فشار و حتی به دستور الیگارشی مالی نرخ بهره را تعیین می‌کند و یا تنها به نفع خود پول چاپ و برای اقتصاد‌های جهان گرفتاری ایجاد می‌کند. وقتی که فدرال رزرو می‌خواست کاهش مستمر ده ساله درنرخ سود را متوقف و اقتصاد امریکا را از تورم توأم با رکود خارج کند نرخ بهره را به‌شدت افزایش داد ـ شوک واکر در فاصله‌ی 1979 تا 1981- و آن موقع بود که در اوایل دهه‌ی 1980 نرخ پایه‌ای بهره به بیش از 20درصد افزایش یافت. نتیجه‌ی این سیاست این شد که بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه گرفتارِ سقوط آزاد شده بدهی خود را نکو…

Read more

به یاد اختر شعر و ادب، پروین اعتصامی

پروين اعتصامي که نام اصلي او "رخشنده " است در بيست و پنجم اسفند 1285 هجري شمسي در تبريز متولد شد ، در کودکي با خانواده اش به تهران آمد . پدرش که مردي بزرگ بود در زندگي او نقش مهمي داشت ، و هنگاميکه متوجه استعداد دخترش شد ، به پروين در زمينه سرايش شعر کمک کرد.

يوسف اعتصامي معروف به اعتصام الملک از نويسندگان و دانشمندان بنام ايران بود. وي اولين "چاپخانه" را در تبريز بنا کرد ، مدتي هم نماينده ي مجلس بود.

اعتصام الملک مدير مجله بنام "بهار" بود که اولين اشعار پروين در همين مجله منتشر شد ، ثمره ازدواج اعتصام الملک ، چهار پسر و يک دختر است.

مادرش اختر اعتصامي نام داشت . او بانويي مدبر ، صبور ، خانه دار و عفيف بود ، وي در پرورش احساسات لطيف و شاعرانه دخترش نقش مهمي داشت و به ديوان اشعار او علاقه فراواني نشان مي داد.

پروين از کودکي با مطالعه آشنا شد . خانواده او اهل مطالعه بود و وي مطالب علمي و فرهنگي به ويژه ادبي را از لابه لاي گفت و گوهاي آنان درمي يافت در ي…

Read more

اقتصاد چطور بر فرهنگ تاثیر می گذارد؟

استاد شفیعی کدکنی

در قرن سیزدهم، به‌خصوص اواخر این قرن، ایران بر اثر مقدماتی، از خواب چندین ساله بیدار شد و به اقداماتی پرداخت که مهمترین آنها ایجاد راههای شوسه و بانک‌های مختلف و تلگراف بود. کارهایی که عباس‌میرزا در زمینة بنیاد صنایع جدید در ایران کرده بود، به جای خود از اقدامات مهم اقتصادی این عصر به‌شمار می‌روند.

آنچه در این یادداشت می خوانید، بحثی کوتاه درباره وضعیت اقتصادی ایران در پیش از جنبش مشروطیت است که نشان می‌دهد وضعیت ناگوار اقتصادی کشور، چگونه بیگانگان را به طمع افکند و طرز فکر آنهایی را که به یاری آنان دلخوش بودند، به ریشخند کشانید!

عصر صفوی، عصر تکامل اقتصادی ایران بود. روابط تجاری با خارج و گسترش صنایع و هرج و مرج اوضاع و فتنه‌‌ها و غارت‌ها، آن رونق و گرمی بازار اقتصادی جای خود را به سردی و سکون داد؛ برعکس در اروپا اقتصاد اوج گرفت و انقلاب صنعتی، اروپا را دگرگون کرد. ایران به گونه یک کشور بسته و بی‌ارتباط باقی ماند و درجا زد. بازاری شد برای عرصة فرآورده‌های غرب در برابر از دست‌دادن مواد خام خویش؛ زیرا ایران از انقلاب صنعتی عقب مانده …

Read more

راه کار های سر در گم و خشم دریاچه اورمیه

دکترمحمد حسین یحیایی

شتاب حوادث و رخداد های سیاسی،اجتماعی و اقتصادی به قدری پر شتاب و گسترده بود که جشن نوروز، دید و بازدید های نوروزی و مسافرت های نوروزی را تحت تاثیر قرار داد، از تعداد مسافرین نوروزی به علت بحران شدید اقتصادی کاسته شد و بازار خرید و فروش که رکود تورمی بر آن حاکم است همچنان راکد ماند و هیچ تکانی نخورد. در این میان تلاش اصلاح طلبان شرمگین با پرگویی و بی عملی ادامه یافت تا پایگاه و جایگاه متزلزل خود را در جامعه بازیابی و بازسازی کنند و همزمان جنجال باند احمدی نژاد با صرف سخنان و گفتار تحریک آمیز تنش را فزون تر کرد تا بیانیه سپاه به مناسبت 12 فروردین در دفاع از استراتژی و دستآورد های رژیم که تکرار گفتار مبالغه آمیز رهبری در مشهد بود منتشر یافت، ولی آنچه در لابلای این رخداد ها گم شد و در حاشیه قرار گرفت، طوفان نمک و خشم دریاچه اورمیه بود که در 4 فروردین ماه با سرعت 119 کیلومتر در ساعت وزیدن گرفت، استان های آذربایجان را در نوردید، تعدادی کشته و زخمی با میلیارد ها خسارت بر جای گذاشت…

Read more

معضل دایمی اقتصاد ایران: هدف عدالت، نتیجه غارت

فرهاد گوهردانی، پژوهشگر توسعه

در مقاله ای که نوشته به اشکالات فرا ساختاری اقتصاد ایران اشاره کرده و چرایی عدم موفقیت برنامه های عدالت حکومت های مستقر در تاریخ معاصر ایران.

در ماه های اخیر بحث و جدل بر سر فساد اقتصادی در ایران مجددا بالا گرفته تا حدی که رهبر ایران آن را " اژدهای هفت سر" نامید و عقب ماندگی حکومت در زمینه ایجاد عدالت را پذیرفت. فساد اقتصادی طیف وسیعی از مسائل همچون رانت خواری، اختلاس، رشوه، قاچاق و باند بازی را شامل می شود. بطور کلی فساد اقتصادی از حاکمیت روابط بر ضوابط، وضع ضوابط مخدوش و تبعیض آمیز، و تاسیس فرایند های قانون گذاری نامشروع و غیر اجماعی ناشی می شود.

این مقاله سعی دارد نشان دهد که با وجود برخی تشابهات صوری و محتوائی با غرب، رفتار و معضلات اقتصادی در ایران بویژه در دویست سال اخیر از جنس دیگری بوده و پرداختن به آن تئوری و اندیشه متفاوتی را طلب می کند…

Read more

نگاهی به رمان «چشمهای کهربایی درخت مُرّ»

(مُرّ آغاجینین کهربا گؤزلری)

سودابه تقی‌زاده زنوز

داستان از این قرار است که کودتایی در پایتخت کشور نیواک روی می‌دهد. بر خلاف سایر کودتاهای روی داده در جهان که معمولا در تاریکی شب انجام می‌گیرد، با تدبیر دلال که خود از نزدیکان رهبر حکومت ساقط شده بود، و اکنون از سران کودتا می‌باشد، کودتاگردان در روز روشن مخالفین خود را دستگیر و زندانی می‌کنند. با تدبیر دلال قانونی تازه وضع می‌شود که بر اساس آن زنان باید به مچ پای خود زنگوله ببندند و مردان سمبل ترازو به سینه‌ی لباسشان بچسبانند. این قانون شامل تمام شهروندان و توریست‌هایی می‌شود که وارد نیواک می‌شوند. بر طبق این قانون زنان سرپرست خانواده باید همزمان هر دو سمبل را بر سینه و مچ پای خود داشته باشند. دلال، سرهنگی را مامور اعدام مخالفین می‌کند، سرهنگ بنابه دلایلی مجبور می‌شود پیشنهاد دلال را قبول کند. علاوه از مجبوریت، تحقیق در باره‌ی زندگی جلادان و مسئله‌ی شرّ از دیرباز مورد علاقه‌ی سرهنگ می‌باشد. حتی سالها قبل کتابی در باره‌ی طریقه‌ی اعدام در شرق و غرب به چاپ رسانده است…

Read more

بنای جامعه سوسیالیستی بر ویرانه های سرمایه داری بدون دیکتاتوری پرولتاریا ؟!

به مصداق ضرب المثل معروف ایرانی مبنی بر اینکه "شتر سواری دولا دو لا نمی شود"، بنای سوسیالیسم بر ویرانه های سرمایه داری نیز با سلام و صلوات و تحت عناوین و نظریاتی چون سوسیالیسم دموکراتیک، سوسیالیسم قرن بیست و یکم و...سوسیال دموکراسی و .....از آنجا که مبتنی بر شناخت درستی از آنتاگونیسم ذاتی نهفته در تضاد کار و سرمایه نیستند، امکان پذیر نیست. ساختمان سوسیالیسم بدون دیکتاتوری پرولتاریا شوخی یا فریبی بیش نخواهد بود. دیکتاتوری پرولتاریا یک انتخاب از سوی انقلاب کارگری پیروزمند نیست بلکه دقیقا مقاومت و توطئه بورژوازی سرنگون شده آن را به نیروهای انقلابی کارگران و زحمتکشان تحمیل می کند. نه در گذشته می شد سوسیالیسم را بدون دیکتاتوری پرولتاریا بنا نمود، نه الان می شود و نه در آینده چنین چیزی قابل تصور است. درس مهمی که باید از تجربه سوسیالیسم در اتحاد شوروی گرفت این است که چه باید کرد (و چه نباید کرد) تا این دیکتاتوری بر بورژوازی با بیشترین دموکراسی برای طبقه کارگر و اکثریت عظیم زحمتکشان از طریق ایجاد سازوکارهای اجتماعی مناسب برای جلب مشارکت گسترده آنها در حاکمیت و ساختمان سوسیالیسم و تحکیم آن همراه باشد تا هم از شکل گیری انسداد سیاسی ، نخبه های مقتدر ، الیگارشی و...پیشگیری شود و هم حاکمیت سوسیالیستی بتواند حمایت و پشتوانه عظیم کارگری و توده های زحمتکش را به عنوان بزرگترین ضامن بقای سوسیالیسم همواره با خود داشته باشد. براستی که تجربه دوران استالین برای ساختمان سوسیالیسم در بردارنده درس های بسیار ارزشمندی برای کارگران در سطح جهان است. و این همه نیازم…

Read more

نقدی  بر رمان جای خالی سلوچ

نوشته ی محمود دولت آبادی

صادق شکیب

جای خالی سلوچ از آن رمانهایی است : دارای چنان ساخت و بافت و محتوایی  که از ماندنیهای ادبیات داستانی ما برای معرفی و بیان روحیات مردم در مقطعی از تحول اجتماعی و اقتصادی میهنمان برای دهه های چند بعد از این می باشد .

جایگاه واقعی «جای خالی سلوچ» در تحول و ترقی تکنیک رمان نویسی میهنمان کجاست ؟

آیا در این گذر نقشی بر عهده دارد ؟ چه سان نقشی ... ؟

برای تعیین این مسئله می بایست در مقام شناخت و ارزیابی درست جامعه و روند تکاملی آن و روحیات و گرایشات مردم در طی طریق این مسیر درآمد تا به درک درست میزان علاقه آنها به مسائلی برآمد که می تواند ،توجهشان را جلب کند .

مایه و تم اصلی کتاب برگرفته از تحولات دهه چهل و پنجاه میهنمان می باشد . دگرگونیهایی که در اثر اصلاحات ارضی معروف شاهی گریبانگیر روستائیان گردیده ، موجب فرو پاشی اقتصاد روستائی در نتیجه بی خانمانی، کوچ و فرار دسته جمعی آنها بسوی شهرها شد . موردی که نیت واقعی رژیم از به اصطلاح اصلاحاتش بود  . آنهم بخاطر تامین نیروی کار ارزان و استثمار این نیرو برای صنایع مونتاژ که رشدی غ…

Read more