یادی از دکتر مهردادِ بهار؛ پدرِ استوره ‌شناختیِ علمیِ ایران

نوبتِ کهنه‌فروشان درگذشت

نوفروشانیم و این بازارِ مااست (مولوی)

 گمانه‌های ژرف‌بینانه‌ی استوره‌ شناختی ـ تاریخی‌اش، خورندِ دیدگاه‌های سنتی و کلاسیکِ زمانه نبودند. چه بسیار، استوره‌شناسانی که بعدها به آموزه‌های علمیِ او رسیدند اما در آغاز، نگرشِ نوبینانه‌اش را برنمی‌تافتند. اگر کتابِ “ما و جهانِ اساتیریِ” وی را که برآیندِ گفت و شنودِ هوشنگِ گلشیری با او است، سنجارِ این داوری بگیریم، آن‌گاه پرده از آوَره(نکته)هایی که روش‌شناختی (متدولوژیِ) استاد را هاشور می‌زنند برخواهیم گرفت. کوته‌آوردِ این آموزه‌ها چنین‌اند:

۱ـ ناب‌گِرَوی (گراییِ) آریابنیادانه هیچ نسبتی با حقیقتِ این گِرَوِش ندارد؛

۲ـ در روی‌کردهای پژوهشی ـ نگارشی به متن‌های مانده از ایرانِ باستان، باید با جزءنگری به واکاوی و واسازیِ اجزای جهانِ استوره‌ایِ ایرانی پرداخت تا بتوان به بُن‌مایه‌های هستی دست یافت؛…

Read more

آذربایجان در گذرگاه تاریخ

گفتار دوم: اسطوره های تاریخی

«نگاهی کوتاه به حماسه دده قورقود»

دکتر محمدحسین یحیایی

در دنیای وسیع ترک زبان ها،حماسه دده قورقود جایگاه ویژه ای دارد. پند و اندرز همراه با آرزوهای انسانی و خوشبختی برای بشر، ارزش ادبی و حماسی دیگری به این اثر قدیمی داده است. با جمله کوتاهی از این کتاب که پر از آرزوست، آغاز می کنیم: «امیدمان را از دست ندهیم، بال و پرمان نشکند، آتش اجاقمان همواره روشن باشد و چراغمان هرگز خاموش نشود».

این اثر جاودانه و حماسی متجاوز از یکهزار و سیصد سال پیش نوشته شده است و در کشورها و مجامع ترک زبان پژوهش های فراوانی در راستای شناخت مفاهیم آن صورت می گیرد و بزرگداشت آن نیز برگزار می شود.

دده قورقود به زبان اوغوزی و به ترکان غز تعلق دارد. ولی مجامع ترک زبان آن را به عنوان سنت تاریخی و افسانه هایی که ریشه در تاریخ و زندگی ترکان دارد، متعلق به خود می دانند و به آن استناد می کنند. در سال 2000 بزرگداشت یکهزار و سیصدمین سالگرد «دده قورقود» در حاشیه سران شش کشور ترک زبان برگزار شد که در آن متجاوز یکصد پژوهشگر ترک شناس و کارشناس از 18 کش…

Read more

فولکلور، ادبیات، موسیقی و تئاتر ترکمن‌‌ها (بخش نخست)
گردآوری و ترجمه: رحیم کاکایی

فولکلور

اشعار فولکلور ترکمن بیشتر در قالب غزل سروده شده‌اند. این امر بیش از همه در سرودهای آیینی و سرودهای ویژه‌ی دعا، فال‌گیری و غیب‌گویی (مونجوق آتدی) نمود می‌یابد که گهگاه بسیار هنرمندانه و با نکات ظریف اجتماعی همراه است. در آثار حماسی و قهرمانی (برای نمونه کؤراوغلی)، داستان و حکایت در قالب نثر، اما نقطه‌ی اوج و روانشناسی قهرمانان از طریق مونولوگ اشعار غزلی بیان می‌شوند. داستان یا منظومه‌ی قهرمانی را باید حلقه‌ی انتقالی میان ترانه‌های صرفاً غزلی و حماسه‌ی قهرمانی به‌شمار آورد. سوژه‌‌های عشقی و ماجرایی در داستان‌‌ها و منظومه‌‌های قهرمانی به نثر بیان می‌شوند و جهان درونی قهرمانان در مونولوگ‌‌های غزلی نمایان می‌گردد. بسیاری اوقات حتی چیستان‌‌ها (ماتال) و ضرب‌المثل‌‌ها به‌صورت شعر یا نثر آهنگین ظاهر می‌شوند. نثر خالص را باید ویژه‌ی قصه و افسانه‌ها (اِرته کی) به‌شمار آورد که در آن‌‌ها تصاویر شاعرانه‌ای نیز مشاهده می‌شوند، اما نه مانند داستان‌‌ها. محبوب‌ترین اثر فولکلور ترکمن حماسه‌ی «گؤر اوغلی» است که سینه‌به‌سینه منتقل می‌شود و نگهبانان اصلی آن قصه‌گویان و باغشی‌ها (ترانه سرایان) هستند. مونولوگ‌‌های غزلی موجود در آن غالبا از نظر هنری تفاوت زیادی با یکدیگردارند و همه‌ی آن‌‌ها بدون استثنا با موسیقی همراهند. این حماسه از ویژگی‌های والای قهرمانان خود مانند عشق به میهن و آمادگی همیشگی آنان برای دفع دشمنان میهن خود روایت می‌کند…

Read more

از بحرانی به بحران دیگر: چشم‌اندازهایی از دلِ کرونا

پرویز صداقت

«هنوز وقت اشک‌ریختن‌مان نرسیده، و اندوه گران‌مان هنوز پانگشوده است»

شکسپیر، ریچارد سوم

«گاه آدمیان اربابان سرنوشت خویش‌اند، تقصیر بر گردن ستاره‌ی بخت ما نیست، بلکه ما خود مسئول فرودستی خویش‌ایم».

شکسپیر، ژولیوس سزار

تحولات سه ماهه‌ی نخست سال 2020 بهت‌آور بود. ویروس ناشناخته‌ای از جنگل‌های ووهان در چین به‌‌سرعت  پهنه‌ی جهان را درنوشت و جهانیان  را با بزرگ‌ترین بحران از پایان جنگ دوم جهانی به این سو مواجه کرد. تا هنگام نگارش این مقاله هنوز چشم‌انداز امیدبخشی برای مهار این بیماری عالم‌گیر شکل نگرفته و آن‌چه می‌بینیم دولت‌هایی است که گاه گویا هنوز استراتژی منسجمی برای کاربست در شرایط کنونی ندارند و میلیاردها نفر در سرتاسر جهان که در قرنطینه‌ای بی‌سابقه و پیش از این تصورناشدنی قرار گرفته‌اند. جهان به کدام سو می‌رود و در این میان در ایران چه چشم‌اندازهایی قابل‌انتظار است؟  در یادداشت حاضر، تلاش کرده‌ام سناریوهایی محتمل در مورد چشم‌انداز کوتاه‌مدت ایران در این بستر بحران‌زده‌ی جهانی ارائه کنم…

Read more

نگاهی به تاریخ کهن آذربایجان/ بخش دوم

دکتر محمدحسین یحیایی

... امروز قلب هر آذربایجانی در محبت ایران می تپد. در انقلاب مشروطیت ایران فداکاری های آذربایجانی ها بر همه کس واضح و آشکار است. پس در این مسئله چون آذربایجان سر ایران بوده و هست باید افراد خیراندیش ایرانی فداکاری نموده، برای از میان برداشتن ترک و رایج کردن زبان فارسی بکوشند و خود جوانان آذربایجانی باید جانفشانی کرده، متعهد شوند تا می توانند به زبان ترکی تکلم نکنند. «در این گفتار، ستیز با فرهنگ و زبان یک ملت توصیه می شود که بیشتر جنبه فرهنگ گریزی دارد تا هویت ملی آذربایجانی دچار تزلزل شده به سادگی پذیرای فرهنگ و زبان تحمیلی دیگران شود».

پژوهشگران دیگری نیز در راستای گفتار ارانی قدم برداشته و بگونه دیگر این بینش را تقویت کرده اند. از آن جمله دکتر جمال الدین فقیه می نویسد «با این که مردم آذربایجان هنگام پیدایی صفویان به آذری (گویشی از پهلوی) سخن می گفتند و شاه اسماعیل و تبارش هم آشنا به زبان فارسی بودند، معهذا شاه اسماعیل روی مسئله مذهبی و سیاسی بر آن شد که به زبان ترکان که هفت قبیله (…

Read more

باهار گه لیب بایرامینیز مبارک

ایللر بویی تکجه شادلی گون گوره ک

کدر گئتسین اوره گیمیز اچیلسین

صلح گلسین یوردوما گول ساچیلسین

باهار گه لیب یاشیلاشیر یاماجلار

قار آری ییب چیچک اچیر اغاجلار

باهار ائله ته زه لشیب ایلیمیز

اغزیمیزدا صیغمیر سوزه دیلیمیز

باهار گه لیب دوغولوبدیر بولاقلار

سحر سحر گوللر شوقد ان اغلار

منجیق منجیق گوز یاشلاری سوزولر

اخار گه لر تر یارپاقدان اوزولر

دوشر یئره شِه اوتورار تورپاغا

پروانه لر قاناد آچار اوچماغا

وزیلتیله بال آری سی یووادان

اوچار قونار گول اوستونه هاوادان

بیر بیر بوتون گوللرایله، ئو پوشر

بولبول گه زر پروانه ائله گوروشر

ده یر ینی بایرامینیز، مبارک

ایللر بویی تکجه شادلی گون گورک

خرمن خرمن لاله گه لر ساری گول

گوزل وطن باهار گولور، سنده گول

چایلاریمیز کوفولتیله اخارلار

داشا ده ییب ائلدیریم تک شاخارلار

اخار گه لر دالغالانار بورولار

گئدر، گئدر، دریالاردا دورو…

Read more

.ویروس کرونا اقتصاد ایران را به کما می برد

دکتر محمد حسین یحیایی

اقتصاد ایران از مدت ها پیش گرفتار بیماری های کشنده ای مانند کاهش رشد، رکود، تورم ، بیکاری گسترده، کاهش شدید ارزش پول ملی و نابسامانی مدیریتی شده بود که مهمان ناخوانده ای بنام « کرونا » از راه رسید، رژیم درمانده سیاست همیشگی خود را به کار برد، ارگان ها و نهاد های امنیتی خود را وارد میدان کرد، از همان روز های نخست نهاد های به اصطلاح انتخابی به حاشیه رانده شدند، وزیر بهداشت که مسئولیت حفظ سلامتی مردم را دارد دو نامه به « حسن روحانی » رئیس دولت نوشت که در شورای امنیت ملی قرائت شود، در نامه نخست « نمکی » وزیر بهداشت از روحانی درخواست می کند که برای پیشگیری از گسترش ویروس کرونا راهپیمایی 22 بهمن لغو شود و احتمالا انتخابات 2 اسفند برگزار نشود که این خود نشان می دهد که سران رژیم، شورای امنیت ملی، سران سپاه و خامنه ای از وجود ویروس بویژه در شهر قم خبر داشتند ولی « وحید حقانیان » نظر خامنه ای را ابلاغ کرده و گفته: « صلاح نیست »، در نتیجه حسن روحانی هم به نمکی گزارش داده که اختیار تصمیم گیری در این مورد از ما سلب شده و کاری از دست ما ساخته نیست، نمکی نامه دیگری به روحانی می نویسد و در خواست می کند که با احتکار و بازار سیاه ماسک و دیگر وسائل بهداشتی برخورد شود که بازهم جواب منفی و مایوس کننده است، همسو با آن خامنه ای دست بکار می شود و در درس خارج خود که با فاصله زیادی از آخوند ها و طلبه ها نشسته بود می گوید: آمریکا و دشمنان و رسانه های خارجی با تبلیغ خطر یک بیماری و ایجاد هراس می خواستند مردم در انتخابات شرکت نکنند که شکست خوردند و انتخابات پر شکوه ( در شهر های بز…

Read more

به مناسبت ۸ مارس، روز جهانی زن

به قلم استاد پرويز شهرياري

 اين درست است كه زنان در درازاي تاريخ فشار و آزار دوگانه اي را تحمل كرده اند؛ از يك طرف همراه با همه ي مردم با نابرابري هاي اجتماعي و زير سلطه ي نظام هاي نامردمي بوده اند و از طرف ديگر ناچار به پذيرفتن رابطه هاي مردسالاري. اين هم درست است كه زنان هم مانند هر قشر ديگري از رنج ديدگان و زحمت كشان، بايد سازمان هاي ويژه ي خود را داشته باشند تا بتوانند مسئله هاي خاص خود را مطرح كنند و جامعه را در جريان نابرابري هاي موجود قرار دهند و راهي براي زدودن چهره ي انساني از زشتي ها، نابرابري ها و ستم هاي آشكار وپنهان پيدا كنند.

ولي همه ي اين ها، به آن معنا نيست كه خود را از مردان جدا كنند و براي رسيدن به هدف هاي درست و انساني خود، به نحوي رو درروي مردان قرار گيرند. ده ها سال است در ميان مردان و به ويژه مردان زحمت كش، ‌روشنفكراني پديد آمده كه درك كرده اند دربند نگه داشتن زنان و رابطه ي اجتماعي نابرابر با آنها، زنجيرهاي نابرابري را بردست و پاي خود آن ها محكم تر مي كند، دريافته اند تا زماني كه نابرابري بين زن و مرد و زورگويي و حاكميت مرد بر زن وجود داشته باشد؛ تا زماني كه زن استقلا…

Read more

نشست سومین کنفرانس شورای دمکراسی خواهان ایران در چند پرده

دکتر محمد حسین یحیایی

از مدت ها پیش تدارک این کنفرانس از سوی دست اندر کاران شورا پیش برده می شد که در 8 فوریه در شهر استهکلم به اجرا درآمد، در این کنفرانس احزاب ، سازمان ها، گروه ها و افرادی که بیشتر تمایل به حقوق ملی، حق تعیین سرنوشت و گذر از مرکز گرایی سرکوبگر دارند شرکت داشتند ( احزاب کرد، کومله و دمکرات، جبهه دمکراتیک برون مرز، دمکراتیک اهواز، بلوچ، بختیاری و لرستان، ترکمن، شورای گذار و اتحاد دمکراتیک آذربایجان و... ) نشست در هوای سرد استهکلم با صمیمیت و گرمی آغاز و با تفاهم و قطعنامه به پایان رسید. این نشست را می توان در چند پرده، به اختصار بیان کرد.

1/ نشست شورا، سخنرانی ها، گفتگو ها به شدت تحت تاثیر رخداد های درون مرز در سال و ماه های گذشته بود، برخی از فعالین سیاسی و اجتماعی که سال های طولانی از عمر خود را در خارج از زادگاه، میهن و یاران خود گذرانده و در آرزوی دیدار مجدد آنها بودند و هنوز هم هستند ، واقعیت و احساس را درهم آمیخته بگونه ای سخن گفتند که گویا دیدار عنقریب است ولی واقعیت این است که جنبش های اجتماعی در ایران ه…

Read more