header photo

مینوتار(۱) زخم خورده و اژدهای خیزان

مینوتار(۱) زخم خورده و اژدهای خیزان

شکست سیاست فشار حداکثری در برابر ایران، ادامه کابوس چین، مدیریت به غایت ضعیف آمریکا در بحران کرونا، ناتوانی آن از جلوگیری از ارتباط دریایی دو کشور تحت تحریم ایران و ونزوئلا آن هم در قالب معامله‌ای خارج از دلار و نارضایتی دامنگیر داخلی همگی گویای پایان افسانه آمریکا و آغاز نگاه واقع‌بینانه جهان به این ابرقدرت رو به زوال است.

یانیس واروفاکیس(۲) در کتاب مینوتار جهانی (ترجمه حسین تیموری – نشر اختران) که در سال ۲۰۱۱ نوشته شده است در توصیف راز ماندگاری سلطه، از قول کاندورسه اندیشمند فرانسوی نقل می کند:

"اجبار، همانند عقیده، نمی‌تواند برای مدتی طولانی دوام یابد مگر آنکه حاکم ستمگرْ امپراطوری خود را چنان بگستراند که بتواند این راز را که "قدرت واقعی در نزد سرکوب شدگان است و نه سرکوبگر" از چشم مردمی که برای تسلط بر آنها متفرقشان ساخته است پنهان نماید."

به عبارت دیگر، باور به قدرتمند بودن سلطه گر، بزرگترین نظام سلطه است.

واروفاکیس در این کتاب، با شرح جامعی از اقتصاد سیاسی جهان از ۱۹۲۹ تا جنگ دوم، و سپس با تشریح استقرار و فروپاشی نظام برتون وودز خواننده را به تماشای نمایش حیرت انگیز سالهای پس از فروپاشی می برد، دوران سلطنت مینوتار جهانی که از ۱۹۷۱ تا ۲۰۰۸ امتداد یافته است. این روایت، صرفا یک داستان تاریخی نیست، بلکه شرحی است گام به گام از چگونگی شکل گیری سلطه یا هژمونی دلاری در دنیای پس از جنگ که در آن سایه سوسیالیسم بر فراز اروپا در پرواز بود.

کسری دوقلوی اقتصاد آمریکا مهمترین ویژگی دوران مینوتار جهانی است. کشورهای دارای مازاد تجاری، جایی بهتر از خود آمریکا برای دلارهای اندوخته خویش ندارند. بنابراین، با خرید اوراق قرضه دولت آمریکا در این کشور امن سرمایه گذاری می کنند، سرمایه های بادآورده ای که کسری بودجه آمریکا را جبران می کند. این چرخه صرفا محصول اقتصاد قوی آمریکا نیست. نفس اعتماد جهان به دلار آمریکا متضمن تداوم حضور در این جایگاه است.

نکته عجیب تر اینکه، کسر بودجه آمریکا با بودجه ارتش آن تقریبا برابر است. بخش قابل توجهی از ده ها و شاید صدها میلیارد دلار بودجه ای که به پایگاه های  نظامی آمریکا در اقصی نقاط جهان اختصاص می یابد در نهایت به دلارهای ذخیره شده در بانک مرکزی کشورهای مقصد تبدیل و از آنجا به آمریکا نقل مکان می‌کنند تا با خرید اوراق قرضه، سودآور شوند. به عبارت دیگر، به تعبیر مایکل هادسون(۳)، هزینه گردن کلفتی آمریکا به کشورهای دیگر را خود آن کشورها پرداخت می کنند.

هژمونی برای بقاء نیاز به ابزار و فلسفه ویژه خویش دارد. این وظیفه را «گماشتگان هیولا» بر عهده می گیرند، گماشتگانی نه فقط از جنس وال‌استریت و والمارت بلکه دانشکده های اقتصاد در سراسر دنیا که جهان تحت سلطه مینوتار را در رنگ و لعابی دل انگیز بسته بندی کرده و در قالب علم به جهانیان عرضه می دارند. دانشی که مایکل هادسون در توصیف آن می گوید (نقل به مضمون):

 هر آنچه که آمریکا آن را به کار نبست اما از دیگران انتظار پیروی از آن را دارد.

واروفاکیس در تبیین دنیای پس از ۲۰۰۸ می نویسد:

«سوسیالیسم در سال‌های طلایی "مینوتار جهانی" از بین رفت و سرمایه‌داری نیز از لحظه ای که این هیولا دیگر توان فرمانروایی بر اقتصاد جهان را از دست داد، از کار افتاده است. به جای آن یک نظام اجتماعی تازه به وجود آمده است: "ورشکست سالاری"  - حکومت بانکهای ورشکسته.»

«]هیولای جهانی[ در فروپاشی سال 2008 به حالت اغماء رفت و جهان را نیز با خود به درون بحرانی پر‌التهاب فرو برد. تا زمانی که راهی برای زندگی بدون حضور این هیولا پیدا شود، بی‌ثباتیِ بنیادین، رکود دنباله‌دار و ناامنی رو به تزاید قصه هر روزه زندگی مان خواهد بود.»

اکنون که زخم مینوتار عمیق تر شده است، هر آن امکان رفتاری دیوانه وار از آن وجود دارد. هم از این روست که اژدهای خیزان چین خود را برای رویارویی نظامی پس از پایان بحران کرونا آماده می‌سازد.

(۱) در افسانه های یونانی، مینوتار هیولایی با سر گاو و هیکل انسان است که غذای آن گوشت و خون جوانان است.

(۲) اقتصاد دان برجسته یونانی و وزیر اسبق اقتصاد این کشور

(۳) اقتصاد دان برجسته آمریکایی و نویسنده کتاب اَبَرامپریالیسم

کانال اقتصاد سیاسی بین الملل

 

Go Back

Comment