سه میلیون آذری کوچ اجباری می کنند
دریاچه ارومیه یکی از تالابهای کنوانسیون رامسر است و در سطح کشور نیز به عنوان پارک ملی یاد می‌شود. … سالیان سال است که این دریاچه مادر منطقه و کشور بوده است و نابودی آن این غم و اندوه را به دل دوستداران محیط‌زیست راه داده است.
در مناظره بررسی وضعیت دریاچه ارومیه و راهکارهای نجات آن که با حضور وحید جلال‌زاده استاندارد آذربایجان غربی، احمد‌علی کیخا معاون سازمان محیط زیست، منصور حقیقت نماینده مجلس شورای اسلامی، ناصر قاضی‌پور نماینده مجلس شورای اسلامی، محمد درویش عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور و علیرضا دائمی سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نیرو که از شبکه یک سیمی جمهوری اسلامی پخش شد.
در این مناظره تلویزیونی که در اواخر شهریور ماه صورت گرفت. علیرغم هر نتیجه ای که داشت، بدلیل آنکه برای اولین بار یکی از بزرگترین مشکلات زیست محیطی کشور را به میان مردم می برد، مثبت بود. در این مناظره که گاهی هم با تنش روبرو بود، قبل از هرچیز ثابت کرد که با گذشت سالها از بحرانی شدن وضعیت دریاچه ارومیه، در میان مقامات مسئول نه تنها راهکار و برنامه منسجمی برای حل این بحران وجود ندارد، بلکه در میان شرکت کنندگان بودند افرادی شناخت کافی از ابعاد این فاجعه نداشتند. به همین خاطر دیدگاهها و راهکارهای ارائه شده درتناقض با هم و بعضا غیر علمی وغیر واقعی می نمود. تنها نتیجه ای که از این مناظره می توان گرفت، بیان برخی از مشکلاتی است که باعث خشک شدن دریاچه ارومیه شده از لابه لای اظهارات شرکت کنندگان است که به اختصار می خوانید:
ــ سد‌سازی توسعه کشاورزی، مدیریت منابع آب و تحقیقات اقلیمی از جمله عوامل موثر و کاهش آب دریاچه ارومیه بوده است
ــ هم اکنون 70 درصد مساحت دریاچه ارومیه از سمت جنوب کاملا خشک شده است و نجات این دریاچه نیازمند همکاری تمامی بخش‌ها است.
ــ برنامه ریزی غلط و مقطعی و همینطور استعدادیابی غیر کارشناسی و غیر منطقی باعث شده است که دریاچه ارومیه با یک بیماری روبرو شود.
ــ دریاچه ارومیه 14 میلیون مترمکعب کسری آب دارد و اگر مدیران به درستی برنامه‌ریزی می‌کردند دچار این مشکل نمی‌شدیم. مصوب کردند که زمین‌های کشاورزی از 110 هزار هکتار به 450 هزار هکتار افزایش یابد که این اقدام به ضرر دریاچه ارومیه بود.
ــ طرح‌ریزی‌هایی برای احداث سدهای فراوان که هم‌اکنون نیز 65 سد در دستور ساخت است، لطمه زیادی به دریاچه‌ها می‌زند. 30 هزار چاه در مناطق ارومیه حفر شده است که این اقدام غیرقانونی است.
ــ اتفاقی که دارد در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه با 2/5 میلیون هکتار وسعت، یعنی وسعت پنج برابر لبنان می افتد، در مقیاسی بزرگتر در کل کشور ما با وسعت یک میلیون و 648 هزار هکتار در حال رخ دادن است.
ــ مهمترین عامل این بحران این بود که اوایل دهه هفتاد که وسعت اراضی کشاورزی زیاد شد، مسئولان اجازه دادند 380 هزار هکتار زمین کشاورزی به حوزه آبخیز این دریاچه اضافه شود. با این روند فعلی، ما دریاچه را از دست می دهیم و بخشی از آب شرب و توسعه خدمات و صنعت ما هم دچار مشکل می شود.
ــ وقتی می گویند 24 هزار حلقه چاه غیر مجاز و 72 سد کوچک و بزرگ در منطقه حفر شده و وسعت اراضی کشاورزی بیش از 100 درصد زیاد شده، آیا درست است که ما انگشت اتهام را به سوی آسمان نشانه برویم. ما طی پنج سال گذشته 2 متر از عمق آب دریاچه را از دست داده ایم. بنابراین باید قبول کنیم که چه اشتباهات مدیریتی مرتکب شده ایم و طراحی مهندسی حوزه آبخیز دریاچه را بر اساس توانایی بوم شناختی منطقه از نو تعریف کنیم.
ــ به دنبال خشک شدن دریاچه ارومیه چندین هکتار از زمین‌های کشاورزی خشک می‌شود و در نهایت کارخانه‌ها تعطیل می‌شود و همین مسئله منجر به کوچ اجباری 3 میلیون نفر از مردم آذربایجان خواهد شد.
.تمامی اتفاقات در دریاچه ارومیه معلول یک اتفاق بزرگتر است و اینکه آبی را به دریاچه ارومیه ببریم صحیح نیست. مدیریت غلط و ناصحیح استفاده از آب در کشور موجب کاهش آب دریاچه ارومیه شده است. در تمام دنیا آب‌های زیرزمینی به عنوان ذخایر احتیاطی محسوب می‌شود ولی در کشور ما چنین اتفاقی نمی‌افتد و از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌شود و مطمئن باشید اگر این شیوه مدیریت اصلاح نشود مشکل‌های بزرگتری خواهیم داشت.
ــ امروز مشکل ما خشکسالی و کم آبی است، اما ممکن است فردا بارش خوبی داشته باشیم و مشکل دریاچه حل شود و رود ارس هم طغیان کند و همه روستاها را زیر آب خود ببرد. این نشان می دهد که وزارت نیرو بلد نیست کار کند، فقط بلد است آب بفروشد.
چرا آب استان ما را به نیروگاه ها و ذوب آهن می دهید؟ شما 27 متر مکعب از آب دریاچه را به استان های دیگر می برید که خودش به اندازه حجم آب یک دریا است. می خواهید ما را فلج کنید؟
ــ ببینید چه بلایی سر خوزستان آمده است. تمام تالابهای خوزستان با مشکل عظیم روبرو شده، از جمله تالاب شادگان که تالاب بین المللی ماست. یک میلیون نفر نخل در اروند کنار خشک شده است.
ــ این طرز تفکر و شیوه مدیریت در کشوری که در کمربند خشکسالی دنیا قرار دارد و ممکن است تفاوت ریزش های آسمانی در آن طی دو سال بین 60 تا 70 درصد باشد، تفکر خطرناکی است. ما تنها در صورتی مجاز به انتقال آب بین حوزه ای هستیم که خطر مرگ مردم وجود داشته باشد! هزینه این انتقال ها سرسام آور است. کدام کشاورز با آب 8/2 دلار می تواند روی پای خود بایستد؟
ــ راندمان کشاورزی در کشور ما 30 درصد و ضایعات آن 35 درصد است. اگر ما این همه هزینه انتقال آب را صرف افزایش بهره وری کشاورزی می کردیم و راندمان آن را به حد استاندارد می رساندیم، این کشاورزی می توانست با همین میزان آب سه برابر اکنون بازدهی داشته باشد.
ــ باید سد سازی‌ها و مطالعه آن متوقف شود باید از تبخیر بیش از حد آب جلوگیری به عمل آید و باید به موضوع کمربند سبز توجه ویژه‌ای شود. و یکی دیگر از اولویت‌های محدوده دریاچه ارومیه جمع‌آوری فاضلاب‌های این حوزه است.
ــ سال گذشته معاونت نظارت جهاد کشاورزی تأکید کرد که بودجه‌ای برای اجرای تعهدات مربوط به دریاچه ارومیه وجود ندارد و این در حالی است که هم اکنون رقم قابل توجهی از سوی برخی از افراد برای رفع مشکل دریاچه ارومیه اعلام می‌شود.
ــ مشکل زیست محیطی را نباید امنیتی کنیم افرادی به واسطه محیط زیست هنوز در زندان هستند. شاهد آن هستیم که بعضی از گرایش‌های سیاسی و قومی در پروژه‌ها دخیل هستند.
ــ در قانون اساسی هر گونه فعالیتی که مبتنی بر تخریب محیط زیست شود ممنوع است. اهمیت بهینه سازمان حمایت از محیط زیست به نوع نگاه دولتمردان بستگی دارد اگر آن‌ها به مسائل محیط زیست توجه داشته باشند می‌توان خیلی از مشکلات را حل کرد.
