جنگ داخلی در سوریه و بحران های انسانی و سیاسی ناشی از آن با شدت و ابعادی روز افزون هم چنان ادامه دارد و تلاش های انجم گرفته از سوی مجامع بین المللی و کشورهای مختلف جهان برای ارائه و دستیابی به راه حلی که بتواند راهگشای حل این بحران بسیار خطرناک منطقه ای و بین المللی باشد ممکن نگردیده است.
دلیل اصلی عدم موفقیت در حل بحران سوریه دو عامل مهم و تاثیر گذار داخلی و خارجی می باشد. عامل اول یعنی عامل داخلی عبارت است از عدم پذیرش خواستهای مردم سوریه از سوی رژیم حاکم بر آن کشور می باشد که سیاست قهر و سرکوب بی رحمانه را به مردم آن کشور تحمیل نموده است. مردم سوریه هم مانند بخشی از جامعه جهانی خواهان تامین و برسمیت شناخته شدن حقوق انسانی و مدنی خود در حق تعیین سرنوشت سیاسی و اجتماعی خود و کشورشان هستند و در راستای مبارزه برای دستیابی به این اهداف بود که مردم سوریه در ماه مارس سال 2011 و باپرهیز از شیوه های خشونت آمیز و در چارچوب راهپیمایی و تظاهرات خیابانی خواسته های خود را بیان نمودند. ولی رژیم حاکم بر سوریه باشدت هرچه تمامتر به سرکوبی خونین مبارزات مردمی در آن کشورپرداخت. که در نتیجه جنگ داخلی فاجعه باری را به کشته شدن بیش از 150 هزار نفر و آوارگی میلیونها انسان بی گناه گردید را به این کشور تحمیل نمود و در عین حال ویرانی و خسارات جبران ناپذیری را به زیر ساخت های اقتصادی و اجتماعی آن کشور وارد آورد و بدین ترتیب زمینه را برای مداخله طرفهای ذینفع خارجی چه در سطح منطقه ای و چه در محدوده جهانی فراهم نمود. جنبه مهم دیگری در ارتباط با عامل داخلی که موجب به بن بست رسیدن بحران سوریه است. عبارت است از عدم اتحاد و هماهنگی در اهداف تاکتیکی و استراتیژیکی میان مخالفان رژیم سوریه می باشد. که بازدهی کمی و کیفی مبارزات آنها را به حداقل رسانده است. دلایل وضعیت بوجود آمده هم عبارت است از مداخلات نیروهای خارجی و نا همگونی و تفاوتهایی که در ساختار دینی مذهبی و ملیتی موجود است را می توان بیان نمود.
دومین عامل مهم در تعمیق و به بن بست رسیدن در راه حل بحران سوریه عامل مداخله کشورهای خارجی است. برای توضیح بیشتر اگر مداخله منطقه ای را مد توجه قرار دهیم می توان به این نتیجه رسید که 3 کشور ترکیه، ایران و عربستان سعودی هر کدام سناریو و سیاستهایی را در ارتباط با دست یابی به اهداف خود در مسئله سوریه تدوین نموده اند که در صورت تحقق یافتن سیاست و سناریوهای هرکدام از آنها در سوریه می توان گفت که توازون قدرت در خاورمیانه را به نفع خود تغییر خواهند داد و به همین دلیل دست یابی به مخرج مشترکی که بتواند تامین کننده متوازن منافع این سه کشور در سوریه باشد بسیار دشوار و غیر ممکن به نظر می رسد. دولت اسلامگرای ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان هم زمان با آغاز شروع جنبش در سوریه با تمام قدرت از نظر تبلیغاتی، سیاسی و دیپلماتیک از مخالفان رژیم سوریه حمایت نمود و بعد از شروع جنگ داخلی در سوریه نیز فعالانه در امر تامین احتیاجات لجستیکی ارتش آزاد سوریه شرکت کرد و فعالیتش در این زمینه همچنان ادامه دارد. پیش بینی و امید دولت ترکیه در ارتباط با سیر تحولات آینده سوریه آن بوده و هست که با توجه به سابقه مبارزاتی سازمان اخوان المسلمین و بخصوص نفوذ آن در میان اکثریت مردم سنی مذهب در آن کشوردولت آینده بعد از سقوط رژیم اسد در سوریه یک دولت اسلامگرا به رهبری اخوان المسلمین باشد و این دولت به متحد استراتژیک دولت ترکیه در منطقه خاورمیانه تبدیل شود. که در صورت تحقق یافتن این هدف در سوریه دولت ترکیه می تواند به دو هدف مهم دیگر خود دست یابد. اولین هدف مربوط به رقابت منطقه ای میان دولت ایران وترکیه می باشد. یعنی بعد از به حاکمیت رسیدن جریان اسلامگرای سنی در سوریه ارتباط میان شیعه های لبنان بخصوص تشکیلات حزب الله با دولتهای عراق و ایران قطع می گردد و باعث تضعیف همه جانبه دولت شیعه مذهب خاورمیانه به رهبری ایران خواهد گردید و در نتیجه تناسب قوای منطقه ای را به نفع ترکیه تغییر خواهد داد. البته دولت ترکیه برای پیشبرد و به نتیجه رساندن این استراتژی از حمایت و پشتیبانی دولت های آمریکا و اتحادیه اروپا بر خوردار می باشد. و بعنوان متحد دارای فعالیت های هم سو و هم آهنگی هستند.
دومین هدف مهمی که ترکیه در ارتباط با حوادث سوریه پی گیری می نماید جلوگیری کردن از تلاش کردهای سوریه برای بدست یافتن به حقوق و آزادی ملی خود می باشد. یعنی مانند آنچه در کردستان عراق اتفاق افتاد. یعنی اگر کردها در سوریه بتوانند حکومت ملی خود را تشکیل دهند تاثیر بسیار مهم و همه جانبه ای را در تقویت نمودن مادی و معنوی مبارزه کردهای ترکیه بر جا خواهد گذاشت. و از سوی دیگر کردستان سوریه می تواند به گذرگاه مهمی برای انتقال نفت و گاز کردستان عراق تبدیل شود. و این امکان را برای کردستان عراق به وجود خواهد آورد که از وابستگی جبری برای استفاده از اراضی کشور ترکیه برای انتقال خطوط نفت و گاز و فروش آن رهایی یابد. و بطور کلی آزادی کردستان سوریه نفقطه عطف مهمی را در سرنوشت سیاسی کردهای خاورمیانه به وجود خواهد آورد. به دلیل همین نگرانی ها است که دولت ترکیه با استفاده کردن از امکانات سیاسی و دیپلماتیک و حتی امکانات نظامی خود سعی می نماید از دست یافتن کردها به اهداف مورد نظرشان جلوگیری نماید. مثلا کمک نظامی ترکیه به سازمان جبهه النصر و دولت اسلامی شام و عراق که شاخه های محلی القاعده در سوریه به جای جنگیدن با رژیم بشار اسد سرگرم مبارزه با کردهای سوریه در مناطق کردنشین آن کشور می باشند
دولت ایران هم که یکی از حامیان مهم و تعیین کننده رژیم سوریه می باشد. سعی می کند با بهره گیری از تمامی امکانات موجود در سطح منطقه ای و جهانی از سرنگونی رژیم اسد جلوگیری نموده و از بهم ریختن موازنه قدرت در خاورمیانه به ضرر ایران جلو گیری کند. از جمله مهمترین اقدام های ایران برای کمک به رژیم سوریه عبارت است از کمک های نظامی و تدارکاتی به رژیم سوریه در جهت افزایش توانایی های مقاومتی رژیم سوریه است. در قبال ادامه جنگ با مخالفان آن رژیم است و در راستای همین فعالیت ها است که حزب الله لبنان و گروههای شیعه مذهب عراقی که برای تقویت توانایی نظامی رژیم اسد به سوریه اعزام شده اند، توانسته اند نقش مهمی را در جلوگیری کردن از پیشروی های نظامی مخالفان رژیم اسدایفا نمایند.
بموازات کمک های دولت ایران در جهت حمایت از حکومت سوریه، دولت روسیه نیز از نظر حمایت های سیاسی و دیپلماتیک بخصوص با استفاده کردن از حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل تا کنون توانسته است از شکل گیری یک اتفاق و اتحاد بین المللی برای حمله نظامی و یا اعمال محاصره اقتصادی جهانی بر علیه سوریه جلوگیری نماید. نقطه عطف حمایت های روسیه ار رژیم سوریه به زمانی بر می گردد که دولت های اروپایی و آمریکا رژیم اسد را به استفاده کردن از سلاح های شیمیایی متهم نمودند و در صدد حمله نظامی به آن کشور بر آمدند. ولی مداخله همه جانبه روسیه نتیجه داد و رژیم سوریه از مواجه شدن با یک تهدید و خطر بزرگ نجات بخشید.
و از سوی دیگر دولت عربستان سعودی با استفاده کردن از توانایی های پولی و مالی خود و از طریق تشکیلات سازی در مناطق سنی نشین عراق و سوریه و اردن سعی می نماید که موقعیت مهمی را در وضعیت حال و آینده سوریه کسب نماید. تشکیلات هایی مانند جبهه النصر و دولت اسلامی شام و عراق و گروههای کوچکتر سنی گرا که در داخل سوریه فعالیت می نمایند از حمایت همه جانبه دولت عربستان بر خوردار می باشند.
در حال حاضر تنها تحول و خبر امیدوار کننده در ارتباط با تحولات سوریه برگذاری کنفرانس ژنو (2) در تاریخ 22 ژانویه سال 2014 می باشد که بر خلاف گذشته تمامی طرفهای درگیر در جنگ سوریه یعنی رژیم سوریه و همچنین نمایندگان مخالفان آن رژیم تمایل خود رابه شرکت در این کنفرانس اعلام نموده اند. و هر دو طرف تعهد نموده اند که از هم اکنون تا زمان برگذاری کنفرانس ژنو(2) از انجام عملیات فراگیر نظامی خوداری نمایند. و نکته مهم دیگر عبارت است از امکان موافقت آمریکا و کشورهای اروپایی با شرکت نمایندگان دولت ایران در کنفرانس ژنو (2). این کنفرانس پنجره امیدی است که بتواند زمینه ساز حل بحران سوریه باشد. باید منتظر نتایج آن بود.
