« در دولت قبل موضوع دریاچه ارومیه موضوعی امنیتی بود که کسی جسارت حرف‌زدن در مورد خشک شدن دریاچه را نداشت زیرا با او برخورد می‌شد اما اکنون اینچنین نیست. دولت برای احیای دریاچه مصمم است و دریاچه ارومیه نه موضوعی امنیتی بلکه موضوعی اجتماعی و محیط‌زیستی است. ما قصد نداریم حقایق را از مردم پنهان کنیم، مردم اولویت اصلی ما هستند.»
تنها، لکه‌ای کوچک در پهنه شمالی باقی مانده؛ لکه‌ای که سهمی چند‌درصدی از مساحت ۵هزار و ۲۰۰کیلومتری دریاچه ارومیه را به خود اختصاص داده و نفس‌های آخر به حساب می‌آید. تنها دلخوشی باقی‌مانده این است که تاکنون دریاچه در بدترین شرایط هم خشک نشده و این امر به گفته اعضای ستاد احیای دریاچه ارومیه امیدها را برای از دست نرفتن آن زنده نگه داشته است. امید به احیا درحالی هنوز زنده مانده که با توجه به طراز اکولوژیک دریاچه ارومیه، بیش از ۸۰درصد آب آن از دست رفته است. به گفته مسعود تجریشی، عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه، «مجموع آب ورودی رودخانه‌ها به این دریاچه از حدود ۵میلیارد متر مکعب به حدود ۲میلیارد متر مکعب کاهش یافته است. کاهش بارندگی و افزایش دمای هوا در ۲۰سال اخیر به کاهش آوردها به این دریاچه منجر شده و تراز آب آن را به کمترین میزان در تاریخ معاصر رسانده است. از دهه ۳۰ تا سال ۷۳ میانگین بارندگی در این دریاچه ۳۸۵ میلی متر بوده است که با این میزان بارندگی حدود ۹ میلیاردمتر مکعب آب تجدیدپذیر در این حوزه داشتیم اما از دهه ۷۰ تا ۹۰ میزان بارش در این پهنه آبی ۱۸درصد کاهش یافت. میانگین بارندگی در این دریاچه در کمتر از ۲۰سال گذشته به ۳۱۷ میلیمتر کاهش یافته که این موضوع به کاهش ۲۰درصدی روان آب‌ها منجر شده است.»
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه شریف، با اشاره به کاهش آب رودخانه‌های منتهی به این دریاچه افزود: «رودخانه‌های بزرگ در جنوب این دریاچه ۴۰درصد آب آن را تامین می‌کرد که در سالهای اخیر تقریبا خشک شده و این در شرایطی است که کشاورزان هم برای تامین آب مورد نیازشان به شکل مجاز و غیرمجاز مقادیر زیادی از آب‌های زیرزمینی را از طریق چاه، چشمه و قنات برداشت کرده‌اند.»
«دریاچه در بدترین شرایط در گذشته هیچ گاه خشک نشده، پس می‌توان به ایجاد شرایط لازم برای احیای آن امیدوار بود.» تجریشی در کنار تمامی خبرهای بدی که از اوضاع دریاچه می‌دهد بر امیدی تاکید می‌کند که احیا را زنده نگه داشته است، اما در ادامه امیدی که می‌دهد، خاطرنشان می‌کند: «دریاچه به سرعت به روزهای خوب خود در‌سال ۷۳ بازنخواهد گشت، زیرا براساس اعلام کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل، کشوری که ۴۰درصد آب تجدیدپذیر را استفاده کند، با بحران رو‌به‌رو است اگر میزان مصرف کشوری ۲۰ تا ۴۰درصد باشد با بحران متوسط مواجه است. حال در نظر بگیرید که درحال حاضر ما ۷۵درصد آب حوضه را استفاده کرده‌ایم.» کاهش آب، باعث شده است دریاچه شورتر شود و موجودات زنده‌ای که زیستگاه‌شان دریاچه ارومیه است درمعرض انقراض قرار بگیرند. تجریشی در این خصوص می‌گوید: «آرتیماها که در دریاچه زندگی می‌کنند در معرض انقراض قرار دارند چراکه شرایط دریاچه برای رشد آرتیماها مساعد نیست.» 2 تا ۳سال زمان برای آبرسانی نیاز است
قدم‌ها یکی پس از دیگری برای احیای دریاچه برداشته می‌شود. اما به گفته عیسی کلانتری دبیر ستاد احیای دریاچه «۳ تا ۴ سال برای عملیات آبرسانی به پیکره اصلی دریاچه زمان نیاز است.» زمانی‌که، وقتی شنیده می‌شود، با وجود خبرهایی همچون خشک شدن ۹۰درصدی آب دریاچه این ذهنیت را به وجود می‌آورد که تا آن زمان دریاچه خشک خواهد شد، اما دبیر ستاد احیای دریاچه از ناچاری برای سپری شدن این زمان یاد می‌کند و می‌گوید: «در سال نخست، انتظاری از دیده شدن نشانه‌های احیا نداریم، چرا که فعلا آبی برای ورود به دریاچه و احیای آن وجود ندارد. سدها خالی است و احیای دریاچه ۱۰ تا ۱۲سال زمان می‌برد. اما برای سال نخست باید اقداماتی ضروری برای سلامت مردم منطقه انجام داد. مساله اصلی برخاست نمک‌هاست که سلامت مردم را تهدید می‌کند. باید به تفاهم برسیم که برای کاهش گرد و غبارهای نمکی چه کاری می‌توان انجام داد. باید جلوی نمک‌ها را از همین امسال بگیریم.»
زمان ۳ تا ۴سال‌هایی که برای بهبود اوضاع دریاچه از آن یاد می‌شود در حالی است که براساس خبرهای رسمی، حجم آب دریاچه به کمترین سطح خود رسیده و در عین حال روزهای گرم تابستان را پیش‌رو داریم. گرما حجم تبخیر آب را بیش از پیش افزایش می‌دهد و این یعنی از دست رفتن لکه کوچکی که دلخوشی زنده بودن دریاچه است. کلانتری در این خصوص به خبرنگاران می‌گوید: «عملیات اجرایی از ماه آینده شروع می‌شود. آب باید از زرینه‌رود و سیمینه‌رود که در قسمت جنوبی دریاچه قرار دارند، وارد دریاچه شود. متاسفانه قسمت جنوبی دریاچه پر از رسوبات است و قابلیت احیا ندارد. آب داخل آن پر نمی‌شود و اگر آب زرینه‌رود و سیمینه‌رود را در این بخش رها کنیم پیش از رسیدن به پهنه اصلی تبخیر خواهد شد. حتی اگر قرار باشد با کانال‌کشی آب این دو رودخانه را به پهنه اصلی ببریم نیاز به ۸۰کیلومتر کانال‌کشی دارد که چند‌سال طول می‌کشد.»
او با تاکید بر این‌که سطح اکولوژیک دریاچه پس از احیا ۴هزار متر مکعب نخواهد بود، تصریح می‌کند: «در نظر داریم هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از مساحت دریاچه که رسوبی شده است به حیات وحش تبدیل شود.»
دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه، در پاسخ به این سوال که در برخی کشورهای دیگر هم فعالیت سدهای کوچک متوقف شده است آیا بهتر نیست برای احیای دریاچه از این راهکار استفاده شود، می‌گوید: «متاسفانه سدها آبی ندارند. درحال حاضر ظرفیت بسیاری از سدهای کشور در سطح بسیار پایینی قرار دارد و می‌توان گفت خالی است. اتفاقا در راهکارهای ۱۹گانه هم ساخت سدهای جدید متوقف شده است.» او درخصوص این‌که یکی از نمایندگان مردم ارومیه از تخصیص بودجه ۵۰میلیارددلاری برای احیای دریاچه خبر داده است، اعتبار در نظر گرفته‌شده برای احیای دریاچه چقدر است؟ یادآور می‌شود: «فکر می‌کنم با ۱۰ تا ۱۵درصد بودجه‌ای که گفته شد امکان احیا را داریم. البته به شرطی است که به انتقال آب از خزر نیاز پیدا نکنیم. در مطالعات دریاچه در بودجه ۲۰میلیارد تومان ردیف گذاشته شده است و ژاپنی‌ها هم یک‌میلیون دلار برای احیای دریاچه کمک کرده‌اند که با تبدیل شدن به تومان می‌شود دو‌میلیارد و ۵۰۰میلیون تومان.»توجهی که در دولت قبل به بحران خشکسالی دریاچه نشد، موضوعی است که دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه به آن اشاره کرده و یادآوری می‌کند که « در دولت قبل موضوع دریاچه ارومیه موضوعی امنیتی بود که کسی جسارت حرف‌زدن در مورد خشک شدن دریاچه را نداشت زیرا با او برخورد می‌شد اما اکنون اینچنین نیست. دولت برای احیای دریاچه مصمم است و دریاچه ارومیه نه موضوعی امنیتی بلکه موضوعی اجتماعی و محیط‌زیستی است. ما قصد نداریم حقایق را از مردم پنهان کنیم، مردم اولویت اصلی ما هستند.»
دریاچه حال و روز خوبی ندارد. اعضای ستاد احیا از زمانی چندساله برای بهبود شرایط سخن می‌گویند و گام اول را کمک به کاهش توفان‌های نمکی می‌دانند که بلای جان مردم خواهد بود اما به هر روی قدم‌ها برای احیای دریاچه برداشته شده و ستاد از همه حتی مردم خواسته است در این راه، همراه باشند تا بحران دریاچه آب شور کشور حل شود؛ بحرانی که به گفته کلانتری ۱۲سال راه پیش‌رو دارد. «شهروند»
