در بحران یمن
حمله ائتلاف ده گانه کشورهای عربی با رهبری عربستان سعودی به یمن، حوادث و روند تحولات در آن کشور را وارد مرحله بسیار حساس و خطرناکی گردانیده است و زمینه نگران کننده ای را در جهت فراروئی جنگهای نیابتی به درگیری مستقیم میان قدرت های جهانی و منطقه ای به وجود آورده است. آنچه مایه نگرانی است، این است که آیا یمن می رود تا به سوریه دیگری تبدیل شود یا اینکه اعتدال و عقل سلیم بر تندروی و خودمحوری غلبه خواهد یافت.
کشوریمن نیز مانند عراق و سوریه دارای بافت ناهمگون مذهبی می باشد. یعنی به حوثی های شیعه مذهب که بیشتر در شمال این کشور زندگی می کنند و سنی مذهبی ها که در مناطق جنوبی این کشور ساکن هستند تقسیم گردیده است. بدلیل همین ویژگی می باشد که جامعه یمن به عرصه رقابت و مبارزه سیاسی ـ جغرافیایی و مذهبی میان دو کشور آشتی ناپذیر جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی تبدیل گردیده است.
کشور عربستان سعودی دارای مرزی با طول 1600 کیلومتر با کشور یمن می باشد و به همین دلیل تحولات سیاسی در داخل یمن امنیت و منافع ملی عربستان را بشدت تحت تاثیر قرار خواهد داد. بخصوص نقش برتر حوثی ها در ساختار سیاسی یمن، باعث نگرانی شدید عربستان سعودی خواهد شد. چرا که عربستان سعودی دارای اقلیت قابل توجه شیعه مذهب در مناطق شرقی کشورش می باشد و در صورتی که شیعه ها در یمن تبدیل به قدرت غالب سیاسی گردند، باعث تهیج و فعالتر شدن هر چه بیشتر شیعه های عربستان خواهد شد. از سوی دیگر کشور یمن با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، یعنی همجوار بودن با تنگه باب المندب که یکی از مهمترین شاه راهای آبی جهان است، هم برای اروپا و آمریکا و هم برای کشورهای منطقه دارای اهمیت زیادی می باشد. چونکه بخش قابل توجهی از تجارت کلان جهانی، یعنی صادرات و واردات کالا میان اروپا و آسیا از طریق عبور از تنگه باب المندب ممکن می گردد. یعنی مسیر اقیانوس هند ـ دریای سرخ و دریای مدیترانه.
از سوی دیگراهمیت آبهای ساحلی یمن برای عربستان از آن جهت حایز اهمیت است که آن کشور و برخی دیگر از کشورهای نفت خیز خلیج فارس، روزانه 3.5 میلیون بشکه نفت صادراتی خود را بدون احتیاج به استفاده از تنگه هرمز از طریق آبهای یمن و باب المندب به کشورهای دیگر صادر می نمایند که این امتیاز مهمی برای عربستان و متحدانش است. در صورت تحکیم نفوذ سیاسی حوثی ها در یمن، امنیت اقتصادی این کشورها به وسیله ایران و متحدانش در یمن در معرض محاصره و تهدید جدی قرار خواهد گرفت.
و اما هدف ایران از مداخله در یمن در یک بیان عام و کلی عبارت است از تغییر تناسب نیرو در داخل کشورهای خاورمیانه ای و یمن به نفع جریان های سیاسی طرفدار خود و از سویی دیگر تبدیل شدنش به یک قدرت غیر قابل انکار منطقه ای، تا بتواند در روابط و مناسباتش با اروپا و آمریکا و دیگر قدرت های بزرگ جهانی از موضعی قویتر و با دریافت سهمی بیشتر در معادلات ژئو سیاسی و اقتصادی جهان و منطقه حضور داشته باشد. در این رابطه، مهمترین مشکلی که ایران با آن مواجه است، محدویت کمک رسانی در زمینه های مختلف به حوثی های یمن است. چرا که ایران با یمن دارای مرز خشکی و زمینی نمی باشد و راههای آبی منتهی به یمن نیز به وسیله عربستان و متحدانش محاصره گردیده است. به همین دلیل اگر ایران بخواهد به هر وسیله ای برای کمک به حوثی ها در یمن متوسل شود، به رویارویی مستقیم میان ایران و ائتلاف عربی و سنی منجر خواهد شد که عواقب آن برای طرفهای درگیر بسیار شدید و ویرانگر خواهد بود.
مشکل دیگری که ایران با آن مواجه می باشد، اظهارات غیر مسئولانه بعضی از مقامات سیاسی و نظامی در ایران است که باعث تحریک احساسات ملی و مذهبی دولت ها ومردم در کشورهای خاورمیانه ای شده است. مثلا می توان به اظهارات علی یونسی مشاور حسن روحانی رئیس جمهور مبنی بر احیای امپراطوری در فلات ایران و یا اظهارات محمدعلی جعفری فرمانده سپاه پاسداران مبتنی بر تحقق شعار صدور انقلاب اسلامی اشاره کرد که زمینه را برای سوء استفاده و به هم نزدیکتر شدن هرچه بیشتر رقبای منطقه ای ایران را فراهم می نماید. برای نمونه اظهارات چند هفته گذشته رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه که به حضور ایرانی ها در یمن و سوریه و عراق اعتراض نموده بود را میتوان ذکر کرد. و یا اعلام حمایت پاکستان و ترکیه از عملیات ائتلاف عربی بر علیه یمن را نیز میتوان بعنوان نمونه ای نگران کننده از صف آرایی کشورهایی که بنا به دلایل و توجیهات ملی و مذهبی بر علیه ایران جبهه بندی نموده اند، اشاره نمود.
نقطه عطف و اوج نگرانی کشورهای عضو اتحادیه عرب در کنفرانس 28 مارس این کشورها که در مصر برگزار گردید، انعکاس پیدا کرد. چراکه این کشورها به غیر از بیانات سیاسی در مورد تشکیل یک نیروی نظامی مشترک 40 هزارنفری نیز به توافق رسیدند که برای مقابله با بحرانها در کشورهای عربی از آن استفاده نمایند.
لازم است در این جا به یک نمونه مثبت از فعالیت دیپلوماتیک ایران برای حل بحران یمن هم اشاره نمود. ایران از امیر کویت درخواست نموده است که برای حل بحران یمن به میانجیگری میان طرفهای درگیر در جنگ داخلی این کشور بپردازد.و خبر امیدوار کننده دیگر آن است که حوثی ها طی بیاناتی اظهار نموده اند که اگر نیروهای ائتلاف عربی بمبارانها را متوقف نمایند، حاضر به پذیرش گفتگو و مذاکره برای حل بحران یمن خواهند بود.
البته این یک حقیقت انکار ناپذیر است که دولت عربستان با توجه به ایدئولوژی تنگ نظرانه و سیاست محافظه کارانه اش بدنبال حل عادلانه بحران یمن نیست و با اعمال نوع خاصی از مهندسی سیاسی سعی می نماید جناح ها و کسانی را در یمن به حاکمیت برساند که تامین کننده منافع عربستان در آن کشور باشند. دلیل اصلی تعمیق بحران در یمن، سیاست اختلاف افکنی عربستان میان حوثی ها و حزب اصلاح یمن (شاخه اخوان المسلمین) می باشد. که تا با ضعیف کردن این دو جریان بتواند به اهداف سیاسی خود در آن کشور دست یابد. و همچنین با تشدید جنگ و بحران داخلی زمینه مساعدتری برای فعالیت تشکیلات انصار الشریعه، شاخه القاعده در یمن نیز فراهم نماید.
با این همه با توجه به آرایش نیروها در این کشور، بحران موجود در یمن راه حل نظامی ندارد و تنها همکاری و تفاهم همه طرفهای درگیر و پذیرش یک راه حل عادلانه که منعکس کننده منافع همه جناح ها در یمن باشد، میتواند زمینه عادی سازی اوضاع در این کشور را فراهم نماید.
