دانشگاه تبریز دومین دانشگاه بزرگ کشور

^{دستاوردی از حکومت ملی آذربایجان}

^{پس از هفتاد که از تاسیس دانشگاه تبریز می گذرد. قرار است این دانشگاه دانشجو در مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات ترکی به پذیرد.}

^{رئیس دانشگاه تبریز در این باره گفته است: این دانشگاه از مهر ماه سال تحصیلی 96-95 از بین متقاضیان در مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات ترکی آذری تعداد 40 نفر در دوره روزانه و نوبت دوم دانشجو جذب خواهد کرد.}

^{خانم زهرا ساعی نماینده تبریز در مجلس شورای اسلامی این تصمیم را اتفاقی خوشایند می داند و اعتقاد دارد: راه‌اندازی رشته زبان و ادبیات ترکی دستاوردهای اجتماعی زیادی را به همراه دارد.}

^{او افزایش وحدت و هویت ملی، همگرایی جامعه، امنیت ملی و غیره را از جمله دستاوردهای اجرای این تصمیم می داند.}

^{باید یاد آوری کرد که هفتاد سال پیش دانشگاه تبریز با همت حکومت ملی آذربایجان و به دستور سید جعفر پیشه وری آغاز بکار کرد. پیشه وری که بدنبال مکان مناسبی برای دانشگاه بود، وقتی به دیدن باغ قدیمی صاحب دیوان که در زمان رضا شاه تبدیل به زندان مخوفی برای زندانی و شکنجه و کشتار آزادیخواهان بود، رفت.}

^{گفت: من طرفدار زندان نیستم .من طرفدار مدرسه ام. مسافری که به شهر وارد می شود نه زندان و بازداشتگاه بلکه باید مراکز علم وعرفان یعنی دارالفنون را ببیند .}

^{بدین ترتیب محل دانشگاه تبریز انتخاب شد. و به سرعت این محل برای دانشگاه بازسازی گردید. دانشگاه تبریز در بدو تاسیس شامل سه دانشکده بود . پزشکی که مدت تحصیل شش سال بود کشاورزی و تعلیم و تربیت ( که دارای چهار شعبه به ترتیب زیر بود ۱- زبان و ادبیات ۲- تاریخ و جغرافیا ۳- فیزیک و ریاضیات ۴- شیمی و طبیعیات که دوره تحصیل در این دانشکده ۳ سال بود ) که اصطلاحاً طب ، فلاحت و تعلیم و تربیت گفته می شد.}

^{رضا همراز محقق و پژوهشگر با استفاده از اسناد و مدارک، نگاهی دارد به تاریخچه دانشگاه تبریز:}

^{در این امر هیچ شکی نیست که ، حکومت ملّی آذربایجان در طول یکسال حیات خود مصدر خدمات فرهنگی زیادی بود که دوست و دشمن به آن معترف اند. این دولت مستعجل در دوازدهم شهریور ۱۳۲۴ بیانیه خود را صادر و در۲۱ آذر ۱۳۲۴ رسماً به فعالیت پرداخته و بعد از یکسا ل با یورش وحشیانه نیروهای نظامی شاه مخلوع و به خاک و خون کشیده شدن هزاران نفر آذربایجانی ، سقوط کرد . در این مجال پرداختن به کارهای حکومت ملّی نمی تواند عملی باشد و همان بهتر که این مهم به افراد خبره واگذار گردد . اما بی انصافی است که یکی از مهمترین اقدامات حکومت ملّی آذربایجان را نادیده گرفت .به نظر راقم یکی از مهمترین کارهای انجام یافته حکومت ملی آذربایجان تاسیس دانشگاه تبریز بود که در منطقه ای به بزرگی آذربایجان بسیار جدی و ضروری می نمود . متاسفانه عده ای بي اطلاع تاريخ دانسته یا نادانسته از چه رو تاسیس این دانشگاه را به سال ۱۳۲۶ دانسته و نوشته اند . حال آنکه برابر اسناد و مدارک موجود در کتابها و نیز روزنامه آذربایجان ، ارگان فرقه دموکرات ، دانشگاه تبریز به موجب فرمان مورخه ۹/۱۰/ ۲۴ حکومت ملی در سال ۱۳۲۵ شمسی رسماً افتتاح و شروع به کار نموده است . اولین رئیس دانشگاه تبریز مرحوم دکتر نصرت الله جهانشاهلوی افشار بود . به این ترتیب دانشگاه تبریز دومین دانشگاه پس از دانشگاه تهران شد .}

^{جالب است که بدانیم این دانشگاه در بدو تاسیس شامل سه دانشکده بود . پزشکی که مدت تحصیل شش سال بود کشاورزی و تعلیم و تربیت ( که دارای چهار شعبه به ترتیب زیر بود ۱- زبان و ادبیات ۲- تاریخ و جغرافیا ۳- فیزیک و ریاضیات ۴- شیمی و طبیعیات که دوره تحصیل در این دانشکده ۳ سال بود ) که اصطلاحاً طب ، فلاحت و تعلیم و تربیت گفته می شد . اولین رئیس دانشگاه تبریز نیز دکتر نصرت الله جهانشاهلو بود که دو سال قبل در کشور آلمان رخ در نقاب خاک گذاشت . شش ماه جهت گشایش ، اقدامات اولیه و تدوین کتب درسی برای دانشجویان آذربایجانی وقت صرف و در سال جدید دانشجویان با خیال آسوده و فراخ با ل به سر کلاسها رفتند . در مدت شش ماه معلمین و اساتید چندی نیز جهت تدریس در کلاسها انتخاب شده و سایر ملزومات نیز به تدریج تهیه گردیدند. استادان از پزشکان، دبیران با سابقه و سرشناس تبریز و مهندسین برگزیده شده بودند . تنها یک نفر استاد ریاضیات عالی از باکو استخدام شده بود . پیشه وری در رشته زبان و ادبیات و ادبیات کلاسیک تدریس می کرد . دروس در تمام کلاس ها به زبان آذربایجانی بود و درس زبان آذربایجانی برای همه رشته ها اجباری بود. استاد این درس زنده یاد گنجعلی صباحی بود که در مدیریت داخلی دانشکده هم فعالیت می کرد . اوقات درس دانشگاه از ساعت ۲ تا ۸ بعد از ظهر بود . به این ترتیب استادان شاغل و آن دسته از دانشجویان که شاغل بودند می توانستند به کار و درس خود برسند . برای مخارج دانشگاه حکومت ملی یک میلیون تومان پول پرداخت کرده بود.}

^{کلنگ زنی دانشگاه در ۲۲/۳/۲۵ اجرا گردید . در این مراسم مرحوم محمد علی صفوت تبریزی یکی از خدمت گذاران و معارف پروران آذربایجانی که خدمات فرهنگی اش اظهر من الشمس است به ایراد سخنرانی پرداخته و گفتند ، چند روز پیش جهت انتخاب زمین مناسب برای دانشگاه با حضور آقای پیشه وری به سوی مدخل شرقی شهر رفتیم . در مدخل شهر باغ قدیمی صاحب دیوان را دیدیم که دیوارهای ضخیم همانند قلعه ها داشت و در آن ساختمان وحشت آوری قرار داشت .این ساختمان را برای ما زندانی بنا کرده بودند تا واردین به شهر با دیدن بنا به خود بلرزند .این مدفنی بود که برای آزادی خواهان ساخته بودند .برای بنا ی این ساختمان مبلغ ۴۰۰ هزار تومان قبل از جنگ خرج کرده بودند . نصف این پول را به جیب زده و نصف دیگر را هزینه کرده بودند . خلاصه ما وارد این ساختمان شدیم .آنجا را بازدید کردیم … آقای پیشه وری پس از ملاحظه آنجا گفت ، من طرفدار زندان نیستم .من طرفدار مدرسه ام . مسافری که به شهر وارد می شود نه زندان و بازداشتگاه بلکه باید مراکز علم وعرفان یعنی دارالفنون را ببیند .}

^{در مراسم بازگشائی و افتتاح دانشگاه تبریز لیدر حکومت ملی آذربایجان میر جعفر پیشه وری از اهمیت دانشگاه صحبت و اضافه کرد که، ما فرزندان دهقانان را از روستا ها به اینجا آورده و نسبت به تعلیم و تعلم آنها نهایت سعی و کوشش را خواهیم نمود . برای مخارج ابتدائی دانشگاه به جهت تامین لباس و سایرامکانات دانشجویان دو میلیون تومان و به جهت آماده سازی کلاسها ۹ میلیون تومان اعتبار داده بودند .}

^{به گزارش روزنامه وارها یت منتشره در برلین غربی ، پولی که حکومت ملی آذربایجان برای کمک دانشگاه اختصاص داده بود یک سوم بودجه را شامل می شد که در مقایسه با بودجه ی که رژیم شاهنشاهی برای کل آذربایجان اختصاص داده بود به مراتب بیشتر بود . دانشگاه تبریز در آن سالها به یک موسسه علمی پژوهشی و به امکانات آموزشی و رفاهی نیز تجهیز گردید . این دانشگاه ابتدا در محل دانشسرای پسران شروع به کار نموده ، یعد از چندین ماه نیز حکومت ملی بنای جدید دانشگاه را در محل فعلی بنیان نهاد . این بنا را در زمان رضا شاه چنانکه مذکور گردید برای تاسیس زندان به جهت زندانی کردن روشنفکران و نخبگان آذربایجان در نظر گرفته بودند که نام محل اش نیز باغ صاحب دیوان نام داشت. برای کمک به این بنا از ملت صادق آذربایجان که گاهی اوقات با توسل به زور مالیات می گرفتند چهار صد هزار تومان هم خرج کرده بودند . با دیدن این عمل زشت دست اندر کاران حکومت ملی در بنای آنجا ، دانشگاه تبریز را تاسیس کردند و جوانان و جویندگان علم و دانش به جای زندان به دانشگاه رهسپار شدند . جهت تحصیل در سال ۱۳۲۵ برای دانشکده پزشکی ۶۰ نفر، تعلیم و تربیت ۱۲۰ نفر و برای دانشکده کشاورزی ۶۰ نفر دانشجو مورد قبول واقع شده بود . دانشجویان شهرستانی از اینکه کارمند بودند یا غیر کارمند در صورتی که در تبریز مسکن نداشتند و نیز دانشجویان بی بضاعت از تسهیلات شبانه روزی از مزایای خوابگاه و رستوران (صبحانه ، ناهار ، شام ) رایگان نیز استفاده می کردند . خبرنگار روزنامه آذربایجان نیز در مرداد ماه ۱۳۲۵ به سراغ دکتر جهانشاهلو رئیس دانشگاه آذربایجان رفته و سوالاتی مبنی بر چگونکی تشکیل دانشگاه ، آشنائی با وضعیت آن و … سوالاتی پرسیده بود . مخبر روزنامه می پرسد که برای آینده کدام دانشکده ها را در نظر گرفته اید؟ که رئیس دانشگاه وقت تبریز می گوید امسال برای ضرورت ها و احتیاجات مدنی ملتمان دانشکده های پداگوژی و طب را در نظر گرفته ایم. چرا که سلامتی و معارف جزء ضروری ترین احتیاج های ملت آذربایجان و آمال حکومت ملی آذربایجان می باشد . در سال بعد نیز دانشکده های داروسازی ، فنی و سایر رشته ها انشا الله دایر خواهد شد . سپس خبرنگار از استقبا ل مردم می پرسد که وی خاطر نشان می سازد ، از بدو تاسیس این دانشگاه چه جوانها و چه میان سالها با استقبال چشمگیر، ما را دلگرم کرده اند و هر روز تقاضاهایی مبنی بر ادامه تحصیل در رده های بالا به دست ما می رسد . تاسیس دانشگاه در دلهای مردم شور و شعف و شادی را به ارمغان آورده و آنها از این کار بسیار خرسند ند. چنانکه اشاره شد اسم نویسی برای سال تحصیلی جدید( اول مهر ماه ۱۳۲۵) آغاز و از تاریخ ۱۰ تیر ماه لغایت ۱۵ مرداد ماه ۲۵ انجام گرفت . آنهایی که دیپلم ششم متوسطه داشتند ، بدون کنکور و فارغ التحصیلان پنجم متوسطه و دانشسرای مقدماتی با گذراندن کنکور پذیرفته شدند . کنکور در شهریور ماه انجام گرفت و در موعد مقرر کلاسها تشکیل یافت .}

^{اين منطقه چون از شعور سياسي – اجتماعي بالايي برخوردار بود گه – گاهي در دانشگاه سر و صداها و به عبارتي اعتراضاتي به رژيم مي}