شيخ صفی الدین اردبيلی کجاست؟
مژگان صیامی (اردبیل(
آیا می دانید گنجینه کتاب های نفیس بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در کجا نگهداری می شود؟
درکتابخانه‌ی ملّی روسيه «سالتيکف شدرين سابق»!
کتابخانه ی ملی روسیه در مسکو یکی از بزرگترین کتابخانه های جهان است که گنجینه عظیمی حدود ۳۴ میلیون کتاب، مجله، روزنامه، نسخه خطی و اسناد و مدارک از سراسر جهان را به ۲۴۷ زبان نگهداری می کند و در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار می‌دهد.
از مهمترين مجموعه‌هاي نفيس اين کتابخانه، نسخه‌های خطی بقعه‌ی شيخ صفی اردبيلی است که در سال 1828م/1243ق همزمان با دوره‌ی دوم جنگ‌های دوم ايران و روسيه از سوی پاسکويچ از بقعه‌ی شيخ صفی در اردبيل به روسيه، منتقل گرديد.
پيش‌تر بايد دانست که ايوان فئودورويچ پاسکويچ در ۱۸۲۵م از سوی نيکلای يکم تزار روسيه، فرماندهی بخشی سپاهيان اين کشور را در تازش به قفقاز دوره‌ی دوم جنگ‌های ايران و روس عهده‌دار گرديده بود. وی در ۱۸۲۶م در نزديکی گنجه شکست سختی به نيروهای زير فرماندهی عباس ميرزا داد. در همان سال پاسکويچ، عباس ميرزا را تا چورس عقب راند و خود تا آذربايجان پيشروی کرد و از ارس هم گذشت. در ۱۸۲۷م امپراتور، فرمانده يرمولف را برکنار نمود و اختياراتِ وی در فرماندهی نيروها را به پاسکويچ سپرد. در پاييز ۱۸۲۷م پاسکويچ سرانجام توانست ايروان را بگشايد. در پي اين پيروزی امپراتور روسيه به او نشانِ سن‌گئورگ و لقب کُنت ايروان را اعطا نمود. پاسکويچ سپس مرند را گشود و در اکتبر همان سال بی پايداری چندانی، تبريز را هم فتح کرد. پس از آن در دهخوارقان با عباس ميرزا به مذاکره نشست که بی‌نتيجه ماند. در ۱۸۲۸م/1243ه او اردبيل را نيز گشود، در جريان اين فتح کتاب‌های نفيس آرامگاه شيخ صفی‌الدين اردبيلی را به سن‌پترزبورگ فرستاد. سرانجام با ميانجی گری وزيرمختار انگليس (مک دونالد) دو طرف در قريه ترکمانچای قراردادی را به منعقد ساختند و جنگ به پايان رسيد. البته طبق گفته‌ی خانم اولگا واسيليوا، رئيس بخش نسخ خطی اين کتابخانه‌ی ، بنا بر اسنادی تاريخی که در جلد ششم يا هفتم مجموعه‌ی ارزشمندِ اسناد مربوط به قفقاز (چاپ تفليس 1866-1904م) منتشر شده است، حکايت از آن دارد، با اينکه اين کتب، غنائم جنگی محسوب می شده‌اند، با اين حال دولت روسيه تزاری برای ابزار حسن نيّت، در مقابل آن دست نويس‌ها به دولت ايران، طلا پرداخته و آن را داخل پاکتی روی مقبره‌ي شيخ صفي در اردبيل نهاده است!
به هر تقدير 166 نسخه نفيس ارسالی از اردبيل به روسيه، سرانجام در کتابخانه‌ی عمومی سلطنتی (سالتيکف) آرام گرفتند و آقاي دارن، اندکي بعد آنها را در سال 1852م به زبان فرانسوی فهرست نموده و منتشر ساخت؛ نشانه‌ی <Ard> در اين فهرست، اشاره به نسخه‌های نفيس <اردبيل> است؛
گفتنی است پس از آن برای نسخه‌های خطی شرقی و اسناد اين کتابخانه فهرست‌های متعددی نيز نوشته شد که زنده ياد اولگ آکيموشکين، گزارشی از آنها، تا سال 1992م منتشر ساخته است. (هدایتی(
