به مناسبت هفتاد و دومین سالگرد انتشار بیانیۀ 12 شهریور 1324
هموطنان گرامی!
هفتاد و یک سال پیش به تدبیر سیدجعفر پیشه وری و گروهی از متفکرین و معتمدین خلق آذربایجان، بیانیۀ دوازده ماده ای دوازده شهریورمنتشر گردید.
اهم اهداف اين بيانيه عبارت بودند از: تقاضاي آزادي داخلي و مختاريت مدني براي مردم آذربايجان با حفظ استقلال و تماميت ارضی ايران، تشکيل انجمنهاي ايالتي و ولايتي، تدريس زبان ترکی در مدارس آذربايجان، مصرف نيمي از مالياتهاي وصولي از آذربايجان در خود آذربايجان، افزايش کرسيهاي نمايندگان آذربايجان در مجلس شورای ملی به نسبت جمعيت آن، اصلاح روابط بين مالک و دهقان با در نظر گرفتن مصالح هر دو، مبارزه با بيکاري، تلاش در جهت توسعه و ايجاد صنايع، تجارت و کشاورزي، مبارزه با رشوه و فساد در ادارات دولتی .
بر اساس اصول بنیادین این بیانیه، فرقۀ دمکرات آذربایجان به رهبری سید جعفر پیشه وری تاسیس گردید. از آنجا که این بیانیه، در برگیرندۀ اساسی ترین مطالبات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم آذربایجان بود، با استقبال شگفت انگیز اهالی شهر و روستا مواجه شد. و فراتر از آن ، از سوی احزاب و سازمان های مترقی، روشنفکران و دیگر خلق های ساکن کشورمان نیز مورد تائید قرار گرفت.
حمایت از بیانیۀ دوازده شهریور 1324 از طرف دهقانان، کارگران، زنان، روشنفکران،هنرمندان ، روزنامه نگاران ، کسبه، بازاریان ، و حتی بخشی از مالکان و روحانیون ، آن را به یک جنبش اجتماعی سراسری تبدیل کرد. درخواستها و مطالبات بیانیۀ دوازده شهریور امری فی البداهه نبود. پیشینه آن بر می گشت به مبارزات تاریخی آذربایجانی ها ازانقلاب مشروطیت تا مبارزات ستارخان و باقر خان و جنبش شیخ محمد خیابانی. در تمام این مبارزات و جانفشانی ها، رسیدن به آزادی، دمکراسی و عدالت اجتماعی و حقوق ملیت ها، سرلوحه کار مبارزان قرار داشت.
حق تعیین سرنوشت خلق ها یکی از مطالبات اساسی انقلاب مشروطیت بود. علیرغم مخالفت شدید نیروهای ارتجاعی، مشروطه خواهان موفق شدند موضوع تشکیل انجمن های ایالتی و ولایتی را در اولین قانون اساسی مشروطیت به تصویب برسانند.
بدین ترتیب بیانیه دوازده شهریور را باید نتیجه مبارزه آزادیخواهانه و مترقی خلق آذربایجان و دیگر خلقهای ایران با توجه به شرایط روز ، برای برون رفت از استبداد و عقب ماندگی و راهکاری عملی برای رسیدن به پیشرفت و ترقی دانست.
ایران کشوری چند ملیتی است. با در نظر گرفتن این واقعیت انکار ناپذیر، بدون همبستگی و همدلی همه خلق های ساکن کشور، سخن از ترقی ، پیشرفت و تعالی کشور، سخنی نادرست و غیر عملی است. تجارب تاریخی ایران و جهان نشان میدهد که استبداد و دیکتاتوری بر مبنای تمرکز قدرت در مرکز و شرکت نداشتن دیگر خلق ها در قدرت به عمر خود ادامه دهد. به همین دلیل است که حکومتهای دیکتاتوری جنبش های ملی را به تجزیه طلبی متهم و سرکوب می کنند. تجربه کشورهای پیشرفته و مترقی که ترکیب چند ملیتی دارند نشان میدهد ، فدرالیسم یگانه راه عملی در مقابل تمرکزگرایی و استبداد است.
وحدت داوطلبانه خلق ها، نه تنها تضمین کننده تمامیت ارضی و استقلال کشور است، بلکه تضمین کننده آزادی های دمکراتیک، راهگشای رشد فرهنگی و انسجام بیشتر برای ترقی و رشد جامعه می باشد. به صراحت می توان گفت، هیچ کشور پیشرفته و مترقی در جهان وجود ندارد که با زیر پا گذاشتن حقوق خلق های خود توانسته باشد راه پیشرفت و ترقی را طی کند. همانطور که دستاوردهای درخشان حکومت ملی آذربایجان تنها در یکسال نشان داد ، ادامۀ اجرای مفاد بیانیۀ دوازده شهریور در آذربایجان و تسری آن به دیگر نقاط کشور بدون تردید می توانست ایران را از عقب ماندگی رها سازد و کشور را در مسیر رشد و ترقی قرار دهد. اما منافع امپریالیسم جهانی و ارتجاع داخلی که تضاد آشکاری با منافع خلق های ایران داشت، نمی توانست با آن سرسازگاری داشته باشد. به همین دلیل راه توطئه و سرکوب را در پیش گرفتند. خلق آذربایجان را به گناه آنکه می خواست در سرنوشت خویش و کشورنقش مثبتی داشته باشد ، به خاک و خون کشیدند و در تدوام آن با کودتای 28 مرداد 1332 ، استبداد و دیکتاتوری را برای مدتی طولانی به کشور برگرداندند.
انقلاب بهمن سال 1357 بساط کودتا و کوتاچیان را بر چید. آذربایجانی ها در کنار دیگر خلق های ایران در پیروزی انقلاب نقش تعیین کننده ای داشتند. با پیروزی انقلاب مردم ایران یک بار دیگر فرصت پیدا کردند تا بر مقدرات خویش حاکم شوند. اما حوادث پس از انقلاب و توطئه هایی که از خارج و داخل بر علیه انقلاب و اهداف مردمی آن انجام گرفت، شرایط را به حالت گذشته برگرداند.
با گذشت هفتاد و دو سال از انتشار بیانیۀ دوازده شهریور و با وجود تحولات عظیم جهانی در مورد به رسمیت شناختن حقوق خلقها و زبان مادری ، هنوز هیچ یک از اصول دوازده گانه این بیانیه در ایران اجرایی نشده است. فرقۀ دمکرات آذربایجان بر این باور است که بدون رعایت حقوق خلق های ساکن ایران ، سخن از آزادی های دمکراتیک مفهومی ندارد. همانطور که بدون رعایت حقوق زنان، جوانان، روشنفکران، هنرمندان، کارمندان، کارگران و دهقانان آزادی مفهومی ندارد.
سران جمهوری اسلامی که خود را به ناحق وارثان انقلاب می نامند ، با تمام توان کوشیده اند تا اصول مردمی قانون اساسی را زیر پا بگذارند. از آن جمله اصول 15 و 19 قانون اساسی که بطور نسبی حقوق خلق های ایران در مورد زبان مادری در آنها لحاظ شده است. تلاش رهبران جمهوری اسلامی برای پایمال کردن حقوق خلق ها و دیگر آزادی های دمکراتیک ممکن است سرانجام ناخوشایندی برای کشور و مردم ایران در بر داشته باشد. تحولات منطقه و حوادثی که بر سرنوشت مردم کشورهای همسایه رفته است، بر این نگرانی می افزاید.
به همین دلیل تمام سازمان های سیاسی سراسری و منطقه ای کشور باید هشیارانه حوادث را پیگیری کنند و در یک جبهه واحد و با سازماندهی مردم رژیم جمهوری اسلامی را وادار به عقب نشینی در مقابل خواستهای مردم نمایند.
کمیته مرکزی فرقه دمکرات آذربایجان
شهریور 1396
