روز جهانی زبان مادری را گرامی میداریم

در سال ۱۹۴۸، که محمدعلی جناح – بنیانگذار پاکستان – زبان «اردو» را تنها زبان رسمی این کشور اعلام کرد، هزاران دانشجوی دانشگاه داکا فریاد کشیدند: «نه! نه! پس بنگالی چه می‌شود؟» بنیاد «روز جهانی زبان مادری» در همین فریادهای انسانی نهاده شد. ۴ سال بعد، که خیل عظیمی از مردم داکا به خیابان آمدند و حق خود را برای سخن‌گفتن، نوشتن و آموزش به زبان بنگالی طلب کردند، پاسخشان سرب داغی بود که از دهانه‌ی سلاح‌های پلیس پاکستان بیرون آمد. با این همه، مبارزه‌ی این مردم سرانجام به بار نشست و پس از استقلال بنگلادش از پاکستان و در پی درخواست این کشور از سازمان ملل، در سال ۱۹۹۹ یونسکو روز ۲۱ فوریه (برابر با ۳ اسفند) را «روز جهانی زبان مادری» اعلام کرد. از آن پس، اقوام گوناگون در سراسر جهان که به زبان‌های مادریِ متنوع سخن می‌گویند این روز را ارج می‌نهند و پاس می‌دارند.

زبان مادری زبانی است که کودک سخن‌گفتن و شناخت خود از دنیای پیرامونش را با آن آغاز می‌کند. بنابراین، به نسبت شمار اقوام گوناگون ساکن در کره‌ی زمین زبان مادری وجود دارد، و اهمیت این مسئله و تلاش ناگزیز این اقوام برای حفظ زبان مادری به عنوان وسیله‌ای که زیست مشترک آحاد انسانی‌شان را ممکن می‌سازد در همین تنوع عظیم فرهنگی نهفته است. به سخن دیگر، صرف نظر از ضرورت اجتناب‌ناپذیر کاربرد زبان مادری برای تکتک اقوام ساکن در جهان و مستقل از این موضع اصولی که کاربرد زبان مادری حق مسلم هر فرد و گروه اجتماعی است و دولت‌ها وظیفه دارند امکان این استفاده را فراهم کنند، آنچه حفظ و پاسداشت این زبان را مهم‌تر می‌کند رواج و نشر این تنوع عظیم زبانی و فرهنگی و بدین سان تقویت همبستگی انسان‌ها بر اساس تفاهم، رواداری و گفت‌وگوست. این تنوع زبانی در عین حال ارتباط گویشوران این زبان‌ها را با یکدیگر ایجاب می‌کند، و این خود بیانگر وحدت فرهنگی انسان‌ها هم‌چون موجوداتی جهانشمول در عین تنوع فرهنگی و زبانی آن‌هاست.

بر اساس همین درونمایه‌ی انسانی است که کانون نویسندگان ایران در اصل سوم منشور خود تنوع زبانی و رشد و شکوفایی آن را از ارکان اعتلای فرهنگی و پیوند و تفاهم مردم ایران دانسته و با تبعیض و حذف در عرصه‌ی چاپ و نشر و پخش آثار به همه‌ی زبان‌های موجود مخالفت کرده است. کانون همچنین، ضمن اعتراض به سرکوب کاربران زبان مادری در جایجای کشور، با رویکرد ریاکارانه‌ی حکومت در زمینه‌ی تحصیل به این زبان مخالف است و اعلام می‌کند نمایش‌های مضحکی چون تدریس «دو واحد»! زبان مادری در دانشگاه‌های کردستان و آذربایجان و… به هیچ وجه به معنای به رسمیت شناختن حق مسلم و اساسی ساکنان این مناطق برای گفتن و نوشتن و آموزش به زبان مادری نیست.

کانون نویسندگان ایران
۳ اسفند ۱۳۹۶