غلامحسین صدری افشار، فرهنگنویس، مترجم، نویسنده، و پژوهشگر ایرانی، روز سه شنبه ۲۸ فروردین، در ۸۴ سالگی در گذشت.
او در سال ۱۳۱۳ در ارومیه به دنیا آمد و انتشار آثارش را از سال ۱۳۲۷ در تبریز آغاز کرد. وی دوازده سال روی تاریخ علم مطالعه کرد، اما کار فرهنگنویسی را از سال ۱۳۴۵ در بنیاد فرهنگ ایران و با فیشنویسی مخزنالادویه آغاز نمود.
وی ویراستاری، ترجمه، تألیف و نشر کتابهای بسیاری را برعهده داشته است. او از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۸ با ماهنامه سخن علمی همکاری کرد و از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۹ مسئول انتشارات علمی وزارت علوم بود. صدری افشار از سال ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۸ مدیریت فصلنامه «آشنایی با دانش» را در دانشگاه آزاد ایران برعهده داشت. از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۱ ماهنامهی علمی و فرهنگی هدهد را منتشر کرد.
وی که چندین کتاب دیگران را تصحیح و آمادهی چاپ کرده و کتابهایی را نیز به نام دیگران نوشته است از سال ۱۳۵۹ زندگیاش را با نوشتن، ترجمه و ویراستاری گذراند.
یورونیوز فارسی، به مناسبت درگذشت غلامحسین صدری افشار، با پسر وی مزدک صدری افشار گفتگویی انجام داده که آن را در زیر میخوانید.
یورونیوز: غلامحسین صدری افشار که تا از سال ۱۳۴۷ در مقام «مدیر انتشارات علمی وزارت» علوم به کار مشغول بود دو سال پس از انقلاب از این سمت کنار رفت، آیا این تصمیمی خودخواسته بود؟
مزدک صدری افشار: «خیر، ایشان را بازخرید کردند، میتوان گفت عملا بعد انقلاب به این شکل اخراجشان کردند.»
یورنیوز: آیا وزارت علوم در آن زمان با رویه کاری و رویکرد ایشان مشکلی داشت؟
مزدک صدری افشار: «بله، دقیقا همینطور بود و رئیس وقت وزارت علوم گفتند که در حال حاضر نیازی به انتشارات علمی نداریم.»
یورونیوز: ایشان بیش از بیست سال پیش جایزه کتاب سال ایران را برد اما چرا تا دو سال پیش از درگذشت وی، هیچ مراسم بزرگداشتی برای او برگزار نشد؟
مزدک صدری افشار: «در ایران متأسفانه مرزبندیهایی وجود دارد. سعی میکنند برای اینکه ناتوانیهای خودشان پنهان بماند افرادی را از معروف شدن دور نگه دارند. اما به هرحال ارزش ایشان و کارهایشان پنهان نمانده و در آینده هم بیشتر روشن میشود.»
یورونیوز: غلامحسین صدری افشار، به عنوان یک شخصیت فرهنگی، بیسر و صدا کار میکرد و چندان اهل حاشیهسازی نبود آیا این بخشی از منش او بود یا بر او تحمیل شده بود؟
مزدک صدری افشار: «این انتخاب شخصی ایشان بود. بسیار فروتن بودند و حتی در زمینه کار خود میگفتند ما راه کوچکی را باز کردهایم، به این امید که دیگران بیایند و کار ناقصی را که ما در حد توان و سوادمان انجام دادهایم تکمیل کنند.»
یورونیوز: گفته میشود ایشان کتابهایی را به نام دیگران نوشتهاند، آیا میتوانید نام این آثار را بگویید؟
مزدک صدری افشار: «حتی اگر نام این کتابها را هم میدانستم، مجاز به گفتن آن نبودم. چون از نظر اخلاقی درست نیست. اما میدانم که به خاطر اصرار زیاد برخی دوستانشان این کار را کردهاند. اجازه بدهید که افتخار آن کتابها برای همان افراد باقی بماند.»
یورونیوز: رابطه ایشان، به عنوان یک فرهنگ نویس با فرهنگستان ادب فارسی چطور بود؟ آیا فرهنگستان از ایشان استفاده میکرد؟
مزدک صدری افشار:«البته در فرهنگستان دوستانی داشتند. اما اعتقاد داشتند که فرهنگستان با وجود برخورداری از یک دستگاه عریض و طویل و بودجه زیاد، نسبت به گروه فرهنگنویسی کوچک ایشان (که شامل سه نفر بود) بازدهی کمی دارد.»
یورونیوز: آیا در طول این سالها فرصت کاری بهتری، بخصوص در خارج از ایران، برای ایشان بوجود نیامد؟
مزدک صدری افشار: «ایشان به شدت مخالف خارج رفتن بودند. فقط یکبار پیش از انقلاب برای سفری ۲۰ روزه به آلمان رفتند.»
یورونیوز: رابطه ایشان با زبانهای خارجی چطور بود؟ با چه زبانهایی آشنایی داشتند؟
مزدک صدری افشار: «علاوه بر فارسی و عربی به انگلیسی تسلط داشتند و با فرانسه هم آشنایی داشتند. اما برای ترجمه کتاب «مقدمهای بر تاریخ علم» خودشان لاتین آموختند، چرا که این کتاب مملو از عبارتهای لاتین بود.»
یورونیوز: در پایان اگر نکته خاصی درباره شیوه کار یا برخورد ایشان دارید، میتوانید با ما در میان بگذارید.
مزدک صدری افشار: «پدر من کسی بود که برای شناختن واژگان و اصطلاحات عامیانه مردم وقت زیادی میگذاشت مثلا خودش به تنهایی به قهوهخانههای مختلف میرفت و با مردم همکلام میشد و همزمان از اصطلاحات و واژگان آنها یادداشت برمیداشت. کاری که امروز کمتر کسی میکند. او گرچه به رابطه استاد و شاگردی بسیار احترام میگذاشت اما خودش مردی بود خودساخته و خودآموخته. امیدواریم که دیگر فرهنگنویسان جوان و پژوهشگران راهی را که او، بهخصوص در زمینه تهیه فرهنگهای تخصصی زبان فارسی، بازکرده ادامه دهند.»
آثار غلامحسین صدری افشار عبارتند از: فرهنگ فارسی دو جلدی، فرهنگ زبانزدهای فارسی، سفر به شمال ایران (ترجمه) ، فرهنگ جیبی فارسی امروز، مقدمهای بر تاریخ علم نوشته جورج سارتن (ترجمه)، داستانهایی از اینجا و آنجا برای سرگرم نشدن، معماری ایران (ترجمه)، مآثر سلطانیه، تاریخ در ایران؛ شرح حال و معرفی آثار مورخان و جغرافیادانان، فرهنگ معاصر فارسی کوچک، تاریخ ریاضیات (ترجمه)، انگلیسیان در ایران، واژه نامه فنی انگلیسی–فارسی، گفتارهایی در تاریخ علم، نوشته جرج سارتن (ترجمه)، کتابنامه علوم ایران، فرهنگ معاصر فارسی، فرهنگ مشاغل سنتی، فرهنگ فارسی اعلام، کاکل طاوس (ترجمه)، فرهنگ واژگان و اعلام، فیزیک و فیزیکدانان، فرهنگ مترجم، شعرهای غلامحسین صدری افشار؛ از سرگرمی تا رهایی، تاریخ ادبیات ایران از فردوسی تا سعدی نوشته ادوارد براون (ترجمه) و فرهنگ فارسی جیبی.
غلامحسین صدری افشار؛