صنم عابدی در گزارش خود از فاجعه گسترش معتادان مواد مخدر که به انواع بیماری های خطرناک دچار هستند، در سطح شهر تهران خبر می دهد. خلاصه ای از این گزارش به شرح زیر است:
معتاد متجاهر به کسی میگویند که در اجتماع و میان مردم به مصرف مواد بپردازد و حتی قصد کند دیگران را هم از راه به در کند. وجود معتادان متجاهر در سطح شهر یکی از آسیبهای اجتماعی محسوب میشود. پلیس هرچند وقت یکبار به یکی از کلونیهای معتادان هجوم میبرد و جمعی از آنان را بازداشت میکند اما نه زندانی شدن، نه طرد شدن از سوی خانواده و نه هیچ چیز دیگر نمیتواند وسوسه و میل شدید به مصرف مواد را در معتادان از بین ببرد. این افراد بازهم پس از مدتی آزاد میشوند و به زندگی قبلی خود بازمیگردند.
گفته میشود بیش از ۹۰ درصد کارتنخوابها در شهر تهران اعتیاد دارند و عایدی روزانه خود را که اغلب از طریق موادفروشی، دزدی یا راههای دیگر کسب میشود، خرج مواد میکنند؛ به همین دلیل چیزی برایشان نمیماند تا راهی جز کارتنخوابی انتخاب کنند. فرزاد هوشیار پارسیان (مدیرعامل اسبق سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران) به ایلنا گفت: شهر تهران تعداد زیادی کارتنخواب دارد و برخی مناطق آن تبدیل به کلونی کارتنخوابی شده است و این موضوع شمال و جنوب شهر نمیشناسد. ما در منطقه ۱، ۱۲، ۱۸ و منطقه ۲ تهران کلونی کارتنخوابی داریم. ۶۰ درصد کارتنخوابهای تهران، شهرستانی هستند؛ به این دلیل که زندگی کارتنخوابی در کلانشهری مثل تهران راحتتر است و برای آنان درآمد به همراه دارد.
وی ادامه داد: یک اقتصاد منفی وجود دارد و کارتنخوابها با جمعآوری زباله و فروش آن به دوبرابر قیمتی که سازمان بازیافت زباله را میخرد، میتوانند زندگی روزمره خود را بچرخانند. این اقتصاد منفی زبالهدزدی نام دارد. به بچههای کارتنخواب که گونی تفکیک زباله روی کتف خود دارند، کِتفی میگویند. کار کتفیها غیرقانونی است و باتوجه به اینکه زبالههای ما استاندارد نیست و بعضا زبالههای بیمارستانی به صورت غیرقانونی در مخازن عمومیقرار میگیرند، بعضی از این افراد درگیر بیماریهایی هم میشوند. بنابراین یک همیّت جدی لازم است تا زبالهها از دسترس عمومیخارج شود. الان خیلی کشورهای دنیا به جایی رسیدهاند که زباله را از دسترس عموم خارج میکنند.
هوشیار پارسیان تصریح کرد: بخش عمدهای از کارتنخوابها از طریق کتفی و تفکیک زباله امرار معاش میکنند و اعتیاد آنان چندگانه (multitrack) است؛ به این معنا که هر نوع موادی به دست آورند مصرف میکنند.
الهام فخاری (رییس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران) هم اظهار کرد: معتادان با توجه به وضعیتی که دارند، به نهادها و سازمانهای مرتبط ارجاع داده میشوند. بر این اساس سالمندان به بهزیستی تحویل داده میشوند. همچنین دستهای از این افراد که در شهرهای دیگر ساکن بودهاند، به شهر خودشان بازگردانده میشوند.
وی درباره معتادان کارتن خواب گفت: در حال حاضر گرمخانهها و اقامتگاههایی که برای نگهداری از این افراد در نظر گرفته شده، سه هزار نفر ظرفیت دارد که این عدد با شروع برف و باران تا پنج هزار نفر افزایش مییابد.
فخاری همچنین درباره محدودیت حضور افراد در این مراکز گفت: برای حضور این افراد هیچ محدودیت زمانی وجود ندارد و آنان میتوانند تا هر زمان که بخواهند در این مراکز بمانند.
۴ هزار کارتنخواب به دلیل بیماری در کمپها پذیرش نمیشوند و در سطح خیابانها هستند
تعداد معتادان متجاهر طبق اعلام پلیس ۲۰ هزار نفر است و کارشناسان میگویند تعداد زیادی از آنان زن هستند. به گفته آسیب در خانمها خیلی بیشتر از آقایان است؛ چراکه یک اقتصاد منفی در میان خانمهای کارتنخواب شکل میگیرد که درآمد خود را دارد و چون آمادگی جسمانی زنان ضعیفتر از مردان است، وقتی اعلام میشود مثلا ۱۰ درصد کارتنخوابهای مرد مبتلا به برخی بیماریها هستند، این آمار در مورد زنان حدود ۴۰ درصد است.
سرهنگ محمد بخشنده (رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ) گفت: حدود هزار و ۵۰۰ نفر از ۲۰ هزار معتاد کارتنخواب که در تهران زندگی میکنند، زن هستند. متاسفانه ظرفیت ما در بخش زنان بسیار کم است. هرچند تعداد این افراد کم است؛ اما مشکلات آنها بیش از مردان معتاد متجاهر است و دغدغه ما در زمینه معتادان زن متجاهر بیشتر است.
وی افزود: از این حدود ۲۰ هزار کارتنخواب، بیش از ۳ هزار و ۵۰۰ الی ۴ هزار نفر در مراکز بازپروی و کمپها دارای منع پذیرش هستند. این افراد شامل کسانی هستند که به انواع بیماریهای مسری و خطرناک مانند ایدز، هپاتیت، سل و بیماریهای عفونی مبتلا هستند و برخی از آنها نیز بیمار روانی، دو جنسه، معلول جسمیو حرکتی و سالخورده هستند و هیچ کمپ و مرکز نگهداری آنها را پذیرش نمیکنند و پس از جمعآوری توسط پلیس و غربالگری دوباره به سطح خیابان بازمیگردند و موجب آزار و اذیت مردم میشوند.
سرهنگ بخشنده ادامه داد: یکی از وظایف اصلی سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت این است که پس از اینکه معتادان متجاهر جمعآوری و برای غربالگری به مراکز منتقل میشوند، اگر فردی از بین آنها مبتلا به ایدز، هپاتیت، بیماریهای عفونی و … باشد، باید یک مرکز درمانی آنها را پذیرش کرده و معالجه و درمان کنند، اما متاسفانه هیچ اقدامیانجام نمیشود و این افراد با وجود بیماریهای خطرناکی که دارند، دوباره در جامعه رها میشوند.
قریب به اتفاق معتادان متجاهر پس از جمعآوری به چرخه اعتیاد بازمیگردند
کمیسیون ماده ۱۶ رفتار درستی برای ساماندهی واقعی معتادان متجاهر ندارد
اما شهرداری و ارگانهای دولتی تاکنون برای ساماندهی واقعی معتادان چه کردهاند؟ اگر حقیقتا ترک مواد و اعتیاد کاری محال است، این حجم از تبلیغات برای ترک اعتیاد برای چیست؟ اینهمه تشویق خانوادهها برای تحویل معتادانشان به کمپها برای چیست؟ و اگر ترک اعتیاد امکانپذیر است، چرا کسی برای آمار رو به افزایش معتادان کاری نمیکند؟
سرهنگ محمد بخشنده (رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ) با بیان اینکه متاسفانه ظرفیتی که برای مراکز بهاران پیشبینی شده بود، هنوز فعال نشده است، گفت: قرار بود معتادان پس از دوران بازپروری به مراکز بهاران منتقل شوند و در آنجا نیز برای کارآموزی و اشتغالورزی یک دوره ۹ ماهه را بگذرانند که متاسفانه این بخش در انجام مسئولیت خود موفق نبوده است.
شاید بتوان گفت باتوجه به تمهیدات شهرداری درخصوص طرح بهاران، اکنون ظرفیت نگهداری اساسی معتادان و کمک به ترک آنها تا حدودی وجود دارد؛ آنچه که وجود ندارد، همکاری نهادهای مختلف مانند بهزیستی، کمیته امداد، امور اتباع نیروی انتظامی، قوه قضائیه و دیگر نهادهای مرتبط و عزم جدی برای کنترل و کاهش تعداد معتادان است.