از پیامک تهدیدآمیز تا ایست بازرسی
در اوایل قرن دوم هجری( اوائل سدۀ نهم میلادی) در شمال باختر ایران (طالش، اردبیل و مغان) خرم دینان به سالاری بابک علیه خلیفه دست به قیام زدند. این قیام بیست سال طول کشید. طی این مدت خرم دینان چندین بار شکست های فاحش به لشگریان خلیفه وارد ساختند.سر انجام سپاه خلیفه به سرداری افشین، خرم دینان را شکست داد. بابک اسیر و کشته شد. جا دارد شخصیت بابک و رفتار دلاورانه اش در برابر دشمن،همۀ مبارزان راه آزادی و استقلال را الهام بخشد…
امسال هم گردهمایی موسوم به «قورلتای قلعه بابک» با برخورد نیروهای امنیتی و توقف ماشین‌ها همراه شد.ویدیویی که در این مورد در فضای مجازی منتشر شده حاکی از حضور چشمگیر نیروی انتظامی در محل قلعه بابک است. به شکلی است که تعداد افراد دولتی بیش از مردم حاضر در این ارتفاعات به نظر می‌رسد.
روز چهاردهم تیرماه امسال به رسم هر ساله فعالان آذربایجان همزمان با تولد بابک خرمدین مردم را دعوت کردند تا در محل قلعه بابک حضور پیدا کنند.
قلعه بابک بر بلندایی به ارتفاع دو هزار و ۳۰۰ متر در سه کیلومتری «کلیبر» در آذربایجان شرقی قرار دارد.
گردهمایی موسوم به «قورلتای قلعه بابک» از سال ۱۳۷۸ با حضور گسترده از مناطق مختلف کشور و با هدف رفع تبعیض قومی و مطالبه حقوق برابر فرهنگی و سیاسی در روز موسوم به تولد بابک خرمدین در این منطقه برگزار می‌شود.
بابک خرمدین نماد اعتراض مردم آذربایجان است. او سردمدار جنبش موسوم به خرمدینان بود که اوایل قرن سوم هجری بر علیه خلافت عباسی و استیلای اعراب بر ایران شورش کرد و به شکل دردناکی توسط معتصم عباسی کشته شد.
به همین دلیل نه تنها مردم منطقه بلکه بعضا مردم مناطق دوردست هم به طور پیاده راهی قلعه بابک یا قصر جمهور می‌شوند و در آنجا به دست افشانی، پایکوبی و سخنرانی در مورد مطالبات شان می‌پردازند.
«طاها کرمانی»، روزنامه نگار ساکن استانبول، در پاسخ به این سوال که چرا مردم منطقه به خاطر شادی و پایکوبی همواره در محل قلعه بابک تحت فشارند؟ می‌گوید قلعه بابک برای فعالان ترک و مردم منطقه یک جایگاه ویژه دارد و الزاما به علت رقص و پایکوبی مورد توجه مردم یا حساسیت حکومت نیست.
«قلعه بابک برای فعالان آذربایجان مهم است چون می‌تواند روحیه اعتراض را در جامعه زنده کرده و صدای رسا و روشنی به اپوزیسیون با این پیام باشد که آذربایجان سکوت نکرده اما مطالبات متفاوت و مجزایی از اپوزیسیون دارد. ما می‌دانیم اپوزیسیون در ایران موفق نبوده و حتی قادر نیست یک دیالوگ پویا با بدنه جامعه داشته باشد و به باور من فعالان اتنیکی می‌خواهند با تجمع در قلعه بابک این مسئله را به چالش بکشند.»
او به شرح تاریخچه «قورلتای بابک» می‌پردازد و می‌گوید: «از اواخر دهه هفتاد شمسی جمعی از فعالین آذربایجان به این اتفاق نظر رسیدند که آخر هفته دوم تیرماه را به استناد به روایات تاریخی به عنوان تولد بابک خرمدین بپذیرند و همزمان با این روز یک کارناوال و گردهمایی با رقص و موسیقی و شعر و شرح زندگی این اسطوره برگزار می‌کردند که در کل یک حرکت جمعی برای هویت طلبی بود.»
او به علت انتخاب نام «قورلتای» برای این گردهمایی هم اشاره می‌کند: «تورکولوژ معروف آذربایجانی، پرفسور محمد تقی زهتابی نام این گردهمایی را « قورلتای» گذاشت و در واقع این نام به روایت‌ها و اسطوره‌های تاریخ ترک برمی گردد و مراسمی است که افراد ایل دور هم جمع شده و تجدید عهد می‌کردند. از بعد از دهه هفتاد این مراسم تبدیل به واکنش فعالان آذربایجان به ندیده شدن از سوی مرکز قلمداد می‌شد.»
طاها کرمانی معتقد است وقتی اعتراضات دانشگاه تبریز بعد از ما جرای کوی دانشگاه مورد توجه فعالان تهران قرار نگرفت، قورلتای بابک شکل گرفت: «بعد از ماجرای کوی دانشگاه و زمانی که حرکت اعتراضی در دانشگاه تبریز به آن شکلی که تصور می‌شد مورد توجه فعالان تهران قرار نگرفت یا دستکم فعالان آذربایجان را قانع نکرد، چنین آلترناتیوی به میان آمد که مورد استقبال وسیع قرار گرفت. حرکتی که از آغاز مورد استقبال قرار گرفت و از اقصی نقاط ایران در آن شرکت کردند و حتی در سالهای بعد فعالان عرب و سایر اقوام هم در آن شرکت کردند.»
او قورلتای بابک را صدای اعتراض دو سویه هم به هوژمونی حاکم و هم مخالفت با شیوه نگاه اپوزیسیون می‌داند: «راهکارهایی که اپوزیسیون ایران برای برون رفت از وضعیت موجود یا همان سیاست بسته جمهوری اسلامی پیشنهاد می‌دهد خواسته اقلیت‌های قومی را برآورده نمی‌کند. به همین دلیل است که همراهی آن چنانی از سوی اتنیک‌ها با اپوزیسیون نمی‌بینیم. فعالان مرکزگرا این عدم همدلی را این طور تعبیر می‌کنند که چون آذربایجان به شدت مورد فشار بوده، تحت همین فشارها سکوت کرده. البته این باور را به واکنش کردها، بلوچ‌ها و سایر اتنیک‌ها هم دارند اما پاسخ فعالان ترک این است که ما سکوت نمی‌کنیم اما دیالوگ و دغدغه‌هایمان با اپوزیسیون متفاوت است. آنها حتی در کلام هم خواسته‌های ما را برآورده نمی‌کنند.»
اما چرا هر ساله تجمع مردم در قلعه بابک با واکنش شدید نیروهای امنیتی مواجه می‌شود؟
این روزنامه نگار علت حساسیت موجود به تجمع مردم در این منطقه را نگرانی حاکمیت از زنده شدن روح اعتراضی مردم آذربایجان می‌داند:«به باور من حساسیت موجود به خاطر این نگرانی است که شاید قورلتای بابک از نو روح اعتراضی دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد را در مناطق ترک نشین زنده کند و حکومت نمی‌خواهد دست به چنین ریسکی بزند.»
طاها کرمانی معتقد است اگر این حساسیت نبود جای سوال داشت: «البته نمی‌توان این فشارها و بگیرو ببندها را بی‌ارتباط به افزایش فشار به فعالین آذربایجان ارزیابی کرد.
به گفته او در طول چند ماه گذشته پرونده‌های راکدی که مدتها فراموش شده بود دوباره مطرح شده‌‌اند، فعالانی را در اردبیل دستگیر کرده اند. آنهایی که پرونده باز داشتند را فراخوانده‌‌اند و حساسیت‌ها افزایش یافته و شاید برخورد با تجمع مردم در قورلتای بابک را بشود در همین چهارچوب ارزیابی کرد.
اصل بیست و هفتم و همچنین اصل بیست و چهارم قانون اساسی حق اعتراض، تجمع و آزادی بیان را برای مردم به رسمت شناخته است.
مطابق اصل بیست و هفتم قانون اساسی تشکیل اجتماعات و راه پیمایی‌ها، بدون حمل سلاح، به شرط آن که مخل به مبانی اسلام نباشد آزاد است
بسیاری از فعالان حقوق بشر این جمله توضیحی در متن قانون اساسی «به شرط آن که مخل به مبانی اسلام نباشد» را عامل محدودیت‌ها و برخوردهای فراقانونی می‌دانند.
«علی عزیزی»، فعال ترک در گفت و گو با کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی می‌گوید امسال هم بر خلاف اصل یاد شده با اجتماع کنندگان برخورد شده است: «معمولا در همه تجمعات بر خلاف اصل گفته شده با اجتماع کنندگان برخورد می‌شود و این یک رویه کلی است که هر تجمع انتقادی با سرکوب همراه می‌شود و با اینکه این تجمع در خارج از شهر شکل می‌گیرد و در جایی است که مشکل امنیتی وجود ندارد، اما برخوردها به دلیل افزایش تعداد شرکت‌کنندگان شدت گرفته تا جایی که با ایست بازرسی‌ها در ورودی شهرهای منتهی به این مکان، هر ساله از برگزاری تجمع جلوگیری می‌کنند. »
یک فعال مدنی ساکن شهر اهر که مایل به ذکر نامش نیست در تایید اظهارات علی عزیزی به ایران وایر می‌گوید با اینکه به علت نارسایی قلبی در بیمارستان بستری بوده، اما سه روز پیش از مراسم ، یک پیامک دریافت کرده که حق شرکت در مراسم مذکور را ندارد.
«من از سه روز قبل در بیمارستان باقرالعلوم شهر اهر بستری بودم. اما آنها مرا تهدید کردند که در صورت شرکت در مراسم قورلتای، پرونده راکدم را به اجرا خواهند گذاشت. روز بعد دوستانم به من گفتند که این پیام برای همه آنها هم ارسال شده است.»
سال گذشته، پیش از برگزاری گردهمایی قلعه بابک نیز ده‌ها نفر از فعالان ترک در استان‌های آذربایجان و اردبیل بازداشت شدند.
بالاترین
