سی تیر روز پیروزی اراده مردم بر استبداد

روز 30 تیرماه 1331، مردم قهرمان میهن ما دراقدامی جانبازانه به دفاع از دولت ملی دکتر محمد مصدق برخاستند و توطئه مشترک امپریالیسم آمریکا و انگلستان و دربار منفور پهلوی را درهم شکستند. درسازماندهی این خیزش بزرگ ملی، حزب توده ایران سهم مهمی داشت و بسیاری از فرزندان حزب ما در مقابله با حکومت دست نشانده قوام السلطنه در نبردی نابرابر با گزمگان مسلح به شهادت رسیدند.
این روز به دلایل متعدد درتاریخ مبارزات مردم ایران، روزی است بزرگ و جاودانه! دراین روز تاریخی مردم با قیام خود حکومت قوام را وادار به استعفا کرده و شاه را مجبور ساختند، زیرفشار مبارزه مردمی، محمد مصدق شخصیت ملی و میهن دوست را مامور تشکیل دولت نماید. به علاوه دراین خیزش تاریخی توطئه آمریکا و انگلستان که می کوشیدند با گمارندن دولتی ضد ملی، استقلال و حاکمیت ملی کشور را پایمال سازنند، به قدرت و همت مردم عقیم ماند.
سیرحوادث بدین شکل بود که شاه (محمدرضا پهلوی) پیشنهاد قانونی دکتر محمد مصدق را درباره واگذاری وزارت جنگ به دولت را نپذیرفت و برکنترل خود برارتش ونیروهای نظامی پافشاری کرد. دکتر مصدق دربرابر اصرار شاه (اصراری که قانون شکنانه بود) استعفا داد و بلافاصله وابستگان انگلستان و آمریکا ودرراس آنها شاه و دربار، احمد قوام چهره ضد ملی، ضدمردمی و عامل بیگانه را مامور تشکیل کابینه کردند.
احمد قوام که شاه فرمان نخست وزیری او را صادر کرده بود، اعلامیه ی تند و گستاخانه ی بر ضد مردم منتشر و اعلام کرد: ”کشتی بان را سیاستی دگر آمد“ دراین اعلامیه قوام با پشت گرمی ارتجاع داخلی و انگلستان، با شدیدترین لحن مردم را مورد تهدید قرارداده و از جمله گفته بود: ”وای به حال کسانی که دراقدامات مصلحانه من اخلال نمایند … آشوب گران با شدیدترین عکس العمل من روبه رو خواهندشد … دست به تشکیل محاکم ”انقلابی“ زده روزی صدها تبهکار را …. قرین تیره روزی سازم …“
سیاست مرعوب ساختن مردم وسرکوب جنبش خیلی زود شکست خورد. درقبال این وضع، حزب توده ایران، جبهه ملی ایران ودیگر نیروهای مخالف دولت قوام دست به تظاهرات گسترده ای زدند که درتاریخ میهن ما تا آن روز کم سابقه بود.
دراین خیزش ملی، به عنوان یک خصیصه برجسته، علی رغم تلاش های تفرقه افکنانه، نیروهای میهن دوست، توده ای ها و مصدقی ها درکنار و دوشادوش یکدیگر دست به مبارزه زدند.
مقاومت دربرابر دولت نا مشروع و غیر قانونی قوام به یک نبرد وسیع ملی با ماهیت ضد استبدادی و ضد امپریالیستی بدل گردید. نخست کارگران دلاور صنعت نفت، درآبادان زیر پرچم حزب توده ایران پا به میدان مبارزه گذاشتند و در روز 29 تیرماه 1331، درست زمانی که موضع قاطع حزب دردفاع از مصدق اعلام شد، نفتگران درآبادان اعتصاب کرده واین شهر شاهد تظاهرات وسیعی بود. 
پلیس ونیروی نظامی به سوی مردم و کارگران آتش گشودند و تعدادی شهید و زخمی شدند. بلافاصله درتهران کارگران کارخانه ها درپاسخ به فراخوان حزب با تمام توان به خیابان ها آمدند و بازار و دکان های شهر با هدایت جبهه ملی اعلام تعطیلی کردند.
اوج مقاومت و مبارزه روز سی تیر بود که از دو روز پیش تعطیلی عمومی مقرر گردیده بود. اولین اعتصاب ها و تظاهرات از کارخانه های سیلو، دخانیات، سیمان تهران، چیت سازی و راه آهن آغاز شد. 
دانشجویان و جوانان نیز با وجود حضور گسترده ماموران فرمانداری نظامی وسیاست ارعاب احمد قوام، با اعلام راه پیمایی بسوی مجلس به صف مبارزه پیوستند. دانشجویان درصفوف به هم فشرده و با شعارهای، مرگ براستبداد، مرگ برقوام، زنده باد مصدق، دست شاه از دخالت درامور کشور کوتاه، درخیابان ها به حرکت درآمدند. از میدان توپخانه نیز جمعیت عظیم مردم که اغلب آنها را کارگران کارخانجات و صنایع تهران و حومه تشکیل می دادند به سوی مجلس حرکت می کردنند، وحدت بی نظیری میان همه نیروهای میهن دوست، حزب توده ایران و جبهه ملی ایجاد شده بود و راز پیروزی خیزش ملی سی تیر نیز همین اتحاد عمل قلمداد می گردد.
نمایش عظیم و متحد سی تیر با وجود حمله نیروهای نظامی و شهادت و زخمی شدن عده بسیاری، اثرات خود را بخشید و دربار و حامیان آمریکایی و انگلیسی آن مجبور به عقب نشینی شدند. ساعت 5 بعد ظهر سی تیر، رادیو خبر استعفای احمد قوام را پخش کرد. به این ترتیب خیزش ملی به پیروزی رسید و دکتر محمد مصدق با رای و اراده مردم مجددا به نخست وزیری برگزیده شد. فردای آن روز، سی و یکم تیرماه خبررای دادگاه بین المللی لاهه به تهران رسید، دادگاه به نفع ایران رای داده وعدم صلاحیت خود را برای رسیدگی به اختلاف ایران و شرکت سابق نفت انگلیس اعلام کرده بود!
خیزش ملی سی تیر تجربه ارزشمندی در تاریخ مبارزات مردم میهن ما بود و نشان داد که اتحاد همه نیروهای میهن دوست و ضد استبداد و ضدامپریالیست می تواند توطئه های ارتجاع را با شکست رو به رو کند.