چهارشنبه دوم مرداد آغاز سال ۱۵۳۱ تبری و جشن سال نو به همین مناسبت است، جشنی که زمانی بسیار دور در سراسر جغرافیای تبرستان برپا داشته می شد ولی امروز تنها در بخش هایی از مازندرانی آن هم به بهانه فراموش نشدن تقویم تبری برپا داشته می شود.
به گزارش ایرنا، دوم مرداد همزمان با اول “فردینه ما” روز نخست سال تبری است و مازندرانی‌ها در این روز به شکرانه برداشت محصول که در گذشته گندم و جو بود، جشن برگزار می‌کنند.
تبرستان یا طبرستان به لحاظ جغرافیایی شامل استان مازندران، بخش‌هایی از استان‌های گلستان و گیلان، استان تهران و شمال استان سمنان بوده است که از قرن دهم هجری خورشیدی نام مازندران بر این سرزمین نهاده شد.
علت نامگذاری طبرستان یا «تپورستان» به دلیل وجود قوم «تپور» بوده است که چهار هزار سال پیش در این استان زندگی می‌کردند. در واقع طبری‌ها با پیشینه چهار هزار ساله خود یکی از قدیمی ترین اقوام ساکن در ایران هستند که پیش از آریایی‌ها در این منطقه زندگی می‌کردند.
تولد یک تقویم
روایت مورد قبول در باره مبدا سال طبری محاسبه آن از دوم مرداد ۱۳۳ سال پیش از هجرت مصادف با پادشاهی «قباد ساسانی» و حاکمیت فرزندش «کیوس» بر طبرستان است. گفته می‌شود در این سال مردمان طبرستان با برقراری یک روز کبیسه به نام «ششک» سال را از گردش بازداشتند.
در تقویم باستانی طبری فصل بهار ۱۰۰ روز شامل ۵۰ روز بهار سرد و ۵۰ روز بهار گرم، تابستان ۸۵ روز، پاییز سرد ۵۰ روز و زمستان هم ۸۰ روز است.
پنج روز اضافه هر سال در ماه‌های دوازده گانه سال طبری محاسبه نمی‌شود، بلکه به عنوان «پتک» به آخر سال افزوده می‌شود و روز اضافه سال‌های کبیسه هم «ششک» گفته می‌شود.
نخسین روز سال طبری هم «فردینه ماه» نام دارد.
نام ماه‌های طبری هم عبارت از «فردینه ماه، کرچه ماه، هر ماه، تیر ماه، ملار ماه، شروینه ماه، میر ماه، دونه ماه، ارکه ماه، د ماه، و همنه ماه و نوروز ماه» است.
برخی از پژوهشگران فرهنگ عامه و تاریخ پژوهان معتقدند که تقویم طبری به لحاظ علمی و دقت بسیار فراتر از تقویم میلادی است و تعدادی هم بر این باورند که ستاره شناسان تپوری یک هزار و ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح این تقویم را تهیه کردند که کوچک‌ترین خطایی در آن دیده نمی‌شود.
جشن “یار” یا باج و خراج
علی رمضانی پژوهشگر مازندرانی در باره آغاز سال ۱۵۳۱ مازندرانی به ایرنا گفت: بر اساس یافته‌های جدید، گاهشمار مازندرانی در ۱۵۳۱ سال قبل تصویب شده است.
وی افزود: از دوران هخامنشیان، آریایی‌ها در ایران جشن‌های زمستانه و تابستانه برگزار می‌کردند. جشن تابستانه با عنوان “یار” در ایران برگزار می‌شد که به معنای گرما و “حار” عربی است. این جشن همزمان با فصل گرما و در مرداد ماه برگزار می‌شد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه جشن زمستان هم با عنوان “ثرد” برگزار می‌شد، افزود: این جشن سابقه طولانی‌تری نسبت به دیگر جشن‌ها دارد.
عضو ستاد برگزاری جشن سال نو مازندرانی گفت: جشن سال نو با عنوان “نو سال” در واقع جشن خراج یا خرمن بود. حکام محلی در زمان برداشت محصول، این جشن را برگزار و باج و خراج خود را دریافت می‌کردند.
رمضانی درباره سابقه جشن سال نو مازندرانی یادآور شد: ابوریحان بیرونی در کتاب تحقیق ماللهند از تنها جشنی که نام می‌برد جشن سال نو مازندرانی‌ها است.
وی با اشاره به اینکه جشن سال نو مازندرانی، جشن مالکان اراضی بود که در فصل برداشت محصول برگزار می‌شد، افزود: کشاورزان با برداشت محصول، در این جشن شرکت می‌کردند.
این پژوهشگر با بیان اینکه این جشن در سال‌های اخیر به ویژه از زمان اصلاحات اراضی مورد غفلت قرار گرفته و کمتر به آن پرداخته شده است، اظهار کرد: امسال با تشکیل ستاد برگزاری جشن سال نو مازندرانی، در صدد احیای این جشن هستیم.
رمضانی گفت: انتظار داریم این جشن، رویکرد مردمی داشته و شکل دولتی به خود نگیرد.
وی افزود: برای احیای جشن سال نو مازندرانی، نیاز است هر مازندرانی از گاهشمار تبری استفاده کنند.
سال نو، کایری و برنامه‌ریزی سفر زیارتی
دیگر پژوهشگر مازندرانی هم در باره آئین‌های سال نو مازندرانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در ساری گفت: خانه تکانی و پختن غذاها و شیرینی‌های محلی از آداب سال نو مازندرانی است.
فریده یوسفی با بیان اینکه زنان مازندرانی سفره سال نو پهن می‌کردند، افزود: سنت تحویل سال نو با عناوین مختلفی مانند “مارمه”، “خش لینگ” یا “خش په” به شکل خاصی برگزار می‌شد.
نویسنده کتاب آئین‌های باستانی مردم مازندران ادامه داد: مازندرانی‌ها در جشن سال نو، به دیدار بزرگترها و یا خانواده‌های عزادار می‌رفتند و رخت عزا را با لباس رنگ روشن، عوض می‌کردند.
این پژوهشگر با بیان اینکه مرداد، فصل قد کشیدن ساقه‌های برنج بود، گفت: در این دیدارها از کمک برای برداشت محصول یا “کایر” صحبت می‌کردند و برنامه‌ریزی برای سفر زیارتی بعد از برداشت
