بعد از گذشت چند روز و ادامه دار بودن روند آتش سوزی در ارسباران این سوال در اذهان ایجاد شده که واقعا وظایف منابع طبیعی و محیط زیست که به بهانه حفاظت از سرمایه های طبیعی ایجاد شده اند در قبال تخریب محیط زیست و جنگلها چیست؟
جنگلهای ارسباران که به دلیل تنوع زیستی، موزه حیات وحش ایران لقب گرفته است، روزی قرار بر این بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شود ولی با روندی که در پیش گرفته شاید زیاد طول نکشد که در بین جنگلهای به یادماندنیِ نابود شده نامش ثبت شود.
شباهت شعار احیای دریاچه ارومیه و نجات جنگلهای ارسباران
مدتهاست که نجات جنگلهای ارسباران بیش از آنکه یک برنامه باشد به یک شعار انتخاباتی تبدیل شده است. شعاری که همچون احیای دریاچه ارومیه گهگداری مطرح شده و خیلی زود به دست فراموشی سپرده می شود و تنها به همایش ها و نشست و برخاست ها خلاصه می شود. هنوز یک سال از انتشار تصاویر به تاراج رفتن درختان ارزشمند ارسباران نگذشته که حالا خبر آتشسوزی گسترده در این منطقه منتشر می شود.
چهار شنبه هفته قبل بود که در آخرین ساعات شب خبر سوختن ریه های آذربایجان منتشر شد. اخبار اولیه حکایت از آتش سوزی شدید می داد اما مسئولین استانی روی مختصر بودن حجم آتش و تحت کنترل بودن شرایط تاکید داشتند.
مهار بی چون و چرای آتش…
ساعت 11 قبل از ظهر پنجشنبه مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی با اشاره به تلاش گسترده و فراگیر برای اطفای آتشسوزی در جنگلهای ارسباران در نهایت خبر از مهار کامل آتش سوزی داد.
وی گفت: آتش سوزی در جنگل های ارسباران که در هفته جاری در سه روستای خانقاه، کلوانق و مرداناقوم شهرستان خداآفرین شروع شده بود، ساعت ۱۰ امروز با کوشش همه گیر نیروهای انسانی حاضر در منطقه مهار شد و هم اکنون عملیات پاکسازی و لکه گیری آغاز شده است.
نه بادی وزید و نه آتشی زبانه کشید…
بعد از ظهر همان روز محمد باقر هنربر یکبار دیگر در گفت و گو با آناج با اشاره به آخرین وضعیت آتشسوزی جنگل های ارسباران اظهار داشت: آتش سوزی ساعت 11امروز به طور کامل مهار شد و نیروهای حاضر در محل در حال پاکسازی و لکه گیری هستند.
وی گفت: با توجه به اینکه منطقه گرمسیری و دارای بادهای شدیدی است، احتمال گسترش آتشسوزی وجود داشت ولی خوشبختانه، نه بادی وزید و نه تغییرات جوّی حاکم شد و نیروهای آتش نشانی توانستند به طور کامل این حریق را کنترل کنند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی با اشاره به اعزام بالگردهای آتش نشانی از تهران، تصریح کرد: بالگردهایی در این راستا به شمال غرب کشور اختصاص یافته اند که در مدت معینی در هر شهری حضور می یابند به طور مثال 2 هفته در تبریز و بقیه روزها در سایر شهرهای شمال غرب کشور حضور دارند. دراین جریان با وزارت دفاع هماهنگیهای لازم انجام شده بود.
مدیر کل مدیریت بحران استان در صحبتهای خود چندین بار به مهار آتش سوزی اشاره داشته و بار ها از تحت کنترل بودن شرایط سخن گفته بود. این سخنان هنربر با تاکیدات فرماندار تبریز همراه شد.
قبل از گسترش آتش مهارش کردیم…
ساعت13 بعد از ظهر پنجشنبه، مهدوی فرماندار تبریز در گفتو گو با خبرنگار آناج گفت: این آتش سوزی در بخش هایی از مناطق حفاظت شده خدا آفرین، رخ داده بود که صبح امروز مهار شد.
وی گفت: این حریق به وسیله نیروهای امدادی، نظامی و تلاش نیروهای مردمی اطفا شد. این آتشسوزی خوشبختانه تلفات جانی نداشت و قبل از آنکه به صورت کامل گسترش یابد، صبح امروز به طور کامل اطفا شد.
فرماندار تبریز با اشاره به کمبود برخی امکانات اطفای حریق در مناطق آتشگرفته بیان داشت: در این حادثه شاهد کمبود امکانات بودیم، از جمله اینکه بالگرد های اطفای حریق، موجود نبودند و باید پیگیری شود. البته قبل از آن باید موارد پیشگیری را باید در نظر گرفت تا سرمایههای طبیعی کشور در اثر سهل انگاری از بین نرود.
اما این پایان کار نبود و عصر روز پنجشنبه مجددا اخبار شعله ور شدن آتش در بخشی از جنگلهای ارسباران در شبکه های اجتماعی منتشر شد و این بار لحن سخنان مسئولین هم تغییر پیدا کرد.
علیرغم مکاتبه 3 روزه با تهران بالگردها به محل حادثه اعزام نشدند
ساعت 17 عصر محمدباقر هنربر مدیرکل مدیریت بحران استاندرای آذربایجانشرقی با تاکید بر اینکه خبری از هلیکوپتر برای خاموش کردن آتش نیست، به خبرنگار آناج گفت: هنوز میزان خسارت به جنگل های ارسباران برآورد نشده و تمام عوامل و مردم در منطقه حضور دارند تا آتش مهار و خاموش شود.
هنربر افزود: به علت باد شدید و دمای بالای هوا، محل آتشسوزی دوباره شعله ور شد که سازمان آتشنشانی تبریز هم نفراتی را به محل حادثه اعزام کرد تا به کمک بقیه افراد حاضر در صحنه بشتابند.
وی یادآور شد: علیرغم مکاتبه 3 روزه با تهران بالگردها به محل حادثه اعزام نشدند و به علت صعب العبور بودن، امکان اطفای حریق بسیار سخت شده است. اعزام بالگرد به محل حریق وظیفه سازمان مراتع و جنگلداری استان است که طبق تفاهم نامهای که با نهادهای نظامی دارد باید در چنین شرایطی نسبت به تامین بالگرد آتشنشانی اقدام کند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی بیان داشت: حتی هماهنگیهایی هم با کشور همسایه ارمنستان، برای کمک رسانی انجام شده بود و قرار بود این بالگرد ها از سدخداآفرین اقدام به پرکردن مخزن آب خود بکنند ولی تاکنون نه از بالگردها خبری شده و نه هلال احمر همکاری می کند.
تغییر موضع از لحن قهرمانانه تا مطالبه از پایتخت
مدیریت بحران استان در عرض چند ساعت تغییر موضع داد و در حالی که قبل از ظهر خبر از تحت کنترل بودن شرایط و مهار کامل آتش سوزی سخن می گفت و تاکید داشت که بالگردها در شمالغرب حاضرند ولی نیازی به بالگرد نیست این بار نبود بالگرد و بی توجهی مرکز به مکاتبات چند روزه را دلیل شعله ور شدن مجدد آتش در دل ارسباران دانست.
این خط خبری به شبکه های اجتماعی هم کشیده شد و فعالین رسانه ای در استان بالگردهای وزارت دفاع را برای امداد رسانی مطالبه کردند.
اما چالش اصلی در اذهان عمومی برای آتش سوزی جنگلهای ارسباران دو سوالی بود که همچنان هم در فضای رسانه ای بی جواب مانده است.
اولین سوال در مورد چرایی نبود امکانات تخصصی امدادرسانی کوهستان در استان بود. در شرایطی که منطقه ارسباران دومین جنگل بزرگ کشور را در خود جای داده به گونه ای که از لحاظ اقلیمی هم بافت منطقه کلیبر، هوراند و خدآفرین را کوههای سخره ای تشکیل داده ، بدیهیست که باید قبل از اینها تمهیدات لازم برای امداد رسانی در شرایط آتش سوزی جنگل را می کردند.
سوال دوم و اساسی اما چرایی تاخیر در حضور بالگردهای اطفای حریق برای مهار آتش ارسباران است. بالگردهایی که به گفته مسئولین استانی قرار بوده از سمت پایتخت حرکت کنند ولی ناهماهنگی ها باعث شد تا به موقع و قبل از گسترش آتش به منطقه نرسند.
روز گذشته روزنامه ایران مطلبی منتشر کرد که بدهی 30 میلیاردی را دلیل تعلل وزارت دفاع در اعزام بالگرد معرفی کرده.
30 میلیارد بلای جان 300 هکتار از جنگلهای ارسباران
ایران در شماره دیروزش نوشت: ” بالگرد اطفای حریق چهار روز طول کشید تا از تهران به منطقه حفاظت شده «دیزمار» در ارسباران برسد. «علی عباس نژاد» فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری درگفتوگو با «ایران» بدهی 30 میلیاردی به یک نهاد اجرایی را دلیل این تعلل و سوختن 300 هکتار از جنگلهای ارزشمند اعلام میکند.
در تمام سالهایی که جنگلها میسوزد، دو سازمان متولی همواره با رایزنی، بالگردهایی را اجاره میکردند. هزینهای که البته این دو سازمان از پس پرداخت آن برنمیآمدند. رایزنیها معمولاً آنقدر طول میکشید و میکشد که بخشی از جنگلها خاکستر میشد. چون آتش هرگز معطل رایزنی مسئولان نمیماند. در نهایت مأموران یگان حفاظت مجبور میشوند برای اطفای حریق آنقدر بیل به کمر زمین بکوبند که آه کارشناسان جنگل و منابع طبیعی بلند شود.
کارشناسان بارها هشدار دادهاند که کوبیدن بیل به تن جنگل باعث میشود تا زمین زایشش را از دست دهد و عقیم شود. «علی عباس نژاد» فرمانده یگان حفاظت جنگلها هم قبول دارد با بیل و آتشکوب نمیتوان به مقابله با آتشی رفت که درختان منطقهای صعب العبور و کوهستانی را میبلعد. او بحث را به یک تفاهمنامه بین وزارت دفاع، سازمان مدیریت بحران و جهاد کشاورزی میکشاند.
براساس این تفاهمنامه دولت باید بودجهای را برای اجاره بالگرد از دستگاههایی چون هلالاحمر یا نهاد نظامی اختصاص دهد اما عباسنژاد میگوید: «در طول سه سال گذشته این اعتبار و بدهی پرداخت نشد.» نتیجه آن عقب نشینی دستگاههای مسئول بود. آنها پشت جنگلها را خالی کردند.
عباسنژاد میگوید: «با توجه به بدهی 30 میلیاردی دولت به آنها، آنها حاضر نشدند امسال قرارداد ببندند.» او میگوید: «جنگل مال سازمان جنگلها نیست یک ثروت و دارایی ملی است، باید این بودجه توسط دولت پرداخت شود.»
رئیس سازمان جنگلها بههمراه عباسنژاد، اعتراض خود را به کمیسیون اصل 90 و کمیسیون بودجه بهارستان بردهاند. شکایت را به رئیس سازمان برنامه و بودجه کشاندهاند. عباسنژاد در ادامه میگوید: «براساس قانون مصوب سازمانها موظف هستند در زمان آتشسوزی جنگلها همکاری کنند اما یک دستگاه مسئول در آتشسوزی یک ماه گذشته کرمان هم پشت ما را خالی کرد.» به گفته او یک دستگاه دولتی در منطقه بالگرد داشت اما حاضر نشد در عملیات اطفای حریق شرکت کند. او و مدیریت بحرانیها چهار روز تلاش کردند تا توانستند یک بالگرد را به سمت جنگلهای ارسباران بیاورند. “
پرتغال فروش پیدا شد…؟!
این گزارش به نوعی پاسخ یکی از چالش های اساسی چند روز اخیر ارسباران را می دهد. دولت نتوانسته به تعهداتش عمل کند و به نوعی بدهی 30 میلیاردی بلای جان جنگلهای ارسباران شده و ناهماهنگی های سازمانی در پایتخت از یک طرف و خبرهای امیدوار کننده و تاکید بر تحت کنترل بودن شرایط که از سوی مسئولین استانی به کشور مخابره می شد از طرف دیگر چون باروتی بر دل ریه های آذربایجان افتاده تا بعد از گذشت چند روز همچنان شعله ها در ارسباران زبانه کشند و آه حسرتش بر دل مردم منطقه بماند.
و حالا بعد از گذشت چند روز و ادامه دار بودن روند آتش سوزی ها در ارسباران این سوال در ذهن ها ایجاد شده که واقعا وظایف منابع طبیعی و محیط زیست و هزار یک تشکیلات طویل و درازی که به بهانه حفاظت از همین سرمایه های طبیعی ایجاد شده اند در قبال تخریب محیط زیست و جنگلها چیست؟ نکند مصیبت دریاچه ارومیه این بار سر جنگلهای ارسباران بیاید و حسرتش بر دل بماند؟
منبع: آناج