با ویروس کرونا روز های پر تنش و ساختارشکنی در پیش رو است

دکتر محمدحسین یحیایی

ماه ها است که ویروس کرونا جهان را با نخستین و عمیق ترین بحران قرن حاضر روبرو کرده است، در روز های نخست که کشور پر جمعیت چین، دومین اقتصاد جهان گرفتار آن شد کسی باور نمی کرد که در مدت کوتاهی این ویروس ( کووید 19 ) به همه کشور های جهان ( 136 کشور ) گسترش خواهد یافت و هزاران انسان را طعمه خود خواهد کرد ( امروز پنجشنبه 26 مارس/ 7 فروردین ) تعداد مبتلایان از مرز نیم میلیون نفر که تا کنون شناسایی شدند گذشت و هر لحظه بر این تعداد مبتلایان و کشته ها افزوده می شود، تلاش شبانه روزی دانشمندان برای نجات و مهار آن به نتیجه نرسیده و بحران ناشی از آن در حوزه های اقتصاد، سیاست، دیپلوماسی و فعالیت های اجتماعی عمیق تر می شود، « تدروس آدانوم » مدیر کل سازمان بهداشت جهانی در ژنو چهارشنبه 21 اسفند ( 11 مارس ) نوع ویروس را همه گیر و جهانی اعلام کرد که باید در مقابله با آن همبستگی جهانی شکل بگیرد، به هر رو این ویروس همه گیر و خطرناک همه مردم جهان را به شدت نگران و مضطرب کرده، رشد اقتصادی جهان را در خوشبینانه ترین حال به زیر یک درصد رسانده، 250 میلیون نفر ( بر اساس برآورد های سازمان جهانی کار، 188 میلیون پیشتر ها بیکار بودند ) را در صف بیکاران قرار داده که هر روز بر تعداد آنان افزوده می شود

از اولین پیآمد های این ویروس در حوزه اقتصاد کاهش شدید شاخص های بورس در بازار های مهم جهانی در مدت کوتاهی است که همچنان ادامه دارد، با پائین آمدن رشد اقتصاد در جهان و نشانه های رکود، ارزش نفت بویژه نفت خام اوپک بعد از مدت ها به پائین ترین سطح خود ( در حدود 20 دلار در هر بشکه ) در سال های طولانی رسید که این کاهش ضربات شکننده و سهمگینی به پروژه های جاه طلبانه کشور های نفت خیز و سیاست های حمایتی و سوبسیدی آنها وارد خواهد کرد، ادامه این روند تقاضا های کلی آنان را از کشور های پیشرفته صنعتی محدود تر خواهد کرد که این خود به یکی از عوامل رکود در این کشور ها دامن خواهد زد، در نتیجه با کاهش تولید تعداد بیشتری از کارگران کار خود را از دست خواهند داد،

کشور های سرمایه داری و در راس آنها ایالات متحده در روز های نخست به انکار و پنهان کردن آن کوشید تا مانع از ریزش بورس و حوزه اقتصاد شود، تا سرمایه داری بازار محور صدمه نبیند ولی بعد از مدتی مجبور به افشاء و بازگویی حقایق و واقعیت ها شد و برای نجات بازار و پیشگیری از بحران اجتماعی، اقتصادی و ساختار شکن نیمی از هزینه های سالانه ( 2 هزار میلیارد دلار ) خود را برای مبارزه با آن و حمایت از موسسات مالی و نهاد های دیگر نظام اختصاص داد که این تدبیر اقتصادی و مالی به سرعت از دو مجلس آمریکا گذشت و با امضاء ترامپ اجرایی خواهد شد. اختصاص این بودجه کلان نشان می دهد که عمق فاجعه بسیار جدی و خطرناک و دراز مدت است و می تواند ساختار سیاسی و اجتماعی این جوامع را درهم بکوبد، در این میان ایالات متحده و بریتانیا برای رهایی و یا کاهش بحران به تدابیر دیگری دست زده، میزان بهره را کاهش دادند ولی موسسات تولیدی و خدماتی یکی بعد از دیگری یا تعطیل و یا به دور کاری روی می آورند که حجم کار و سود آن را به شدت کاهش خواهد داد.

کاهش تولید، رکود فراگیر و رو به افزایش و نگرانی و ترس از آینده مبهم که ویروس کرونا آفریده، روابط بین الملل را درهم ریخته، تجارت را کاهش داده و مردم و کشور ها از هم فاصله گرفته و مرز های خود را به روی یکدیگر بسته اند، ایالات متحده به هواپیماهای اروپا اجازه فرود نمی دهد، مرز خود را با مکزیک می بندد و اروپا هم متقابلا به همین سیاست روی می آورد که این خود به محدود شدن تجارات جهانی می انجامد، بنابرین تولید کنندگانی که به بازار های جهانی دل بسته بودند و تولید خود را با آن همسو و همخوان کرده بودند به شدت ضربه می خورند و شاید هم تا مدت ها نتوانند تولید و اقتصاد خود را باز سازی کنند، با اینکه جمهوری مردمی چین ادعا می کند که ویروس کرونا را مهار کرده و از پیشروی آن جلوگیری می کند هنوز تولید و زندگی مردم چین به حال عادی برنگشته، و موسسات کوچک که 80 درصد از تولید کشور در آنها صورت می گیرد با ظرفیت کامل کار نمی کنند، بنابرین روشنایی اقتصادی و راه برون رفت در افق دیده نمی شود و نگرانی همچنان ادامه دارد.

اوضاع اقتصادی و اجتماعی در کشور های اروپا بویژه اتحادیه اروپا تیره و تار است، برخی از کشور ها تدابیر مهمی اتخاذ کردند و بودجه مهمی به این کار اختصاص دادند، در کشور هایی که سنت سوسیال دمکراسی و بهداشت و درمان شامل خصوصی سازی نشده و هزینه های عمومی را با خواست و اراده مردم کاهش ندادند و یا قادر به آن نشده اند، شرایط بهتری از نظر درمانی و آموزشی دارند، کشور های اسکاندیناوی، آلمان فدرال و برخی دیگر با بهره گیری از تدابیر اقتصادی و اجتماعی از مردم می خواهند که همکاری کنند، از داوطلبان و کارمندان بازنشسته درمانی می خواهند که به یاری مردم بشتابند، در کنار بیمارستان ها چادر های بزرگ درمانی برپا کردند ولی در کشور هایی که با بحران اقتصادی روبرو بوده و برای برون رفت از نسخه معروف صندوق بین المللی پول ( نئولیبرالیسم ) استفاده کردند و به بهانه کاهش هزینه های بهداشتی و آموزشی، در هزینه سالمندان و نیازمندان محدودیت اعمال کرده و به خصوصی سازی بهداشت و درمان و آموزش روی آوردند تا مداخله دولت را به اصطلاح در امور اقتصاد کاهش دهند،بیشترین صدمه را تهیدستان، کارگران و اصناف خرده پا از این ویروس دیدند،بین سال های 2009 تا 2017 بیش از 46500 نفر از بخش بهداشتی و درمانی ایتالیا با کاهش بودجه اخراج شدند، تا بخش خصوصی در این حوزه فعالیت بیشتری داشته باشد، باز هم در همین دوره 70 هزار از تخت های بیمارستانی کاسته شد، در انگلیس و اسپانیا و یونان هم این سیاست های ریاضتی اجرایی شد، در نتیجه هزاران پزشگ و کارشناس درمانی از این کشور ها مجبور به مهاجرت شدند، آنکه در ایتالیا و دیگر کشور های اروپایی اتفاق افتاده گویای این واقعیت است که خدمات بهداشتی، درمانی و آموزشی نمی تواند ابزاری برای سودآوری و سودجویی شود، بنابرین این حوزه ها را باید هرچه زودتر به بخش عمومی واگذار گردد و از اراده سرمایه خارج شود..

آنچه در ایران می گذرد دردناک تر و عبرت آموز تر است، برخی مقامات که برخی از اعضای این رژیم در سال های گذشته ( وزیر پیشین بهداشت و درمان ) بودند بیان می کنند که در ماه آذر هشدار به رژیم داده اند که ویروس کرونا در شهر قم مشاهده شده است و باید به سرعت اقدامات لازم را انجام داد ولی رژیم با توجه به برخی اولویت های ایدئولوژیک ( راه پیمایی 22 بهمن و انتخابات 2 اسفند ) از اعلام آن خوداری کرده و تا 30 بهمن در نهایت مجبور به افشاگری شده است، حسن روحانی دروغپرداز همیشگی رژیم در روز های نخست آن را انکار و یا با نیشخند مضحک و همیشگی خود از کنار آن گذشته است.، علی خامنه ای هم با فرافکنی نخست ویروس خطرناک کرونا را به تمسخر گرفته و یا از مردم خواسته به دعای هفتم صحیفه سجادیه متوصل شوند، آخوند های دیگر هم دعای آشورا را توصیه کردند، در این میان مداحان وابسته به رژیم و آخوند های مرتجع و خرافه پرست و تاریک اندیش هم به تبلیغ طب اسلامی ( روغن بنفشه از مقعد و نسخه امام صادق ) پرداختند که به گونه ای از سوی رژیم بویژه بخش ارتجاعی و تاریک اندیش آن حمایت شدند، در نتیجه ویروس کرونا به سرعت در سراسر کشور گسترش یافت و هزاران نفر را به کام مرگ فرستاد.رژیم درمانده با گنده گویی ها و جاه طلبی های همیشگی، از درخواست کمک از کشور های دیگر امتناع کرد و برخی از ذوب شدگان در ولایت فریاد زدند که اگر ایالات متحده نیاز داشته باشد ما به یاری آنها می رویم ! ولی همزمان رئیس بانک مرکزی و وزیر امورخارجه از صندوق بین المللی پول وام 5 میلیارد دلاری درخواست کرد که تا کنون جواب مثبتی دریافت نکرده است( صندوق بین المللی پول برای کشور های درگیر کرونا مبلغ 50 میلیارد دلار اختصاص داده است ) حال بعد از شیوع ویروس در همه مناطق کشور، رژیم تدابیر سختگیرانه تری بکار می برد، مکان های زیارتی را که برخی( سعیدی نماینده رهبر و امام جمعه قم ) فلزات آن را شفا بخش می خواندند تعطیل می کند و نماز های جمعه را هم برپا نمی کند، هرچند تعدادی از ذوب شدگان ولایت و سربازان خرافات در این مکان ها با شکستن درب به اجرای نمایش می پردازند تا اربابان خود را خشنود سازند.

رژیم سال ها است در راستای سیاست های بانک جهانی و صندوق بین المللی پول قدم بر می دارد، خامنه ای با یک فرمان یکی از اصول مهم قانون اساسی ( اصل 44 ) را تعدیل کرد و در پی آن خصوصی سازی و بخشش دارایی های مردم به خودی ها سرعت گرفت، خصوصی سازی احمدی نژاد و چند سال نخست روحانی مورد تقدیر اینگونه نهاد های جهانی قرار گرفت، از بودجه بهداشت و درمان و آموزش کاسته شد و همزمان بودجه نهاد های مذهبی افزایش یافت. بخش خصوصی به بهداشت و درمان و آموزش دست انداخت که منافع خود را گسترش دهد، برخی بیمارستان خصوصی و برخی دیگر ( برای شازده پسر ها و ژن های خوب بگفته خانم حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان فارسی که گفت در تهران مدرسه ی مناسبی برای پسرمان نیافتیم و یا پسر عارف نماینده مجلس و رئیس فراکسیون امید ) مدرسه خصوصی ساختند تا با حفظ و گسترش منافع خود بهداشت و آموزش عمومی را در کشور تضعیف کنند و در این اقدام هم پیشرفت های مهمی بدست آوردند، زیرا با همه امکانات مالی کشور ( درآمد های نفتی، پتروشیمی، فروش دارایی های مردم ) امکانات بهداشتی و درمانی کشور در مقایسه با کشور های دیگر از جمله ترکیه و عراق بسیار محدود تر شد، نگاهی به تعداد پزشگ و نرس برای 100 هزار نفر در کشور های گوناگون و مقایسه آن با جمهوری اسلامی ایران که در آرزوی برپایی حکومت اسلامی ( بر اساس گفته های علی مطهری در گفتگو با روزنامه سازندگی ) است، عمق فاجعه را نشان می دهد.

حال کشور با فاجعه ی بزرگی روبرو شده است که برای برون رفت از آن نیازمند همبستگی عمومی است، این ساختار ارتجاعی و خود محور زمینه هر گونه همکاری و همبستگی را از بین برده است، بنابرین راه برون رفت گذر از این رژیم ارتجاعی و عقب مانده است ولی برخی خواسته ها را می توان با اتحاد نیرو های پیشرو به این رژیم در شرایط کنونی هم تحمیل کرد زیرا در شرایط شکننده ای قرار گرفته است که به بخش اندکی از آن در کوتاه مدت اشاره می شود:.

__ همه نهاد های مالی، بانکی و موسسات بزرگ اقتصادی که بنام خصوصی سازی با قیمت نازل و غیر واقعی واگذار شده اند به صاحبان اصلی آن که مردم است برگردانده شود.

__ سازمان خصوصی سازی برچیده شود و بخش خصوصی از بهداشت و درمان و آموزش کنار رود و اینگونه فعالیت ها بدون سودجویی در اختیار مردم قرار گیرد.

__ بنیاد های گوناگون وابسته به رهبری ، بنیاد امام، مستضعفین و… آستان قدس و دیگر مراکز که حتا از پرداخت مالیات هم سر باز می زنند به مالکیت عمومی در آیند و منافع حاصل از آنها برای پیشبرد رفاه مردم، بهداشت و آموزش همگانی هزینه شود.

__ اقتصاد برنامه ای با مشارکت مردم جایگزین ابلاغیه ها، حکم حکومتی ها و بودجه ریزی هایی شود که رژیم در راستای پیشبرد اهداف خود آن را ردیف بندی و هزینه می کند و همه نهاد های نظارتی ( دیوان محاسبات، مجلس و انجمن های مردم نهاد ) از چگونگی آن بی خبرند.

آنچه مسلم است این بحران دراز مدت خواهد بود که می تواند دگرگونی های مهمی در ساختار سیاسی و اجتماعی کشور به وجود آورد، رژیم در وحشت از آن و افزایش خشم توده های مردمی بویژه تهیدستان، کارگران روزمزد و زحمتکشان که بیشترین صدمه را از این ویروس کشنده می بینند در تلاش است نفرات خود را بنام های گوناگون در مراکز مختلف بکار بگمارد و مانع از هرگونه جنبش و خیزش مردمی و توده ای شود، ولی به نظر می رسد با مهار و یا فروکش کردن ویروس کرونا، جنبش های مردمی و توده ای بویژه تهیدستان جامعه این بار در ابعاد بزرگتر و وسیعتر آغاز شود که می تواند به دگرگونی ساختاری بیانجامد….