یک سال و چندی پیش، از همان لحظه ای که آمریکا با طالبان به توافق رسید و تعهد کرد که نیروهای خود را از افغانستان خارج کند، صاحب نظران کشورهای مختلف در مورد حوادث احتمالی آینده پیش بینی های گوناگونی ارائه دادند. اکثریت این تحلیل گران به این نتیجه رسیدند که جنگ جویان طالبان فشار بر حکومت کابل را آنقدر افزایش خواهند داد که کابل به نوعی حکومت ائتلافی با شرکت طالبان موافقت کند.
اما معلوم شد که واقعیات بسیار خشن تر از آن است. خط دفاعی رژیم حاکم مدتها قبل از خروج کامل نیروهای خارجی شروع به فروپاشی کرد. یعنی حکومت دست نشانده بدون کمک حامیان خارجی قدرت حفظ مواضع خود را ندارد. معلوم شد که در بررسی توانِ جنگیِ ساختارِ نیروهای مسلح افغانستان اغراق شده است.
ارتش افغانستان به طور رسمی دارای 200 هزار نظامی است، به علاوۀ 145 هزار نیروی پلیس و مرزداران و حدود 20 هزار نیروهای ویژۀ دستگاه امنیت ملی افغانستان. این تعداد 5 بار بیشتر از تعداد نیروهای طالبان است. اما سطح پابین روحیه، عدم انگیزه و فساد و رشوه خواری گسترده در این ساختار، عملآ توان جنگی این نیروها را به صفر رسانده است.
در روزهای اخیر ما شاهد آن بودیم که دهها منطقه استراتژیک بدون نبرد واگذار شده و بسیاری از نیروهای ارتش افغانستان به مهاجمان پیوسته اند. بسیاری از سلاح ها، از جمله سلاح های سنگین، نه فقط تانگ و توپخانه، بلکه هواپیماهای جنگی هم به دست نیروهای طالبان افتاده است.
در عکسها و ویدئوهائی که طالبان ارائه داده، تصرف فرودگاه «بادقیس» و هلی کوپترهای جنگی 841 نمایش داده می شود.
ارتش افغانستان با تلاش بسیاری توانست مرکز ایالت «بادقیس» و دومین شهر بزرگ کشور یعنی قندهار را حفظ کند. جنگ به خیابان های شهر کشیده شده بود. طالبان تسلط کامل خود را بر «بدخشان» که مرز مشترک با تاجیکستان، چین و پاکستان است، بر قرار کرده است. آنها در حال تصرف مناطق بیشتری هستند که منجر به محاصره کامل کابل می گردد. از جمله «اسلام قلعه» در مرز ایران و «تورگوندی» در مرز ترکمنستان.
نیروهای ارتش افغانستان از نبرد امتناع می کنند و ترجیح می دهند به کشورهای همجوار پناهنده شوند. فقط در ماه های اخیر بیش از 2000 سرباز افغانستان به تاجیکستان فرار کرده اند. فعلآ اقدامی برای کنترل مرزها از طرف طاالبان صورت نگرفته است. رهبران طالبان می گویند که هدف آنها کنترل بر افغانستان است و قصد تجاوز به کشورهای مجاور را ندارند.
با اینحال، حاکمیت جمهوری های آسیای مرکزی اقدامات امنیتی را آغاز کرده اند. در تاجیکستان 20 هزار نیروی ذخیره ارتش برای کنترل مرز با افغانستان گسیل شده اند. دولت تاجیکستان از «سازمان پیمان امنیت جمعی» در خواست کمک نموده است. اقدامات مشابهی از طرف ازبکستان نیز صورت گرفته است.
در مورد عکس العمل حکومت ترکمنستان مشکل می توان پیش بینی کرد. طبق نوشته مطبوعاتِ مهاجرینِ ترکمنستان در خارج، نیروهای ذخیره ارتش ترکمستان با توپ و تانگ به طرف شهر مرزی «سرخط آباد» در حال حرکت هستند. حتی در مورد تخلیه خانواده های افسران ارتش از مرز افغانستان نوشته شده است. اما در تاریخ 11 ژوئن، وزارت خارجه ترکمستان در بیانیه ای این اخبار را دروغ خواند و اعلام کرد که «مرز بین ترکمنستان و افغانستان مرز دوستی و همکاری است» و تمامی نیروهای ارتش ترکمستان در مکانهای ثابت خود قرار دارند.
طبق معمول در چنین شرایطی، کسانی پیدا می شوند که می خواهند از آب گل آلود ماهی بگیرند. آمریکا بطور آشکار خواستار بر گرداندن پایگاههای نظامی خود به آسیای مرکزی است. نماینده رسمی پنتاگون «جان کربی» اعلام کرد که پنتاگون با رهبران جمهوری های منطقه در مورد «چشم انداز عملیات از راه دور» که می تواند از اراضی این کشورها صورت گیرد، در حال مذاکره است.
معاون وزارت خارجه آمریکا «ویکتوریا نولاند» طی گفتاری اعلام کرد که پس از خروج نیروهای آمریکا از افغانستان، واشنگتن به کمک های نظامی خود به دولت کابل ادامه خواهد داد: « به همین دلیل ما با کشورهای آسیایی مرکزی در این باره در حال مذاکره هستیم».
دیپلماسی آمریکا بسیار فعال عمل می کند. وزرای خارجه ازبکستان و تاجیکستان همزمان وارد واشنگتن شدند و با وزرای خارجه و دفاع آمریکا به مذاکره نشستند. پنتاگون پس از این مذاکرات در بیانیه ای اعلام کرد: « طرفین در رابطه با اهمیت گسترش همکاری های نظامی و دفاعی و همچنین مبارزه با تهدیدها و خطرهای مشترک به توافق رسیدند». مسئله افغانستان و امنیت منطقه مابین معاون وزیر خارجه ترکمنستان ومعاون وزیر خارجه آمریکا نیز مذاکره گردیده است.
طبق داده های مطبوعات آمریکا، کاخ سفید امکان فرستان 9 هزار افغانی را که با آمریکائی ها کار می کردند، با دولتهای تاجیکستان، ازبکستان و کازاخستان در میان گذاشته است. طبق اطلاعات همین مطبوعات، آمریکا قصد دارد شعبه دستگاه اطلاعاتی خود را برای نظارت بر افغانستان در آسیای مرکزی مستقر سازد.
تمامی اینها می تواند منطقه را برای مدتی طولانی به آمریکا و ماجراجوئی های آن وابسته کند.
برگرفته از روزنامه پراودا، 14 ژوئیه 2021
گرفته شده از: روزنامه آذربایجان شماره 160 تیر ماه 1400
