همین یک ماه پیش دوستدارانش ۹۶ سالگی او را جشن گرفتند. حالا این آهنگساز عدالتخواهی که جهان وطن بود دیگر در میان ما نیست. میکیس تئودوراکیس، موسیقیدان سرشناس یونانی، آهنگسازی که جهان او را با شاهکارهای «زد»، «زوربای یونانی»، «حکومت نظامی»، «الکترا» و «سرپیکو» و البته مبارزات سیاسی اش در دهه های ۶۰ و ۷۰ میلادی به یاد می آورد، روز پنجشنبه ۱۱ شهریور در ۹۶سالگی درگذشت……
خبر نگاران در گذشت او را چنین اعلام کردند: «میکیس تئودوراکیس، از نامدارترین و تاثیرگذارترین آهنگسازان قرن بیستم درگذشت. او هنرمندی متعهد و پیشرو بود که عمری در راه صلح، عدالت اجتماعی و آزادی آهنگ ساخت، نوشت و فعالیت سیاسی کرد. تئودوراکیس در ایران نامی آشنا است.»
به بهانه تولد ۹۶ سالگی میکیس تئودوراکیس سایت “صبا” نوشت: میکیس تئودوراکیس ۲۹ جولای ۱۹۲۵ در جزیره خیوس به دنیا آمد. او زمانی درباره آغاز علاقه مندی اش به موسیقی جایی چنین گفته بود: «وقتی فیلم زندگی بتهوون را به همراه پدرم دیدم، از او که برای کار به شهر آتن می‌رفت، خواستم هر چیزی را که در پایتخت به موسیقی ربط دارد برای من بیاورد. این گونه بود که همه چیز آغاز شد.»
تئودراکیس اما مبارزات سیاسی را همواره بر کار موسیقی ارجح می دانست. او در دوران جنگ جهانی دوم به گروه مقاومت کمونیست‌ها پیوست و در دوران جنگ داخلی یونان بین سال‌های ۱۹۴۷ تا ۱۹۴۹ نیز از چپ‌های کشورش حمایت کرد.
این آهنگساز افسانه ای یونانی در اواسط دهه ۶۰ با ساخت موسیقی متن فیلم «زوربای یونانی» با بازی آنتونی کویین و آلن بیتس نامی برای خود دست و پا کرد.
موسیقی «زوربای یونانی» و آن تم رقص جاودانه اش (رقص سیرتاکی) خیلی زود تبدیل به یک پدیده فرهنگی در کشور یونان شد. آن سال ها که کشور یونان با حکومت دیکتاتوری دست به گریبان بود، موسیقی «زوربای یونانی» تئودوراکیس برای مردم یونان به نوعی نقش سرود ملی مخفی کشورشان را یافته بود.
تئودوراکیس آن سال ها از شهرت خود برای حمایت از مردمش در برابر دیکتاتوری استفاده می کرد و این اقدامات موزیسین مطرح، موجب شد کارهای او از سوی حکومت با ممنوعیت مواجه شود. البته ممنوعیت کارهای تئودراکیس بعدها شکل و شمایل شدیدتری گرفت و این آهنگساز از سوی حکومت وقت دستگیر شد، با این حال دستگیری تئودراکیس چندان برای حاکمان یونان بی هزینه نبود زیرا سر و صداهای بین المللی موجب شد این آهنگساز تبعید شود.
تئودوراکیس اما تبعید خود را تبدیل به یک فرصت استثنایی کرد! او در آن دوران با رهبران مشهور دنیا از جمله فیدل کاسترو دیدار کرد و وضعیت تاسف آور کشورش را به تیتر یک خبرهای دنیا آورد. در همان سال ها چنان شهرت تئودوراکیس گسترده شده بود که در کشور ما نیز محبوبیت بسیاری به دست آورده بود.
از مشهورترین آثار تئودوراکیس قطعه‌ای است که بر شعرهای یانیس ریتسوس، شاعر نامدار چپ‌گرای یونان به نام اپیتافوس ساخته است.
مجموعه اشعار ریتسوس را احمد شاملو نیز در سال ۱۳۶۰ در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ترجمه کرد که با موسیقی تئودوراکیس به نام «ترانه‌های میهن تلخ» منتشر شد.
یک سیاستمدار “ضد سیاستمدار”
تئودوراکیس توانست پس از سقوط رژیم سرهنگ‌ها در سال ۱۹۷۴ در یونان، به کشورش بازگردد و اولین کنسرت‌هایش را در وطنش برگزار کند.
او پس از بازگشت به یونان، با جنب و جوشى بیشتر وارد صحنه سیاسى کشورش شد. تئودوراکیس که در دهه ۶۰ میلادی با گرایش چپ وارد پارلمان شده بود.
تئودوراکیس علیرغم کارنامه‌ای مملو از فعالیت‌های سیاسی، هیچگاه خود را یک سیاستمدار حرفه‌اى نمی‌دانست. او زمانی در این‌باره گفته‌بود: «بین سیاست و سیاستمدار تفاوت بزرگى وجود دارد. من حقیقت‌گویى را دوست دارم.»
از این آهنگساز بزرگ یونانی در دوران تبعید موسیقی جاودانه «زد» اثر کوستا گاوراس منتشر شد. او بعدها در دهه ۷۰ میلادی دو موسیقی درخشان دیگر یکی «حکومت نظامی» و دیگری «سرپیکو» را ساخت.
امروزه شاید در کشور ما قطعه «پائولا» موسیقی متن فیلم «حکومت نظامی» شناخته شده ترین کار تئودوراکیس در دنیای سینما باشد.
زندگیِ در تبعید تئودوراکیس با سقوط حکومت سرهنگ ها در سال ۱۹۷۴ به پایان رسید. او در آن سال با استقبالی باشکوه به کشورش برگشت و فعالیت موسیقی خود را در یونان ادامه داد و البته در آثار بعدی اش هیچگاه نتوانست شور و حال کارهای دوران گذشته اش را تکرار کند. میکیس تئودرواکیس در دهه‌‌های ۶۰ و ۸۰ میلادی به عضویت مجلس یونان درآمد و سپس سمت وزارت را عهده‌دار شد. از او دعوت کردند تا سمت ریاست‌جمهوری یونان را نیز عهده‌دار شود، ولی او این خواسته را به علت کهولت سن رد کرد.
این آهنگساز افسانه ای یونانی با این که دیگر نمی توانست در انظار عمومی ظاهر شود، با این حال تا آخرین لحظه زندگی هیچگاه مسئولیت اجتماعی خود را فراموش نکرد. تئودوراکیس در همین یک سال و نیم گذشته با وجود کهولت سن به مسائل مختلفی واکنش نشان داده که از جمله آن ها می توان به انتقادش از دولت یونان، بابت ندادن یارانه به موزیسین های از کار بی کار شده در دوران کرونا اشاره کرد.
آذر ماه سال گذشته دختر میکیس تئودوراکیس با انتشار متنی در اینستا گرام آشکارا از بی توجهی دولت به وضعیت زندگی و معیشت آهنگساز اسطوره ای یونانی اشاره کرد و از مشکلات اقتصادی خانواده شان پرده برداشت.
مارگریتا تئودوراکیس از حکومت یونان بابت شرایط هولناک اقتصادی که گریبان بسیاری از مردم این کشور از جمله خانواده تئودارکیس را گرفته انتقاد کرد.
مارگریتا تئودوراکیس در یک پست اینستاگرامی درباره وضعیت اقتصادی خود ابراز نگرانی کرد و گفت که مقروض است و احتمال دارد خانه اش را از دست بدهد.
با انتشار خبر درگذشت تئودور راکیس دولتمردان تازه متوجه شدند که قلب مردم یونان با این فرزندشان می تپد و نه با آنان. به گزارش خبرگزاری رویترز، با انتشار خبر درگذشت این آهنگساز، پارلمان یونان یک دقیقه سکوت در سراسر کشور اعلام کرد.
لینا مندونی، وزیر فرهنگ یونان، در این باره گفت: «ما امروز بخشی از روح یونان را از دست دادیم. میکیس تئودوراکیس، میکیس آموزگار، روشنفکر و انقلابی، میکیس ما درگذشته است».
میکیس در آثار به جا مانده از او و در قلب همه ی مبارزان راه آزادی و عدالت زنده است.
به گزارش دویچه وله، از این موسیقیدان برجسته یونانى، بیش از یک‌هزار ترانه، یکصد سنفونى، اپرا، اراتوریو و نمایشنامه به جای مانده است. تئودوراکیس در ساختن موسیقى متن بیش از سى فیلم سینمایى سهیم بود. شاید اثر به جا ماندنی‌تر این قطعات، علاوه بر بعد هنری، دمیدن روحیه مقاومت و عدالتخواهی در میان چندین نسل در سراسر جهان، از جمله ایران است.
