جنگ فدراسیون روسیه با اوکراین و ابر های سیاه بر اقتصاد جهان

از مدت ها پیش سخن از آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین بر زبان ها جاری بود و مردم نگران از آغاز جنگ دیگری در این منطقه پر آشوب بودند، هرچند هزاران سرباز روس در نزدیکی مرز اوکراین در حال آماده باش و منتظر فرمان حمله روز شماری می کردند، مقامات سیاسی فدراسیون روسیه حمله نظامی را توهم می نامیدند و آن را انکار می کردند ولی در نهایت در ساعت های بامدادی روز 24 فوریه فرمان حمله صادر شد و نیرو های روسیه از چند محور وارد خاک اوکراین شدند و جنگ خونین آغاز شد، ولی پیشرفت و پیش روی نیرو های روس بسیار کند تر از حد تصور بود که برخی آن را تاکتیک نظامی روس ها و برخی دیگر مقاومت اوکراینی ها تفسیر می کنند و با ادامه آن در خاک اوکراین میلیون ها انسان در این فصل سرما از خانه و کاشانه خود مجبور به فرار شدند که بیش از یک و نیم میلیون از آنان به کشور های همسایه و اروپا پناهنده شدند.

جنگ به هر دلیلی که آغاز شود نفرت انگیز، ویرانگر و غیر قابل دفاع است. منابع اقتصادی و زیر ساخت ها را که محصول سال ها کار و کوشش انسان است، نابود می کند، رنج و عذاب را جایگزین شادی و نشاط می کند، یاس و نا امیدی آنچنان بر جامعه حاکم می شود که سال ها آثار شوم آن از بین نمی رود، بنابرین کشور های درگیر جنگ همواره بازنده و کشور های دیگر که بیشتر آتش بیار معرکه اند از آن سود می برند و به همین دلیل هم گاهی زمینه ساز جنگ و ویرانگری می شوند.

جنگ فدراسیون روسیه و اوکراین در شرایطی رخ داد که اقتصاد جهان زیر بار پاندمی مرگبار و جهانگیر کرونا کمر خم کرده بود و برای رهایی از بحران ناشی از آن تلاش می کرد که خود نیازمند همکاری جهانی بود، در پی همه گیری و گسترش آن در جهان، در ایالات متحده، اتحادیه اروپا و دیگر کشور های جهان از سرمایه گذاری و اجرای طرح های عمرانی کاسته شد، میزان رشد اقتصادی کاهش یافت، بسته های حمایتی از مردم در مقابله با کرونا به سرعت و شدت افزایش یافت تا بتوان این پاندومی کشنده را مهار کرد ، در نتیجه از مدتی پیش آثار تورمی آن در اقتصاد جهان خود را نمایان کرد، در ایالات متحده میزان تورم به رقم 8 درصد در فوریه 2022 رسید که از سال 1982 بی سابقه بود، در کشور های عضو اتحادیه اروپا هم که سال ها رقم تورم بسیار اندک بود، این بار شتاب گرفت و برای کنترل آن بانک های مرکزی به اقداماتی دست زدند تا بعد از سال ها میزان سود بانکی را افزایش دهند. (در ایالات متحده هم سود بانکی را برای کنترل تورم افزایش دادند) تا بتوانند مانع از افزایش شتاب زده تورم شوند، هرچند اروپا برای رشد اقتصادی و گذر از رکود خواهان افزایش میزان تورم تا حد کنترل آن بود.

با آغاز جنگ تبلیغات وسیع و گسترده ای بر علیه روسیه و پوتین آغاز شد، بدون پرداختن به دلایل و عوامل جنگ افروز، از یک سو روسیه تحت فشار های شدید تحریم های اقتصادی، سیاسی و تبلیغاتی قرار گرفت که هر روز دامنه آن گسترده تر می شود و از سوی دیگر کمک های اقتصادی و نظامی به اکراین همراه با دلسوزی و همدردی با آن گسترش می یابد. در این راستا آمریکا نیرو های نظامی خود را در کشور های پیرامونی اوکراین که به عضویت « ناتو » پذیرفته شدند افزایش می دهد و کشور های اروپایی هم با گشاده دستی ادوات جنگی را به اوکراین سرازیر می کنند. و اوکراین هم با استفاده از فرصت خواهان پیوست به پیمان نظامی ناتو و عضویت در اتحادیه اروپا می شود که پارلمان اروپا بی درنگ درخواست عضویت را می پذیرد که در آینده پروسه عضویت را مورد بررسی قرار دهد. در این میان تحریم روسیه ابعاد بسیار گسترده ای یافته است (ورزش، هنر، هنرمندان، فعالیت های مطبوعاتی، انترنتی و…) در نخستین اقدام چندین بانک روسیه همراه با بانک مرکزی شامل تحریم های سویفت (انجمن جهانی ارتباطات مالی بین بانکی که بین 9700 بانک با بیش از 200 کشور برقرار است که نقل و انتقال پیام های ارزی را انجام می دهند، مرکز آن در بلژیک و زیر نظر قوانین آن کشور عمل می کند) تحریم سویفت ضربات سهمگینی به اعتبار و اقتصاد کشور وارد می کند. هرچند فدراسیون روسیه به تدابیر جایگزین دست زده ولی در اولین روز های جنگ و اجرای تحریم ها ارزش روبل به شدت کاهش یافت و 30 درصد از ارزش خود را از دست داد، هرچند گفته می شود که ذخایر ارزی روسیه به بیش از 630 میلیارد دلار می رسد ولی استفاده از آن با تحریم سویفت مشکل خواهد بود، بانک مرکزی فدراسیون روسیه برای پیش گیری از کاهش ارزش روبل در دو نوبت بهره را افزایش داد و آن را به 20 درصد رساند تا مانع از خروج پول از کشور شود و میزان فرستادن پول به خارج از روسیه را هم به 5 هزار دلار در ماه کاهش داد. ولی مهمترین تحریم که خوشآیند ایالات متحده آمریکا بود تعلیق « نورد استریم 2 » بود که روسیه در آن بیش از 12 میلیارد دلار هزینه کرده بود و می خواست بخش مهمی از نیاز های گازی آلمان و دیگر کشور های اروپایی را تامین کند. هم اکنون بیش از 40 درصد از گاز مصرفی آلمان و 94 درصد ازگاز فنلاند از روسیه وارد می شود، اوکراین همراه با مصرف گاز روسیه حق ترانزیت هم دریافت می کند و شدیدا به آن وابسته است. هرچند صدور نفت و گاز روسیه به اروپا همچنان ادامه دارد و آمریکا هم در روز 500 هزار بشکه نفت می خرد، با بحران گرجستان و کریمه ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم هایی را علیه روسیه به اجرا گذارده بودند که شامل بخش انرژی نبود ولی اکنون « بریتیش پترولیوم » همکاری خود را با شرکت « روس نفت » به پایان می برد، شرکت « شل » سهام خود را در روسیه به فروش می گذارد، شرکت های « آکینور نروژ و آکسون موبیل آمریکا » به کار خود پایان می دهند و شرکت « انی » ایتالیا 50 درصد از سهام خود را به فروش می گذارد، در این میان بی بی سی، بلومبرگ، سی ان ان و برخی دیگر از خبرگزاری های مطرح در جهان سیاست و اقتصاد به فعالیت های خود در روسیه پایان می دهند، بزرگترین شرکت حمل و نقل دریایی « ماارسک » فعالیت های خود را با روسیه پایان داده، همراه با این همه تحریم های اقتصادی و سیاسی تبلیغات وسیع و گسترده ای هم بر علیه روسیه سازمان دهی شده است. در این رابطه هیچ سخنی از عملکرد اوکراین در سال های گذشته بویژه از سال 2014 به این سو در میان نیست.

بدون شک اعمال این همه تحریم به اقتصاد فدراسیون روسیه ضربه خواهد زد، درآمد سرانه کاهش خواهد یافت و استاندارد نه چندان بالای زندگی در روسیه افت بیشتری خواهد کرد، در مقابل حمایت از اوکراین رو به افزایش است، سیل کمک های مالی و نظامی به اوکراین ادامه دارد که می تواند اولیگارشی اوکراین را خوشحال سازد. نهاد های اقتصادی جهانی بویژه بانک جهانی از سال 2014 به این سو بیش از 8 میلیارد دلار به اوکراین کمک کرده و در نظر دارد 3 میلیارد دیگر تامین کند، صندوق بین المللی پول هم 2 و نیم میلیارد در نظر گرفته که در مجموع پول های کلانی به کشور وارد می شود که به نظر می رسد بخش مهمی از آن به سوی الیگارش های حاکم روانه خواهد شد. بانک مرکزی اوکراین رشد اقتصادی کشور را در سال 2022 بیش از 3 و نیم درصد پیش بینی کرده بود که با حادثه جنگ و ادامه آن قابل دست یابی نیست. آلکساندر رودنیانسکی مشاور اقتصادی وولودمیر زلنسکی می گوید: اقتصاد جنگی منطقه را با فلاکت روبرو خواهد کرد، جنگ زیرساخت هایمان را ویران می کند، خروج سریع و بی وقفه از کشور ادامه دارد، قیمت انرژی رو به بالاست در نتیجه تولیدمان نابود می شود، بنابرین ادامه این جنگ برای هر دو کشور فلاکت بار است و توده های مردم دو کشور بویژه تهیدستان را با مشکلات و رنج و عذاب بیشتری روبرو خواهد کرد و ضربات سخت و سهمگینی به تولیدات دو کشور وارد خواهد کرد.

فدراسیون روسیه بزرگترین تولید کننده نفت و گاز در جهان است، حذف نفت و گاز روسیه التهاب در بازار انرژی را بیشتر خواهد کرد، قیمت نفت پیش از جنگ هم در حال افزایش بود و با آغاز جنگ رشد آن شتاب بیشتری گرفت و تا مرز 120 دلار پیش رفت که گفته می شود اندکی دیگر افزایش خواهد یافت، در نتیجه اقتصاد کشور های هند، چین، کره جنوبی و ترکیه که در مسیر پیشرفت سریع بودند ضربه خواهند خورد و از شتاب رشد آنها بعلت گرانی انرزی کاسته خواهد شد. در این میان قیمت مواد غذایی هم به شدت افزایش خواهد یافت زیرا هر دو کشور در حال جنگ (فدراسیون روسیه و اوکراین) از تولید کنندگان مهم گندم، ذرت، دانه های روغنی و روغن خوراکی آفتاب گردانند. 60 درصد از تولید روغن در دست آن دو کشور است، 29 درصد از صادرات گندم هم در دست آن دو است، با کاهش تولید در دو کشور خاورمیانه، آفریقا و برخی دیگر از کشور ها در تهیه نان دچار مشکل خواهند شد و افزایش شدید قیمت را از هم اکنون حس می کنند. نان و ذرت بخش مهمی از مواد غذایی مردم این مناطق را تشکیل می دهد. روسیه همراه با سبد غذایی جهان، تولید کننده بزرگ فلزات مهم مانند نیکل، پالادیوم و آلومنیوم است که کاربرد صنعتی دارند در این میان تولید کننده پتاسیم است که در تولید کود های شیمیایی بکار می رود، در نتیجه ادامه این جنگ پیامد های ناگواری در اقتصاد جهان بوجود خواهد آورد، رشد اقتصادی را کاهش خواهد داد و همزمان قیمت ها افزایش پیدا خواهد کرد و جهان با بحران عمیق دیگری روبرو خواهد شد.« دیوید مالباس » رئیس بانک جهانی در گفتگو با بی بی سی می گوید: نبرد اکراین در زمان بدی اتفاق افتاد، تورم در حال جهش بود، این جنگ همراه با کشتار پیآمد های ناگواری در پی خواهد داشت که از مرز های اوکراین خواهد گذشت، افزایش قیمت های انرژی، محصولات غذایی دامن گیر کشور های فقیر خواهد شد.این دو کشور از تولید کنندگان مواد غذایی در جهان هستند و اوکراین بیشترین روغن آفتاب گردان در جهان را تولید می کند.

به نظر می رسد برخی از کشور ها خواهان پایان این جنگ خانمانسوز نیستند و به طولانی کردن آن می اندیشند که فدراسیون روسیه را در باتلاق آن درگیر کنند و فاصله اروپا را با روسیه افزایش دهند، سفر امروز وزیر امور خارجه ایالات متحده (بلینکن) به مولداوی و گفتگو با رئیس جمهور آن کشور که به مصاحبه مطبوعاتی انجامید نشان می دهد که سرمایه کذاری و تحریک دیگری درکار است زیرا در پرسش و پاسخ بلینکن همواره یادآوری می کرد که آمریکا در کنار مولداوی است و از آن حمایت می کند و دوست دارد مولداوی را در اتحادیه اروپا ببیند، هرچند تصمیم آن به عهده اتحادیه اروپا است.

این جنگ و ادامه آن از یک سو به دشمنی و نفرت دامن می زند، نیرو های راستگرای افراطی را در منطقه و اروپا تقویت می کند، آرامش و ثبات را از بین می برد و از دیگر سو مانع از سرمایه گذاری، تقویت تولید، گسترش رفاه عمومی می شود و رشد اقتصادی جهان را کندتر می کند و شاید هم به گسترش جنگ می انجامد که می تواند جهان را تهدید کند…..