دو تجربه مهم و نویدبخش
گویند دویست نفر را سه نفر سرباز لاغر اندام به اسارت گرفته، به صف کرده، می‌بردند. تعدادی نظاره‌گر بر این جماعت اسیر می‌خندیدند و می‌گفتند: ای بیچاره‌ها چگونه است این سه نفر نحیف بر شما چیره گشته و این چنین خوار شدید؟
یکی جهاندیده در میان آنان فریاد زد که ای مردم بر ما نخندید که آن سه نفر با هم هستند و ما دویست نفر تنها… (امثال و حکم، علامه علی اکبر دهخدا)
در مبارزات سیاسی برای تغییرات ملی و دمکراتیک، طبقات، گروه‌ها و نیروهای سیاسی گوناگون شرکت می‌کنند. هر کدام از این طبقات و نیروهای سیاسی، منافع طبقاتی و سیاسی خود را دنبال می‌کنند که گاه از یکدیگر دور و گاه نزدیک هستند. این پدیده، امری بسیار طبیعی است. این طبقات و نیروهای سیاسی می‌توانند و باید در رسیدن به هدف‌های معین که در آنها اشتراک منافع یا نظر دارند، جبهه واحدی تشکیل دهند، زیرا طبقات حاکم، قدرتمند و صاحب همه ابزار نرم‌افزاری و سخت افزاری برای اعمال قدرت و سرکوب هستند. تشکیل جبهه واحد برای دستیابی به دستاوردی معین و مورد توافق نیروهای شرکت‌کننده در آن، امری واضح، عاقلانه و منطقی است که با عقل سلیم کاملاً قابل درک است و انسان‌ها در زندگی روزمره، از آن به کرات استفاده می‌کنند. اما در مسائل سیاسی و اجتماعی به دلایل گوناگون ذهنی، اعم از خود بزرگ‌بینی‌ها، استنادهای تاریخی به این یا آن رویداد در گذشته، باور به جهان بینی‌های گوناگون فکری، دینی، نژادی و جنسیتی مختلف و در یک کلام تنگ‌نظری‌ها، این امر بدیهی و مبتنی بر عقل سلیم به آرزوی دست نیافتنی مبارزان سیاسی تبدیل می‌شود. دلایل عدم تشکیل جبهه متحد در این یا آن کشور، روشن و قابل درک است اما پذیرفتنی نیست و به هر صورت بیانگر عدم بلوغ سیاسی در کشور معین است. روشن است که مسئولیت عدم تشکیل این جبهه متحد بر عهده نیروهایی است که از آن سرباز می‌زنند و سخن از مسئولیت یکسان در میان نیست. از این نظر انقلاب ایران (۱۹۷۹/1357) نمونه یک تجربه ناموفق و مبارزه ضد آپارتاید در آفریقای جنوبی (1991/1370) نمونه یک تجربه موفق بوده است.
در انقلاب ایران با فراهم آمدن آمادگی شرایط عینی و مخالفت مشترک طبقات، گروه‌ها و نیروهای سیاسی با نظام ظالمانه سلطنت و کشورهای امپریالیستی حامی آن، اتحاد عمل در میدان مبارزه شکل گرفت. خون مبارزان سیاسی در خیابان‌ها و میدان‌های تیر در هم آغشته شد اما رهبران سیاسی نتوانستند با یکدیگر درباره دستیابی به هدف‌های معین در چارچوب جبهه متحد به توافق برسند. اما در آفریقای جنوبی تحت رهبری نلسون ماندلا، کنگره ملی آفریقا، حزب کمونیست آفریقای جنوبی و اتحادیه‌های کارگری در جبهه واحدی گرد آمدند و با اتحاد عمل سازمان‌یافته توانستند نظام مبتنی بر نژادپرستی را علیرغم حمایت‌های امپریالیستی به زیر بکشند. این جبهه متحد علیرغم فراز و فرودها، اینک بیش از سی سال است که در این کشور برقرار است.
با تأسف بسیار باید اذعان کرد که در این مورد، نمونه‌های موفق بسیار اندک و نمونه‌های ناموفق بی‌شمارند. با این وجود در این روزها خبرهای شادی بخشی از این تجربه‌های موفق منتشر شده است: یکی در برزیل و دیگری در فرانسه.
در برزیل قرار است در دوم اکتبر 2022/1401 انتخابات بسیار مهم ریاست‌جمهوری برگزار شود. طبقات و نیروهای سیاسی پیشرو از رئیس‌جمهور شرافتمند پیشین لولا داسیلوا (2011-2003/1382- 1390) حمایت می‌کنند و نماینده طبقات و نیروهای سیاسی ارتجاعی، رئیس‌جمهور نولیبرال و فاشیست کنونی برزیل ژایر بولسوناروست.
نه تنها سرمایه‌داری فاسد و انگلی برزیل از بولسونارو حمایت می‌کند، بلکه این رئیس‌جمهور راست‌گرای ضد مردمی از حمایت امپریالیسم جهانی هم برخوردار است. این جاست که جبهه متحد نیروهای پیشرو، کابوس نیروهای ارتجاعی هوادار بولسونارو خواهد بود. خوشبختانه تجربه تلخ و دردناک توطئه و کودتای امپریالیسم و سرمایه‌داری وابسته برزیل علیه لولا داسیلوا و خانم دیلما رسف، به کمک مبارزان برزیلی آمده است تا از تجربه‌ها بیاموزند و در جبهه متحدی گرد آیند. جبهه متحد در برزیل که آن را جبهه امید برزیل نامیده‌اند، از سه حزب سیاسی مهم و قدرتمند تشکیل شده است: حزب کارگران برزیل، حزب کمونیست برزیل و حزب سبز برزیل. این جبهه نه تنها باید خود را برای مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری در دوم اکتبر 2022 آماده کند، بلکه قرار است به ایجاد یک پایگاه سیاسی نیرومند برای حمایت از دولت احتمالی لولا داسیلوا هم یاری رساند. جبهه امید اعلام کرده است که «احزاب جبهه امید برزیل برای آماج‌هایی چون بازسازی کشور، دفاع از حاکمیت ملی، دموکراسی و حقوق مردم در کنار هم خواهند ایستاد. آنها در انتخابات ریاست جمهوری آینده از لولا داسیلوا و در انتخابات پارلمانی آینده از لیست مشترک حمایت خواهند کرد.»
سازو کار جبهه امید، نویدبخش و آموزنده است: «بر اساس این اتحاد که به مدت چهار سال منعقد شده است، جبهه امید باید هم چون یک حزب واحد عمل کند. بر اساس برنامه و اساسنامه جبهه، مجمع عمومی 60 نفره تشکیل می‌شود و تصمیم‌های خود را با اکثریت سه چهارم اعضا اتخاذ می‌کند. جبهه امید متشکل از سه نماینده از هر حزب خواهد بود و 51 عضو دیگر بر اساس درصد آرای هر یک از این احزاب در انتخابات مجلس نمایندگان 2018/ 1398 تعیین خواهند شد. برای تشکیل مجمع عمومی جبهه امید، هر حزب باید اعضایی را شامل حداقل 30 درصد زنان و حداقل 20 درصد رنگین پوستان معرفی کند. جبهه قرار است برای پیشبرد روزمره فعالیت سیاسی، یک کمیته اجرایی تشکیل دهد؛ شامل رهبران سه حزب و 15 عضو دیگر که بر اساس تعداد آرا در انتخابات تعیین خواهند شد. گلیسی‌هافمن، دبیر اول حزب کارگران برزیل، نخستین کسی است که مقام دبیر کلی جبهه امید را به عهده می‌گیرد. لوسیانا سانتوس دبیر اول حزب کمونیست برزیل، معاون اول و خوزه لوئیس پنا رهبر حزب سبز برزیل، سمت معاون دوم دبیر کل را به عهده خواهند داشت. دوره دبیر کلی هافمن یک ساله است و این مقام، با تصمیم جمع قابل تجدید و یا چرخشی خواهد بود. در پایان نخستین بیانیه جبهه امید آمده است: «جبهه تعهد می‌سپارد که به عنوان نیروی متشکل قدرتمند وارد مبارزات انتخاباتی شود و برزیل را از شر دولت شوم دست راستی، رها کند.»
در فرانسه، در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری، امانوئل ماکرون راست‌گرا بر رقیب راست‌گراتر خود خانم لوپن پیروز شد و مردم فرانسه نتوانستند از طریق این انتخابات تغییری در شرایط زندگی و روابط بین‌المللی خود ایجاد کنند. لازم به توضیح هست که در دور نخست، نامزد جریان چپ گرای فرانسه نافرمان، یعنی ژاک لوک ملانشون، با کسب نزدیک به 22 در صد آرا و با فاصله تقریباً 5درصدی از ماکرون و کم‌تر از دو درصدی از لوپن، از رقابت در دور دوم انتخابات فرانسه بازماند. به نظر می‌رسد که اگر جبهه متحد در دور اول تشکیل می‌شد، امکان شکست لوپن و رسیدن به دور دوم انتخابات برای ملانشون فراهم می‌شد.
نیروهای چپ با آگاهی از حمایت اجتماعی و درس‌آموزی از این شکست، می‌کوشند که در انتخابات پارلمانی فرانسه که در خرداد ماه برگزار می‌شود، با کسب اکثریت آرا، به نخست‌وزیری دست یابند و با استفاده از اختیارات نخست‌وزیری، سیاست‌های راست‌گرایانه ماکرون را کنترل و محدود کنند و در عوض زمینه‌های لازم را برای تأمین حقوق و آزادی‌های دمکراتیک طبقه کارگر و زحمتکشان فرانسه فراهم آورند. پیش از پیوستن حزب کمونیست فرانسه به جبهه متحد، فرانسه نافرمان و جریان هوادار زیست بوم فرانسه (اکولوژیست‌ها)، به توافق دست یافته بودند. در روز سوم ماه مه/ 13 اردیبهشت حزب کمونیست فرانسه هم به این جبهه یا ائتلاف تحت نام «اتحاد مردمی نوین زیست بوم‌گرا» پیوست. این اتحاد پنج ساله خواهد بود. روزنامه اومانیته ارگان حزب کمونیست فرانسه در این باره نوشت: چپ می‌تواند قدرت را تسخیر کند. با یک اتحاد رهایی‌بخش، این امید که تا چندی پیش دور از دسترس می‌نمود، به واقعیت نزدیک شده است. حزب کمونیست فرانسه به توافق‌نامه‌ای پیوست که قبلاً بین اکولوژیست و فرانسه نافرمان همین دو روز پیش امضا شده بود.»
پیش از پیوستن حزب کمونیست فرانسه به این اتحاد مردمی، شورای ملی حزب کمونیست فرانسه، پس از رایزنی با نمایندگان سازمان‌های حزبی، با 120 رأی موافق، 25 رأی مخالف و 12 رأی ممتنع، این توافقنامه را تأیید کرده بود. بر اساس این توافقنامه، در انتخابات پارلمانی آینده، جبهه متحد در 54 حوزه انتخابیه، نامزدهای حزب کمونیست فرانسه و در 100 حوزه انتخابیه، نامزدهای جریان اکولوژیست‌ها را معرفی خواهد کرد.
در بیانیه اتحاد مردمی آمده است: «ما می‌خواهیم نمایندگانی را برگزینیم که جلوی اجرای سیاست‌های ناعادلانه و خانمانسوز امانوئل مکرون را سد کنند. ما تعهد می‌کنیم که در صورت پیروزی انتخاباتی اتحاد مردمی، نخست‌وزیر از بزرگ‌ترین گروه اتحاد، یعنی ژان لوک ملانشون خواهد بود. ما می‌کوشیم ائتلافی بزرگی را از نیروهای سیاسی، شخصیت‌های مردمی مؤثر، اتحادیه‌های کارگری، انجمن‌ها و نهاد‌های فکری و فرهنگی، در اتحاد مردمی متشکل کنیم.
در ادامه بیانیه از برنامه‌های اتحاد مردمی در انتخابات پارلمانی سخن به میان آمده است: افزایش فوری حداقل دستمزد خالص به 1400 یورو، بازگشت به سن بازنشستگی 60 سال برای همه مردم، منجمد کردن قیمت کالاهای اساسی و بنیادین، ریشه‌کنی فقر، برقراری خدمات رایگان و همگانی در حوزه‌های سلامت و بهداشت، آموزش و پرورش. بهبود وضعیت مسکن و تامین خانه‌های مناسب با در نظر گرفتن استاندارهای محیط زیستی و کنترل نزولی اجاره بهاء، بهبود خدمات جابجایی مسافران شهری و بین شهری و ملی کردن دوباره شرکت‌های بزرگ برق و انرژی، بزرگ‌راه‌ها و فرودگاه‌ها.
اتحاد مردمی با حمایت از سندیکاهای کارگری و کارمندی امکان مشارکت کارگران و کارکنان را در امور کارخانه‌ها و شرکت‌ها فراهم می‌آورد. برقراری عدالت مالیاتی، جلوگیری از فرارهای مالیاتی و ملی کردن بانک‌ها از دیگر برنامه‌های اتحاد مردمی است.
اتحاد مردمی تأکید می‌کند که خواستار تاسیس جمهوری ششم و پایان دادن به «سلطنت ریاست‌جمهوری»، برگزاری رفراندم‌های مختلف برای دفاع از منافع مردمان زحمتکش و نافرمانی از قوانین زیان بار ضدمردمی اتحادیه اروپا و ساختن فرانسه با توجه به محیط زیست است.
بیانیه درباره سیاست خارجی فرانسه هم بر این باور است که «سیاست خارجی فرانسه باید بر حفظ تمامیت ارضی همه کشورها، مخالفت با جهانی شدن سرمایه‌داری و همبستگی با همه مردم جهان برای برقراری دموکراسی، حقوق بشر و مبازه با تغییرات آب و هوایی، استوار باشد.»
خسرو باقری / دانش و امید، شماره ۱۲، تیر ۱۴۰۱
