مصدق: ۵۰ سال بود که انگلستان این نفت را می بُرد. برای مثال در سال ۱۹۴۸ (۱۳۲۷ و ۲ سال پیش از ملی شدن) تنها یک شصت و یکم از درآمد نفت نصیب ایران شده بود که یک ظلم است. انگلیسی ها حتی اجازه ندادند که ایرانیان در رشته نفت کارشناس شوند و نفت خود را اداره کنند و اینک ما از این بابت دچار مشکل هستیم.
ملی شدن صنعت نفت و شکایت انگلیس علیه ایران
به گزارش ایرنا؛ قانون ملی شدن صنعت نفت در واقع پیشنهادی بود که با امضای تمام اعضای کمیسیون مخصوص نفت و به نام سعادت ملت ایران در ۱۷ اسفند ۱۳۲۹ خورشیدی به مجلس شورای ملی ارایه شد و در ۲۴ اسفند همان سال به تصویب رسید. سپس مجلس سنا نیز در ۲۹ اسفند این پیشنهاد را تصویب کرد. پس از آن در هفتم اردیبهشت ۱۳۳۰ مجلس، اجرای طرح ۹ماده‌ای ملی‌شدن صنعت نفت را به اتفاق آرا تصویب کرد؛ طرحی که خشم انگلیسی ها را برانگیخت و فرانسیس شپرد سفیر انگلیس در تهران اعتراض خود را نشان داد اما ۲۲ اردیبهشت نیز مجلس شورای ملی و سنا، بنا بر ماده نخست قانون اجرایی ملی‌شدن صنعت نفت، نمایندگان خود را برای تشکیل هیات مختلط در خلع ید از شرکت نفت سابق انتخاب کردند تا همین اتفاق باعث شود، انگلیسی ها در پنجم مهر شکایتی علیه ایران به دیوان بین‌المللی دادگستری بفرستند. لاهه هم بدون فوت وقت و درست در همان روز دادخواست انگلیس را به وزارت خارجه ایران تسلیم کرد و از طرفین خواست تا صدور رأی نهایی از هرگونه اقدامی که به حقوق طرف دیگر لطمه می زند، پرهیز کنند.
حضور مصدق در شورای امنیت و مخالفان داخلی
پس از این شکایت، شورای امنیت سازمان ملل تصمیم گرفت در ٢٢ مهر ١٣٣٠ خورشیدی به این مساله رسیدگی کند. به همین دلیل علیقلی اردلان نماینده ایران در سازمان ملل اعلام کرد که مصدق نخست‌وزیر شخصاً برای شرکت در جلسه شورا به نیویورک می آید و از شورای امنیت تقاضای چند روز مهلت کرد.
مقارن همین روزها مصدق در داخل کشور و به خصوص در میان نمایندگان مجلس مخالفانی داشت. در هفتم مهر نمایندگان رسماً از ماجرای شکایت انگلیس و تصمیم مصدق برای حضور در جلسه شورای امنیت آگاه شدند به همین دلیل هم قول دادند تا قضیه در شورای امنیت فیصله نیافته است از مخالفت خودداری کنند و هیچ‌گونه عملی که موجب تضعیف دولت شود، انجام ندهند. پس از آن مصدق در ۱۴ مهر به همراه علی شایگان، متین دفتری، اللهیار صالح و مرتضی‌قلی بیات از اعضای کمیسیون مختلط نفت، کریم سنجابی وزیر فرهنگ، مظفر بقایی نماینده مجلس، جواد بوشهری وزیر راه، حسین فاطمی سخنگوی دولت و معاون سیاسی و پارلمانی نخست‌وزیر، حسین نواب وزیر مختار ایران در هلند، غلامحسین مصدق فرزند نخست‌وزیر و پزشک مخصوص او، عیسی سپهبدی به‌عنوان مترجم، عباس مسعودی، مصباح‌زاده، شجاع‌الدین شفا به‌عنوان نمایندگان مطبوعات به نیویورک رفتند.
سخنرانی مصدق در شورای امنیت
مصدق در ۱۵ مهر وارد نیویورک شد و در ۲۳ مهر نخستین جلسه شورای امنیت شروع شد. در این جلسه نماینده انگلیس در نطق خود گفت که مساله نفت تنها مربوط به ایران نیست و نفت به دلیل نیاز عمومی به آن، یک مساله جهانی است زیرا که تنها در چند کشور وجود دارد و برهم خوردن نظم استخراج و توزیع آن، صلح جهان را به مخاطره می افکند و به همین لحاظ است که دولت انگلیس موضوع ملی شدن نفت ایران را که تحت تاثیر تعصبات ملی و احساسات ناسیونالیستی ایرانیان صورت گرفته به این مرجع حافظ صلح (شورای امنیت) ارجاع داده است و برای آسان شدن حل مساله در پیشنهاد قبلی خود به شورا تجدید نظر کرده است اما مصدق در جواب نماینده انگلیس در نطقی به زبان فرانسه نفت را یک کالا و امری داخلی دانست که به شورای امنیت ارتباط ندارد. مصدق در نطق خود گفت: در مورد نفت، ایران مطالبه حقوق خود را کرده و نفتش را که یک ثروت و میراث ملی است از چنگ استثمارگر خارج ساخته تا از درآمد آن صنایع و کشاورزی خود را توسعه دهد، ترقی کند و در رفاه به سر برد که مستحق آن است. ۵۰ سال بود که انگلستان این نفت را می بُرد. برای مثال در سال ۱۹۴۸ (۱۳۲۷ و ۲ سال پیش از ملی شدن) تنها یک شصت و یکم از درآمد نفت نصیب ایران شده بود که یک ظلم است. انگلیسی ها حتی اجازه ندادند که ایرانیان در رشته نفت کارشناس شوند و نفت خود را اداره کنند و اینک ما از این بابت دچار مشکل هستیم.
مصدق اظهار داشت که در خوزستان، مردم ما با شکم گرسنه روی ذخایر نفت می خوابند و این یک بی انصافی تاریخی است که ما به آن پایان دادیم. این اتفاق نقض حقوق ملل کوچکتر و استثمار توسط دول بزرگ است که باعث برهم خوردن صلح و امنیت جهان و انواع عصیان می شود و اگر شورای امنیت همچنان در دست این دول فاتح جنگ جهانی دوم قرار داشته باشد، معلوم نیست که بتواند صلح را که همانا احقاق حقوق ملل ضعیف است، برقرار و حفظ کند.
نخست وزیر ایران توضیح داد: این دولت ها این سازمان را بوجود آوردند تا از طریق بازوی اجرایی اش ـ شورای امنیت ـ منافع شان را حفظ کند. اگر یک دولت بزرگ عضو شورای امنیت که از امتیاز (حق وتو) برخوردار است، بخواهد موضوعی را که در صلاحیت این شورا نیست، برای رسیدگی به آن قبولاند نظیر مورد مساله جاری نفت ایران، در این صورت شورا چیزی جز یک آلت دست و یک ابزار برای مداخله در کشوری ضعیف و بپاخاسته و بی حق ساختن آن نخواهد بود و نخواهد توانست ماموریت حفظ صلح و امنیت در جهان را به انجام برساند. اگر اعمال نفوذ دولت های دارنده حق امتیاز (وتو) که این امتیاز را خودشان برای خود قائل شده اند ادامه یابد، اعتماد ملل بتدریج از شورای امنیت سلب خواهد شد، نسبت به آراء آن بی اعتناء خواهند شد و نظم در جهان پایدار نخواهد بود و …. دولت انگلیس اخیرا برخی صنایع داخلی خود را ملی کرد. چرا به شکایت معترضان به این عمل در شورای امنیت رسیدگی نمی شود؟ برای اینکه از امور داخلی هستند و نفت ما هم به همینگونه.
به این ترتیب مصدق به همراه هیات همراه از ۲۳ تا ۲۷ مهر ۱۳۳۰ خورشیدی در جلسه های شورای امنیت سازمان ملل از حقوق ایران دفاع و با ارایه اسناد غیرقابل انکار حقانیت ایران را مطرح و بدین ترتیب صلاحیت شورا را در امر داخلی ایران رد کردند. مصدق نطقی مستدل و مفصل انجام داد که بازتاب جهانی داشت تا اینکه سرانجام پس از چهار جلسه در ۲۷ مهر نماینده فرانسه در شورای امنیت پیشنهاد داد: درخواست دولت بریتانیا از شورای امنیت، تا اخذ تصمیم قطعی دیوان دادگستری بین المللی مسکوت بماند. این پیشنهاد با ۸ رای موافق، یک رای مخالف و ۲ رای به تصویب رسید و پرونده از دستور کار شورای امنیت خارج شد.
