نمایندگان جناحهای مختلف فلسطینی 23 ژوئیه (2 مرداد) به میانجیگری دولت چین در پکن بیانیهای را امضا کردند که گامی مهم در جهت دستیابی به آشتی داخلی و تشکیل دولت موقت وحدت ملی محسوب شده و امید گرانبهایی را برای مردم رنج دیده فلسطین به ارمغان آورده است. افکار عمومی بر این باورند که این یکی دیگر از دستاوردهای مهم دیپلماسی خاورمیانه چین پس از کمک به آشتی تاریخی بین ایران و عربستان سعودی در سال گذشته و نشان دهنده نقش چین به عنوان یک کشور بزرگ مسئولیت پذیر است.
میانجیگری موفق چین در برگزاری گفتگوهای آشتی ملی فلسطین و امضای بیانیه پکن مورد تحسین جامعه بینالمللی قرار گرفته است. روز شنبه «آنتونیو گوترش»، دبیرکل سازمان ملل متحد از طریق سخنگوی خود گفت که سازمان ملل از امضای بیانیه پکن توسط جناحهای فلسطینی در چین استقبال میکند و معتقد است که این گامی مهم در جهت حرکت به سوی وحدت فلسطین در آینده است. گوترش از چین و سایر کشورهایی که در هماهنگی این روند مشارکت داشتند، تشکر کرد. همان روز، «زِوِن کوپمَنز»، نماینده ویژه اتحادیه اروپا برای روند صلح خاورمیانه در گفتگوی تلفنی با همتای چینی خود تاکید کرد که این یک دستاورد جهانی است که به طور کامل نقش فعال و سازندهای در پیشبرد آشتی درون فلسطینی، آتش بس و جنگ در غزه و روند صلح خاورمیانه را نشان داده است. «حسین کنعانی مقدم» کارشناس ایران در امور غرب آسیا گفت: برخی کشورهای دنیا برای آتش بس تلاش میکنند، اما در فضای دیپلماسی به نظر میرسد که چین میداندار شده و اقداماتی را انجام داده و به توافقاتی با سران فلسطینی رسیده است که میتواند نقطه عطفی در حل مناقشات منطقهای باشد.
در اواخر آوریل امسال، چین از دو گروه بزرگ فلسطینی یعنی فتح و حماس، برای دیدار در پکن دعوت کرد و این جناحها رویکرد مثبتی نشان دادند و به تفاهمی مهم رسیدند. از 21 تا 23 ژوئیه (31 تیر تا 2 مرداد)، چین از 14 جناح اصلی فلسطینی دعوت کرد تا در پکن برای گفتگو در مورد پایان دادن به اختلافات داخلی و دستیابی به وحدت ملی گرد هم آیند.
دستاوردهای این نشست فراوان است و نتایج کلیدی آن شامل «چهار مورد برتر» و «گام سه مرحلهای» است: مهمترین اجماع این گفتوگو دستیابی به آشتی و اتحاد بزرگ بین تمام 14 جناح سیاسی فلسطین است. دستاورد اصلی آن این است که روشن شود که سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) تنها نماینده قانونی مردم فلسطین است. برجسته ترین نکته این است که همه گروهها درخصوص ایجاد یک دولت آشتی ملی موقت پس از جنگ غزه به توافق رسیدهاند. مهمترین درخواست این است که بر اساس قطعنامههای مربوطه سازمان ملل باید تاسیس کشور فلسطین مستقل تحقق یابد.
«وانگ یی» وزیر خارجه چین یک ابتکار چینی سه مرحلهای را در پاسخ به معضل کنونی درگیری غزه پیشنهاد کرد. اولین گام، ترویج آتش بس جامع و پایدار در نوار غزه در اسرع وقت و تضمین دسترسی آسان به کمکهای بشردوستانه و امدادی؛ گام دوم، حمایت از اصل «مدیریت فلسطین توسط فلسطینیها» و همکاری برای پیشبرد مدیریت غزه پس از جن؛. گام سوم، کمک به فلسطین برای عضویت کامل در سازمان ملل و شروع اجرای «راه حل دو دولتی» است.
این «سه مرحله» به هم پیوسته و ضروری هستند و نشانگر دقت طرح چین و حسن نیت پکن برای فلسطین است.
تمام 14 جناح فلسطینی مایلند برای گفتگو در پکن گرد هم آیند، زیرا آنان معتقدند چین همیشه از آرمان ملی فلسطین حمایت میکند و یک برادر خوب و شریک قابل اعتماد است. موفقیت گفتگوی پکن همچنین یکی از نمونههای موفق جدید در اجرای «ابتکار امنیت جهانی» در خاورمیانه است که نشان میدهد مفهوم امنیتی جدید مطرح شده چین نیازهای صلح جهانی را برآورده میکند. چین به همراه کشورهای دیگر، ابتکارات جهانی که خودش مطرح کرده را با اقدامات، عملی میکند و به عبارت دیگر سبک دیپلماسی کشورهای بزرگ را با ویژگیهای چینی که «حرف باید به عمل تبدیل شود و عمل باید ثمربخش باشد»، نمایان کرده است.
صلح در خاورمیانه برای صلح و توسعه جهانی بسیار مهم است. قضیه فلسطین هسته اصلی مسئله خاورمیانه است. اما اگر در داخل فلسطین آشتی وجود نداشته باشد، صلح خاور میانه قابل تحقق نیست. همچنین باید هوشیار باشیم که راه آشتی داخلی در فلسطین هموار نخواهد بود. اختلافات بین جناحهای مختلف فلسطین از دیرباز وجود داشته و حل این اختلافات در مدت زمان کوتاه کار آسانی نیست. با این حال، چین بر این باور است که تا زمانی که همه طرفها صبور و منطقی و مایل به جستجوی اجماع از طریق گفتگو و مشورت باشند، روزی راه وحدت و استحکام خود را در پیش خواهند گرفت. پس از تحقق آشتی بین ایران و عربستان سعودی در سال گذشته در پکن، روابط دو کشور بزرگ خاورمیانه در ابعاد مختلف به طور پیوسته بهبود یافته و سیگنالی دلگرم کننده برای صلح منطقهای ارسال کرده است. اختلافات داخلی فلسطین هر چقدر هم که بزرگ باشد، مطمئنا از مشکلات بین تهران و ریاض بزرگتر نیستند.
بیانیه پکن نه تنها نتیجه مذاکرات مرحلهای است، بلکه شروعی جدید است. 14 گروه فلسطینی توافق کردند که یک مکانیسم جمعی برای اجرای کامل مفاد بیانیه پکن ایجاد و یک جدول زمانی برای اجرای بیانیه تعیین کنند. در این روند، چین بهعنوان میانجیگر اصلی، از هیچ تلاشی برای کمک به جناحهای مختلف فلسطین در آغاز سفر جدیدی از اتحاد و خوداتکایی دریغ نخواهد کرد.
نویسنده: لوئو لایی آن تحلیلگر سیاسی و روزنامه نگار چین
