مرتضی راوندی (زاده سال ۱۲۹۲ تهران — درگذشته ۲۳ شهریور ۱۳۷۸ تهران) تاریخ‌‌نویس
او پس از گرفتن دیپلم از مدرسه دارالفنون، وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد و از سال ۱۳۱۸ به‌عنوان قاضی از خوشنام‌ترین قضات دادگستری بود.
وی از جوانی با تهیه تاریخ جامع زندگی «مردم ایران» پژوهش و فیش‌برداری از منابع گوناگون داخلی و خارجی را آغاز کرد.
او نوشت: در سفری که به‌فرانسه داشتم و با دیدن کتابی که ترجمه نام آن «زندگی روزمره مردم فرانسه در قرن هجدهم» بود، شوق نوشتن کتابی درباره زندگی اجتماعی مردم در گذشته در من ایجاد شد. چون گمان می‌کردم جای مردم در تاریخ گذشته ایران خالی است و عموم مورخین شرح احوال و اوصاف و اعمال سلاطین را نوشته‌اند. در شروع کار و در حقیقت در همان زمان که به این موضوع فکر می‌کردم، از ابعاد آن تصوری درست نداشتم. اما می‌دانستم در منابع و کتابهای گذشتگان، به هرحال می‌توان نشانه‌هایی از مردم و زندگی آنها و حتی پوشاک و غذا و تفریحات آنها پیدا کرد. این بود که تصمیم گرفتم و شروع کردم.
او به نگارش تاریخ سیاسی، اقتصادی از منظر مردم اصرار داشت. حاصل قریب به نیم قرن تکاپوی راوندی، فیش‌برداری و نگارش کتابهایی درباره تاریخ گذشته ایران، ۱۰ جلد تاریخ اجتماعی ایران است که به‌گواه اهل فن در نوع خود «کم‌نظیر» است.
وی به زبان‌های عربی و فرانسوی تسلط داشت و به اعتقاد او: تاریخ فقط شرح اقدامات شاهنشاهان و برگزیدگان و حکایت فتح و شکست در جنگ‌های کوچک و بزرگ نیست.
نخستین دوره تاریخ اجتماعی در ۱۳۴۰ و در سه جلد از سوی انتشارات امیر کبیر منتشر شد. در پی استقبال خوانندگان، وی با تقسیم‌بندی موضوعی کتاب دست به تدوین مجدد و انتشار تاریخ اجتماعی ایران بر این اساس کرد.
او در مورد شیوه تاریخ نویسی گفته است: «من معتقدم وقتی راجع به یک شخص بررسی می‌کنیم باید تمام جنبه‌های مثبت و منفی او را در نظر بگیریم».
پس از انقلاب اکثر کتابهای او به‌ویژه جلدهای اول تا سوم که به فرهنگ و تمدن ایران قدیم و حمله اعراب بادیه نشین و موضوعات حساسیت برانگیز مذهبی می‌پرداخت مجوز نشر نیافت و جلدهای ۹ و ۱۰ که به‌نقد اعتقادات ایرانیان می‌پرداخت با عناوین «فرقه‌های مذهبی در ایران» و «تاریخ فلسفه در ایران» در سوئد چاپ شد.
تاریخ اجتماعی ایران که گرد‌آوری آن بیش از ۴۰ سال به‌طول انجامید، اساسی‌ترین کار وی بود و یکی از مهمترین مراجع در زمینه جامعه‌شناسی تاریخی ایران به‌شمار می‌رود.
محسن دامادی نویسنده و کارگردان فیلم سینمایی «خانواده ارنست» داماد راوندی است و سعی در حفظ میراث و اندیشه او دارد.
