در نخستین روزهای سال جدید میلادی، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، راهی سفری شش روزه به چهار کشور آفریقایی می‌شود؛ سفری که اولین ماموریت خارجی دیپلمات ارشد دولت چین در سال 2025 به شمار می‌رود و پیام‌های مهمی برای آفریقا و جهان به همراه دارد.
سفر وانگ یی به کشورهای نامیبیا، جمهوری کنگو، چاد و نیجریه در روزهای آغازین سال جدید میلادی، که کمتر از چهار ماه پس از نشست بزرگ سران کشورهای آفریقایی به میزبانی پکن در سپتامبر 2024 (شهریور 1403) صورت می‌گیرد، با هدف پیگیری و اجرای توافق‌های حاصل از آن نشست انجام می‌شود. این سفر نشان‌دهنده جایگاه ویژه قاره آفریقا و ظرفیت‌های عظیم آن، اعم از منابع طبیعی، پتانسیل‌های کشاورزی و صنعتی، در سیاست خارجی و تجارت جهانی جمهوری خلق چین است.
«نشست سران مجمع همکاری چین-آفریقا 2024» از 4 تا 6 سپتامبر (14 تا 16 شهریور) به میزبانی پکن و با شعار «دست در دست هم برای ترویج مدرنیزاسیون و ساخت جامعه سطح بالای چین-آفریقا با سرنوشت مشترک» برگزار شد؛ شعاری که مردم و کشورهای آفریقایی ده‌ها سال است آرزوی تحقق آن را داشته‌اند، اما حضور استعماری برخی دولت‌های غربی در بسیاری از کشورهای آفریقایی که با هدف چپاول منابع این کشورها صورت می‌گرفت، حتی تفکر در مورد مفاهیمی همچون مدرنیزاسیون و توسعه را به یک رویای دست‌نیافتنی تبدیل کرده بود.
سیاست‌ها و رویکردهای چین به‌عنوان دومین قدرت اقتصادی جهان و بزرگترین قدرت فناوری، صنعت، تولید و تجارت جهانی، به‌ویژه در چند سال اخیر، امیدهای فراوانی را در دل مردم آفریقا ایجاد کرده است. علاوه بر توانمندی‌های چین در حوزه‌های فناوری، صنایع مختلف، تولید و اقتصاد، ابتکارهای جهانی شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، مبنی بر ضرورت توسعه مشترک همه جوامع و کشورها، تأکید بر جا نماندن کشورهای جهان از روند مدرنیزاسیون و مهم‌تر از همه، اهمیت شکل‌گیری سرنوشتی مشترک برای تمامی بشریت، موجب تمایل و اشتیاق فزاینده کشورهای آفریقایی به گسترش روابط با چین شده است.
با وجود تبلیغات مسموم و فضاسازی‌های رسانه‌های غربی که سعی دارند روابط فزاینده چین و آفریقا را به‌عنوان نوعی استعمار نوین معرفی کنند و از واژه‌هایی چون “تله بدهی چین برای آفریقا” استفاده می‌کنند، آثار ملموس همکاری‌های دو طرف و نتایج آن، به‌ویژه در توسعه کشورهای آفریقایی، موجب شده تا افکار عمومی این قاره آنچه را که مشاهده می‌کنند و لمس می‌نمایند، بپذیرند.
سرمایه‌گذاری‌های چین در کشورهای آفریقایی، مطابق با رویکرد برد-برد، از یک سو منافع چین را تأمین می‌کند، به‌ویژه در تأمین منابع طبیعی و واردات محصولات کشاورزی از آفریقا، و از سوی دیگر، توسعه، پیشرفت، فقرزدایی و حرکت در مسیر مدرنیزاسیون را برای آفریقا به ارمغان می‌آورد.
سخنرانی مهم رئیس‌جمهور چین در نشست مجمع سران چین-آفریقا در سپتامبر 2024 و تأکید بر اهمیت جایگاه آفریقا در سیاست‌های کلان چین، موجب تقویت نگاه مثبت سران کشورهای آفریقایی به توسعه مناسبات با چین شد. شی جین پینگ در این نشست تأکید کرد که چین و آفریقا باید به‌طور مشترک روند مدرنیزاسیون خود را به پیش ببرند و این فرآیند باید بر مبنای منافع مشترک، مردم‌محوری، فراگیری و محیطی صلح‌آمیز و امن باشد. او با اشاره به اینکه یک‌سوم جمعیت جهان متعلق به چین و آفریقا است، افزود که بدون مدرن‌شدن این دو، مدرنیزاسیون جهانی محقق نخواهد شد.
رهبر چین بارها در سخنان خود در ملاقات‌ها با سران کشورهای مختلف، جمله مهمی بیان کرده است که “جهان به اندازه کافی برای پیشرفت همه کشورها بزرگ است”. این به این معناست که هر کشور می‌تواند مسیر پیشرفت خود را طی کند و توسعه یک کشور مانع پیشرفت دیگران نخواهد شد، بلکه می‌تواند موتور محرک پیشرفت سایر کشورها باشد. این امر یکی از مصادیق «سرنوشت مشترک برای همه بشریت» است.
در سال 2023، اندیشکده کنیایی “شبکه اقتصادی بین‌منطقه‌ای” تحقیقی منتشر کرد که نشان داد طرح‌های زیرساختی چین در آفریقا از کارایی و تأثیرگذاری بیشتری نسبت به پروژه‌های مشابه غربی برخوردارند. براساس این تحقیق، 75 درصد از کشورهای آفریقایی تمایل دارند روابط خود را با چین گسترش دهند، در حالی که این میزان برای روابط با کشورهای غربی تنها 25 درصد است.
انتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، نیز پس از نشست مجمع سران چین-آفریقا در سال 2024، در تأیید رویکرد چین در قبال آفریقا گفت که همکاری چین و آفریقا نمونه‌ای از همکاری جنوب-جنوب است و طرح “ابتکار توسعه جهانی” چین با اهداف توسعه پایدار سازمان ملل همخوانی دارد. این همکاری به‌عنوان نیرومحرکه‌ای قوی برای دستیابی به اهداف برنامه 2030 توسعه پایدار شناخته می‌شود.
چین به‌عنوان مبتکر طرح “کمربند و جاده”، که می‌تواند برخی کشورهای آفریقایی را به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم شامل شود، و کشوری که هیچ سابقه استعماری در تاریخ خود ندارد، روابط خود را بر اساس احترام متقابل و منافع مشترک بنا نهاده است. به همین دلیل است که هر روز بر تمایل کشورهای مختلف جهان برای افزایش روابط با چین افزوده می‌شود.
تحلیلگران رویکرد چین به کشورهای آفریقایی در یک دهه گذشته را استثنائی توصیف می‌کنند، زیرا چین وام‌های سخاوتمندانه خود را با نقشه راه، پروژه و نیروی انسانی ارائه می‌دهد و برخلاف نهادهای مالی بین‌المللی و کشورهای غربی، در ازای این وام‌ها به دخالت در امور داخلی کشورهای آفریقایی نمی‌پردازد.
مدل همکاری چین با کشورهای آفریقایی برخلاف مدل‌های غربی، بدون سابقه خشونت، برده‌داری و نسل‌کشی است و همین امر موجب مقبولیت بیشتر چین نزد دولت‌ها و ملت‌های آفریقایی شده است.
گسترش روابط و همکاری‌های چین و آفریقا در زمینه‌های مختلف، موجب نگرانی برخی قدرت‌های سلطه‌جو و یکجانبه‌گرا، از جمله آمریکا، شده است. اگرچه آمریکا هنوز با داشتن بزرگترین ناوگان نظامی در قاره آفریقا، بازیگری مهم به شمار می‌رود، اما با افزایش گرایش کشورهای آفریقایی به چین، نقش آمریکا در این قاره کمرنگ‌تر خواهد شد؛ روندی که چین آن را با قدرت نرم پیش برده و توانسته به‌عنوان شریک قابل اعتماد، اعتماد ملت‌های آفریقا را جلب کند.
