پس از گذشت سه سال از آغاز مناقشه اوکراین و در آستانه ورود این بحران به چهارمین سال متوالی، هیئت‌های عالی‌رتبه دیپلماتیک از روسیه و آمریکا روز ۱۸ فوریه به میزبانی عربستان سعودی گرد هم آمدند تا درباره جنگ اوکراین مذاکره کنند و شاید بتوانند راهی برای آتش‌بس بیابند.
این جنگ که همچنان با حمایت‌های مالی، تدارکاتی و تسلیحاتی گسترده اروپا و آمریکا، به‌ویژه دولت پیشین ایالات متحده به ریاست جو بایدن، ادامه دارد، در تاریخ ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ با آغاز عملیات ویژه روسیه شکل گرفت.
مذاکرات میان هیئت‌های آمریکایی و روسی از ظهر روز ۱۸ فوریه به وقت محلی در ریاض آغاز شد. ریاست هیئت روسیه را سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور، و هدایت هیئت آمریکایی را مارکو روبیو، همتای آمریکایی لاوروف، بر عهده داشتند.
سخنگوی کرملین اعلام کرد که این مذاکرات ممکن است زمینه‌ای برای دیدار ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ، رهبران دو کشور، فراهم کند، اما هنوز توافقی در این زمینه حاصل نشده است.
به گزارش خبرگزاری تاس، یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی پوتین و عضو هیئت روسیه در نشست ریاض، اعلام کرد که مذاکرات چهار ساعت و نیم به طول انجامیده و موفقیت‌آمیز بوده است. وی افزود که دو طرف درباره شرایط دیدار پوتین و ترامپ گفت‌وگو کرده‌اند، اما هنوز تاریخی برای این ملاقات تعیین نشده است.
واکنش‌های جهانی به نشست ریاض
با توجه به اهمیت این دیدار، کشورهای مختلف واکنش‌هایی به آن نشان داده‌اند و مشتاقانه منتظر نتایج آن هستند. چین، که از آغاز جنگ اوکراین بر لزوم دیپلماسی و گفت‌وگو به عنوان تنها راه‌حل تأکید داشته، از مذاکرات ریاض استقبال کرد.
فو تسونگ، نماینده دائم چین در سازمان ملل، در جلسه ۱۷ فوریه شورای امنیت اظهار داشت که کشورش از تمام تلاش‌ها برای صلح در اوکراین، از جمله توافق آمریکا و روسیه برای آغاز مذاکرات صلح، حمایت می‌کند. وی بر چهار اصل پیشنهادی شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، تأکید کرد که شامل احترام به تمامیت ارضی کشورها، رعایت اصول منشور سازمان ملل، توجه به نگرانی‌های امنیتی مشروع طرفین و حمایت از تمامی تلاش‌ها برای صلح است.
گو جیاکون، سخنگوی وزارت خارجه چین نیز تأکید کرد که گفت‌وگو و مذاکره تنها راه مناسب برای حل بحران اوکراین است و چین از هرگونه تلاش برای پیشبرد مذاکرات میان طرف‌های مختلف، از جمله آمریکا و روسیه، حمایت می‌کند.
نگرانی اروپا و اوکراین از عدم حضور در مذاکرات
برگزاری این نشست پشت درهای بسته و بدون حضور نمایندگانی از اوکراین و اروپا، باعث نگرانی و ناامیدی اوکراین و برخی هم‌پیمانان اروپایی آمریکا شده است. کشورهای اروپایی که تحت فشار کاخ سفید، مبالغ هنگفتی را صرف حمایت از اوکراین کرده‌اند، اکنون احساس می‌کنند که در روند مذاکرات نادیده گرفته شده‌اند.
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، در این زمینه گفت: «تماس‌های انجام‌شده میان مقام‌های روسیه و آمریکا، نگرانی جدی در میان مخالفان روسیه در اروپا و آمریکا ایجاد کرده است.»
اتحادیه اروپا که تاکنون هزینه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی سنگینی بابت دنباله‌روی از سیاست‌های آمریکا پرداخته، اکنون خواستار پایان جنگ اوکراین است، زیرا نه توان اقتصادی کافی برای تأمین اوکراین در برابر روسیه را دارد و نه می‌تواند حمایت از این جنگ را به مردم خود توجیه کند.
اورزولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، در صفحه شخصی خود نوشت: «از نظر مالی و نظامی، اروپا بیش از هر کس دیگری در حمایت از اوکراین مشارکت کرده است… ما می‌خواهیم با ایالات متحده همکاری کنیم تا صلحی عادلانه و پایدار برای اوکراین به ارمغان آوریم.»
وضعیت اوکراین در سایه مذاکرات
اوکراین که انتظار داشت از حمایت‌های بی‌وقفه آمریکا، اروپا و ناتو برخوردار باشد، اکنون با ویرانی گسترده زیرساخت‌های خود و تلفات انسانی و اقتصادی فراوان مواجه شده است.
عدم دعوت زلنسکی به نشست ریاض و بی‌اعتنایی ترامپ به او، موجب ناامیدی او شده است. وی که همزمان با مذاکرات ریاض در ترکیه حضور داشت، این نشست را «بی‌نتیجه» توصیف کرد. زلنسکی همچنان امید دارد که اوکراین به اتحادیه اروپا و ناتو بپیوندد، اما مشخص نیست که این اتحادیه تا چه اندازه آماده پذیرش یک کشور جنگ‌زده خواهد بود.
تقسیم امتیازات میان روسیه و آمریکا
ژاپن و کره‌جنوبی که، هزینه‌های قابل‌توجهی برای تجهیز اوکراین در برابر روسیه متحمل شده‌اند. در این میان، تنها روسیه و آمریکا هستند که اکنون در حال تقسیم امتیازات از طریق مذاکرات هستند، در حالی که اوکراین، اتحادیه اروپا و ناتو تنها متحمل خسارت شده‌اند.
چشم‌انداز مذاکرات
آنچه مسلم است، این که جنگ هیچ‌گاه به نفع مردم جهان نبوده و هرگونه پیشرفت در مذاکرات، می‌تواند به صلح و ثبات جهانی کمک کند. همان‌طور که رهبران صلح‌طلب جهان بارها تأکید کرده‌اند، بشریت سرنوشتی مشترک دارد و صلح و ثبات در هر نقطه‌ای از جهان، به نفع کل جامعه بشری خواهد بود.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، یک روز پس از نشست ریاض اظهار داشت که روسیه آماده است به میز مذاکره درباره اوکراین بازگردد. وی نتایج نشست را مثبت ارزیابی کرده و اعلام کرد که روسیه اولین گام را برای از سرگیری همکاری با آمریکا در زمینه‌های اقتصادی، انرژی و دیگر حوزه‌های مورد علاقه دو طرف بر خواهد داشت.
