مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم، اعلام کرد که رئیس قوه قضائیه دستور بازنگری در شرایط ورود و خروج ایرانیان مقیم خارج را صادر کرده است و بر لزوم “تسهیل و تسریع کامل” این روند تأکید دارد.
پزشکیان هدف این اقدام را ایجاد امکان سفر “با سهولت، اطمینان و بدون مشکل” برای هموطنان ایرانی عنوان کرد. او همچنین در دیدار با سفرای جدید ایران در بریتانیا، آلمان و غنا، بر اهمیت شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی درباره سیاست‌های صلح‌آمیز ایران تأکید کرد و نقش دیپلمات‌ها را در این مسیر مهم دانست.
وی افزود: “ایران در چند قرن اخیر آغازگر هیچ جنگی نبوده است و دولت چهاردهم معتقد است که توسعه پایدار تنها در سایه صلح و آرامش امکان‌پذیر است. ازاین‌رو، سیاست تقویت تعاملات با تمام کشورهای جهان، به‌ویژه همسایگان، در دستور کار قرار دارد تا زمینه همکاری‌های اقتصادی، تجاری، فرهنگی، علمی، صنعتی و سیاسی گسترش یابد.”
بااین‌حال، این سخنان در شرایطی مطرح می‌شود که ایرانیان دوتابعیتی طی سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی در سفر به کشور روبه‌رو بوده‌اند و برخی از آنان بازداشت و زندانی شده‌اند. جمهوری اسلامی تابعیت دوم را به رسمیت نمی‌شناسد و معمولاً زندانیان دوتابعیتی را از خدمات کنسولی محروم می‌کند.
در خرداد امسال، مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران فهرستی از ۱۰۳ شهروند دارای تابعیت خارجی یا دوتابعیتی منتشر کرد که از سال ۱۳۸۲ تاکنون توسط نهادهای امنیتی بازداشت شده‌اند. این سازمان تأکید کرد که برخی از این افراد “هرگز آن‌قدر خوش‌شانس نبودند که به خانه بازگردند” و سرنوشتشان به اعدام یا مرگ انجامید. همچنین، تعداد بازداشت‌شدگان دوتابعیتی به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از اتباع خارجی بوده است، موضوعی که نگرانی‌ها درباره امنیت ایرانیان دوتابعیتیِ مایل به بازگشت را تشدید کرده است.
افزایش فشار بر هنرمندان و خروج از کشور
هم‌زمان، فشارهای امنیتی و قضایی بر هنرمندان نیز شدت یافته است. فاطمه معتمدآریا، بازیگر برجسته سینما و تئاتر ایران، اعلام کرد که پس از چندین بار دادگاهی شدن، از یک سال پیش ایران را ترک کرده و اکنون ساکن فرانسه است.
در شامگاه هفتم اسفند، ویدئویی از سخنان او در یک نشست فرهنگی در ایالت ویرجینیای آمریکا منتشر شد. وی توضیح داد که پس از اعتراضات “زن، زندگی، آزادی”، ۲۲ بار به دادگاه احضار و گذرنامه‌اش ضبط شد. او به دلیل این محدودیت‌ها، نتوانست در جشنواره وینر فست‌ووخن اتریش شرکت کند و اجرای نمایشش لغو شد. پس از آنکه گذرنامه‌اش را پس گرفت و به فرانسه سفر کرد، همسرش به او هشدار داد که بازگشت مجدد به ایران می‌تواند به ضبط مجدد گذرنامه‌اش منجر شود.
معتمدآریا از جمله بازیگرانی بود که پس از جان‌باختن مهسا (ژینا) امینی در بازداشتگاه گشت ارشاد، بدون حجاب اجباری در اماکن عمومی حضور یافت. در پی این اعتراض، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتشار تصاویر او و باران کوثری را در تبلیغات فیلم سینمایی عامه‌پسند ممنوع کرد.
در آبان سال گذشته، فهرستی از ۲۰ بازیگر زن منتشر شد که به دلیل عدم رعایت حجاب اجباری از فعالیت هنری منع شده بودند. از جمله این هنرمندان می‌توان به کتایون ریاحی، هنگامه قاضیانی، ترانه علیدوستی، باران کوثری، سهیلا گلستانی، گلاب آدینه، شقایق دهقان، ویشکا آسایش، پانته‌آ بهرام، پگاه آهنگرانی، مریم بوبانی و افسانه بایگان اشاره کرد.
معتمدآریا با اشاره به این محدودیت‌ها اعلام کرد که اکنون در پاریس به فعالیت‌های هنری خود ادامه می‌دهد و نمایشی که جمهوری اسلامی مانع اجرای آن شده بود، در فستیوال‌های مختلف اروپایی روی صحنه می‌رود. او همچنین اخیراً بدون حجاب اجباری در مقام عضو هیئت داوری سی‌امین جشنواره فیلم‌های آسیایی وزول در فرانسه حضور یافت.
عدم شفافیت و تداوم فشار بر مخالفان
در طول سال‌های گذشته، جمهوری اسلامی از روش‌های مختلفی برای کنترل و سرکوب مخالفان و منتقدان، به‌ویژه ایرانیان مقیم خارج، استفاده کرده است. این اقدامات شامل ترور، ربایش، اتهام‌زنی، و اعمال فشار بر خانواده‌های آنان در داخل کشور بوده است.
تا زمانی که شفاف‌سازی انجام نشود، مسئولان این اقدامات محاکمه نشوند و حقوق ازدست‌رفته آسیب‌دیدگان جبران نشود، ادعاهای جدید درباره تسهیل سفر ایرانیان خارج از کشور قابل اعتماد نخواهد بود.
