رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور هشدار داد که در صورت ادامه وضعیت کنونی، امیدی به نجات دریاچه ارومیه نیست و شرایط بحرانی‌تر خواهد شد.
بحران تالاب انزلی
احد وظیفه، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به وضعیت تالاب انزلی توضیح داد: این تالاب یک منطقه کم‌عمق است و با دریا تفاوت دارد. در حالی که دریای خزر در ساحل ایران عمق بیشتری نسبت به ترکمنستان، روسیه و قزاقستان دارد، تالاب انزلی که در جلگه گیلان قرار گرفته، عمق بسیار کمی دارد.
وی افزود: کاهش سطح آب دریای خزر به میزان حدود دو متر، همراه با ورود فاضلاب به تالاب، شرایط آن را بحرانی کرده است. این موضوع، به دلیل ماهیت نیمه‌بسته تالاب، آثار زیست‌محیطی شدیدی به دنبال دارد، موجب از بین رفتن گونه‌های زیستی آن شده، بوی نامطبوع ایجاد می‌کند و در فصل گرم حتی کیفیت هوای منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سرنوشت مشابه دریاچه ارومیه با دریاچه آرال
وظیفه در ادامه به وضعیت دریاچه ارومیه پرداخت و گفت: تغییرات اقلیمی، منطقه خاورمیانه را با بحران‌های جدی مواجه کرده و اکوسیستم‌هایی مانند دریاچه ارومیه از جمله قربانیان آن هستند. نمونه مشابه این بحران، دریاچه آرال است که به‌طور کامل خشک شد و دریاچه ارومیه نیز در مسیر مشابهی قرار دارد. اگر روند فعلی ادامه یابد، این دریاچه نیز به‌طور قطع خشک خواهد شد.
وی تصریح کرد: گرمایش زمین منجر به افزایش تبخیر و کاهش بارندگی شده است. ممکن است در برخی سال‌ها بارش به سطح نرمال برسد، اما روند کلی کاهش بارش ادامه دارد و این یعنی کاهش منابع آبی.
افزایش مصرف، کاهش منابع
وی همچنین به افزایش مصرف آب و رشد جمعیت اشاره کرد و گفت: میزان برداشت و مصرف آب در حال افزایش است، در حالی که میزان بارندگی کاهش می‌یابد. این عدم تعادل، سال‌به‌سال تشدید شده و آینده‌ای نگران‌کننده را رقم می‌زند.
مصرف بی‌رویه آب در کشاورزی
وظیفه تأکید کرد که بیشترین مصرف آب در حوزه دریاچه ارومیه مربوط به کشاورزی است. محصولاتی مانند چغندر قند، یونجه و سیب آب زیادی مصرف می‌کنند و باید با محصولات کم‌آب‌بر جایگزین شوند. جلوگیری از گسترش بی‌رویه باغ‌های سیب و تغییر الگوی کشت می‌تواند در حفظ منابع آبی منطقه تأثیر بسزایی داشته باشد.
ناکافی بودن انتقال آب
وی با اشاره به انتقال آب از تونل زاب به دریاچه ارومیه گفت: با وجود این اقدامات، حجم آب ورودی همچنان کافی نیست. در هر دهه، دمای کشور حدود نیم درجه افزایش می‌یابد و این افزایش دما، تبخیر آب را ۶ تا ۷ درصد بیشتر می‌کند. دریاچه ارومیه به دلیل گستردگی سطح و کم‌عمق بودن، سالانه حدود چهار میلیارد مترمکعب تبخیر دارد؛ بنابراین، برای ثابت ماندن سطح آن، همین مقدار آب باید تأمین شود.
انتقال آب به تهران، پرهزینه و نامطمئن
وظیفه در واکنش به پیشنهاد انتقال آب از دریای عمان به تهران گفت: انتقال آب به‌معنای توسعه بیشتر است و نمی‌توان مانع گسترش شهر شد. بنابراین، این راهکار مشکلات آینده را افزایش خواهد داد. علاوه بر این، پمپاژ آب از سطح دریا به ارتفاعات تهران، هزینه‌بر و بسیار دشوار است. درحالی‌که کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از آب‌شیرین‌کن‌ها استفاده می‌کنند، هزینه انتقال آب به تهران بسیار بالا بوده و آینده‌ای نامطمئن دارد.
لزوم مدیریت مصرف آب
وی بر اهمیت تغییر رفتار مردم در مصرف آب تأکید کرد و گفت: هر فرد باید روش‌های معقولانه مصرف آب را رعایت کند. کاهش زمان استحمام، جلوگیری از شستشوی پیاده‌روها با شلنگ و اصلاح الگوی مصرف، اقداماتی ضروری در شرایط بحرانی کنونی هستند.
وظیفه خاطرنشان کرد: آب، پس از هوا، مهم‌ترین عنصر حیات است و امنیت غذایی ما به آن وابسته است. اگر حس مسئولیت جمعی را در خود تقویت کنیم، می‌توانیم بحران کم‌آبی را تا حدی کنترل کنیم.
*****
مدیریت ناکارآمد و تصمیم‌گیری‌های نادرست
یکی از چالش‌های اساسی، ضعف در برنامه‌ریزی بلندمدت و تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر داده‌های علمی و کارشناسی است. بسیاری از سیاست‌ها به‌صورت مقطعی و بدون در نظر گرفتن تبعات بلندمدت اتخاذ شده‌اند که نمونه آن بحران‌های زیست‌محیطی مانند خشک شدن دریاچه ارومیه و کمبود منابع آبی است.
مدیریت ضعیف منابع طبیعی، سیاست‌های توسعه ناپایدار، و بی‌توجهی به تغییرات اقلیمی منجر به بحران‌هایی مانند خشک شدن دریاچه‌ها، آلودگی هوا، فرسایش خاک، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و بیابان‌زایی شده است.
مجموعه‌ای از سیاست‌های غلط، فساد سیستمی، مدیریت ناکارآمد و سرکوب آزادی‌ها، کشور را با چالش‌های متعددی روبه‌رو کرده است. برای برون‌رفت از این وضعیت، نیاز به تغییرات اساسی در ساختار مدیریتی، اصلاح نظام حکمرانی، کاهش فساد و افزایش شفافیت و مشارکت عمومی وجود دارد.
