او درباره زندگی خود چنین نوشته است: «زمانی‌که به گذشته‌ام می‌نگرم، دلم پر از شادی می‌شود. چه سعادتی بود که همدوش پدرم کنار فرزندان ناشنوایم بودم. هر روز زندگی‌ام در دبستان کَر و لال‌ها و آموزشگاه باغچه‌بان سراپا شادی بود. اگر دوباره به دنیا بیایم، باز همین راه را در پیش خواهم گرفت و خداوند را سپاسگزارم که مرا به این مسیر رهنمون شد.»
ثمینه باغچه‌بان در کودکستان «باغچه اطفال» – نخستین کودکستان ایران که توسط پدرش، جبار باغچه‌بان، تأسیس شده بود – متولد شد. چند سال بعد، خانواده به شیراز مهاجرت کردند و او در کودکستانی که پدرش در آن شهر بنا نهاد، پرورش یافت. در سال ۱۳۱۱ به تهران نقل مکان کردند و پدرش در محله سنگلج، دبستان کر و لال‌ها را بنیان گذاشت.
او پس از پایان تحصیلات ابتدایی به دانشسرای مقدماتی پامنار رفت و هم‌زمان به تدریس در مدرسه کر و لال‌ها پرداخت. با راهنمایی استادانی چون بدرالملوک بامداد و مهری آهی، وارد دانشسرای عالی شد و در سال ۱۳۲۷ در رشته زبان انگلیسی فارغ‌التحصیل شد. سپس در سال ۱۳۲۹ با استفاده از بورس تحصیلی به آمریکا رفت و در کالج لیندن‌وود در ایالت میسوری در زمینه آموزش و پرورش ناشنوایان تحصیل کرد. او در سال ۱۳۳۲ مدرک کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه کلمبیا در رشته آموزش و پرورش ناشنوایان دریافت کرد و تحصیلاتش را در رشته گفتاردرمانی در همان دانشگاه ادامه داد.
پس از بازگشت به ایران، در جلسات بازنگری کتاب‌های درسی دفتر کل امور ابتدایی با افرادی همچون عباس یمینی شریف، لیلی آهی و توران میرهادی همکاری کرد. در سال ۱۳۴۰، به عنوان مسئول تشکیل کلاس‌های کارآموزی و کارورزی آموزگاران کلاس اول در سراسر کشور منصوب شد. همچنین او کتاب «روش تدریس مخصوص سپاه دانش» را بر اساس روش آموزشی پدرش تألیف کرد که نه‌تنها در ایران، بلکه در افغانستان و تاجیکستان نیز مورد استفاده قرار گرفت. این کتاب با همکاری لیلی آهی تهیه شد.
پس از درگذشت جبار باغچه‌بان، ثمینه مدیریت آموزشگاه باغچه‌بان و پس از آن ریاست آموزشگاه مدیریت فنی جمعیت کر و لال‌ها را بر عهده گرفت. همچنین در سال ۱۳۵۰ به عنوان مدیرعامل سازمان ملی رفاه ناشنوایان و در سال ۱۳۴۵ مدیر امور بالینی و دوره تربیت متخصص شنوایی‌سنجی و رابط ناشنوایان در دانشگاه ملی منصوب شد. او در سال ۱۳۴۱ با تأسیس شورای کتاب کودک، فعالیت فرهنگی خود را گسترش داد.
آثار
از جمله آثار ثمینه باغچه‌بان می‌توان به دو کتاب «پل چوبی» و «نوروزها و بادبادک‌ها» اشاره کرد که از کتاب‌های برگزیده شورای کتاب کودک هستند. همچنین ترانه فولکلوریک معروف «دویدم و دویدم» را در قالب کتاب و ویدئوی زبان اشاره با همکاری یونیسف ارائه کرد. در سال ۱۳۷۷، او ترجمه فارسی «پیمان جهانی» را بنا به درخواست یونیسف انجام داد و نسخه‌ای به زبان اشاره نیز تهیه شد. دیگر آثار برجسته او شامل کتاب‌های «جم جمک برگ خزون»، «آفتاب مهتاب چه رنگه» و کتاب ارزشمند «روشنگر تاریکی‌ها» درباره زندگی پدرش، جبار باغچه‌بان، است که با همکاری مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان منتشر شد.
افتخارات
در سال ۱۹۷۷، به افتخار ثمینه باغچه‌بان، مدرسه کلارک آمریکا بورس تحصیلی ویژه‌ای با نام «بورسیه مدرسه کلارک برای خاورمیانه، ایالات متحده آمریکا» را اختصاص داد. همچنین کتاب «ثمینه باغچه‌بان: خادم فرهنگ و جامعه» نوشته رضا محمودی و محمد نوری، زندگی‌نامه او را روایت کرده است.
ثمینه باغچه‌بان با تلاش‌های بی‌وقفه خود، میراث گران‌بهای جبار باغچه‌بان را پاس داشت و با عشق و تعهد به تعلیم و تربیت کودکان ناشنوا، مسیر روشنی در آموزش و پرورش ایران بر جای گذاشت.
