هشدار شرطی: تأثیر امتناع اتحادیه اروپا از دلار در معاملات نفتی با ایران بر ارز آمریکا چگونه خواهد بود؟
اتحادیه اروپا در نظر دارد در معاملات نفتی با ایران از دلار آمریکا امتناع نموده، بهای آن را به یورو پرداخت نماید. کارشناسان استدلال می‌کنند، که چنین پاسخ تند به خروج آمریکا از توافق هسته‌ای می‌تواند تأثیرات تحریمهای آمریکا علیه ایران را به حداقل ممکن برساند و برای کشورهای اتحادیه اروپا هم سودمند باشد. علاوه بر این، تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند، که چنین اقدامی قادر است به یک گام اساسی در راه حذف جهانی دلار تبدیل شود.
اقدام اتحادیه اروپا چگونه می‌تواند موقعیت ذخیره ارزی جهان را متزلزل سازد- در مقالات «راشا تودی» (روسیه امروز) بخوانید.
بگزارش «ریا نووستی»،کشورهای اتحادیه اروپا تصمیم دارند از دلار به نفع یورو امتناع نموده، بهای نفت خریداری شده از ایران را به یورو بپردازند.
دیروز عصر نمایندگان دولتهای فرانسه، انگلیس، آلمان و ایران توافق کردند که تماسهای خود را برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران فعال سازند. این تصمیم پاسخ متقابل اتحادیه اروپا و جمهوری اسلامی ایران بود به خروج ایالات متحده آمریکا از برجام.
قابل توجه است، که دولت ایران در تاریخ ١۸ آوریل گذار از دلار به یورو در معاملات بین‌المللی را مورد تأئید قرار داد. این تصمیم به همه وزارتخانه‌ها، نهاد‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات دولتی کشور تسری می‌یابد. اضافه بر این، مؤسسات دولتی موظفند هنگام تنظیم گزارش‌ها و اعلام آمارها از ارز اروپایی استفاده نمایند.
بنا به ارزیابی باریس دالگوف(BORIS DOLGOV)، همکار مرکز مطالعات عربی و اسلامی دانشکده خاورشناسی فرهنگستان علوم روسیه، گذار از دلار به یورو در محاسبات، عامل هموارکننده در شرایط اعمال تحریمهای جدید از سوی آمریکا می‌باشد. همانطور که آندری چوپریگین (ANDREY CHOUPYRIGIN)، دبیر ارشد مدرسه عالی خاورشناسی وابسته به دانشگاه ملی تحقیقات در مصاحبه با «روسیه امروز» توضیح داد، چنین «ژست دوستانه» اروپا نشان می‌دهد که نگاه ایران به آن بمثابه شریک اصلی بوده و بطور قطع مایل به همکاری با ایالات متحده آمریکا نیست.
لازم به یادآوریست که بر اساس برجام، ایران از برنامه هسته‌ای خود به ازای لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا، اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل متحد امتناع می‌کند. این سند را ایران، آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلستان و آلمان در سال ۲٠١۵ امضاء کردند. ۸ ماه مه سال ۲٠١۸ دونالد ترامپ خروج آمریکا از این توافق را اعلام کرد. بگفته رئیس جمهور آمریکا، این موافقت‌نامه غیرطبیعی بود و وعده‌های ایران دروغ است.
با این حال، به عقیده میخائیل آلتین‌اوف(MIIKHAIL ALTYNOV)، مدیر شرکت سرمایه‌گذاری «پیتر تراست»، مشکل اقتصاد ایران از عوامل کامل دیگری ناشی می شود و هیچ ربطی به انتخاب ارز به ازای فروش مواد مولد انرژی ندارد. امروزه ایران فقط ٣ و ۸ دهم درصد از کل حجم نفت استخراجی خود را به اروپا صادر می‌کند. این را تحلیلگر ارشد کمپانی سرمایه‌گذاری «فریدوم فیانانس»، وادیم مرکولوف(VADIM MERKULOV) در مصاحبه با «روسیه امروز» بیان داشت.
به باور مدیر کل بخش تحلیل مرکز تحقیق و بررسی آلپری انگلیس، روبرتو دِ‌آمبروزیو (ROBERTO D’AMBROZIO)، نگاه راهبردی به استفاده از ارز خود در معاملات بین‌المللی برای اتحادیه اروپا بسیار سودمند است.
دِ‌آمبروزیو در گفتگو با «روسیه امروز » تصریح نمود: «یکی از مزیت‌ها عبارت است از افزایش استقلال اقتصادی در غیاب ضرورت تأمین مالی آمریکا از طریق انجام معاملات با دلار. این امر می‌تواند در سایر عرصه‌های معاملات اقتصادی بین‌المللی مرتبطه با انرژی نیز بسیار سودمند واقع شود».
کارشناسان برای نمونه، احتمال گذار به یورو در چهارچوب پروژه «جریان شمال-۲» را مثال می‌آورند. به این ترتیب، اتصال روسیه به اتحادیه اروپا با هدف صدور گاز طبیعی می‌تواند قابل کنترل‌تر باشد. بویژه، اگر در نظر داشته باشیم، که اروپا بطور جدی به تنوع منابع برای تأمین انرژی خود علاقه‌مند است.
کارشناسان تصریح می‌کنند، که امروزه ارز اتحادیه اروپا بلحاظ حجم ذخایر ارزی در جایگاه دوم در جهان قرار دارد. بنا بر این، شگفت‌آور نیست، که در متن گفتگوها در خصوص ضرورت غیردلاری کردن اقتصاد جهان، بدرستی بر روی یورو تأکید می‌شود. در همین حال، تصمیم اتحادیه اروپا فعلا نمی‌تواند تأثیر قابل ملاحظه‌ای در موقعیت ارز اروپا و دلار در بازار جهانی بگذارد.
آرتیوم دی‌یف (ARTYOM DEEV) در گفتگو با «روسیه امروز» یادآور شد، که اولا، گردش مالی یورو بین اتحادیه اروپا و ایران در حال حاضر چندان بزرگ نیست. بنا بر این، نمی‌تواند موقعیت دلار را متزلزل سازد. ثانیا، در همه حال قیمت نفت بر اساس دلار تعیین خواهد شد. حداکثر، ممکن است به وخامت روابط میان اتحادیه اروپا و آمریکا منجر شود.
به نفع ارزهای ملی
حذف احتمالی ارز آمریکا از مناسبات اقتصادی اتحادیه اروپا و ایران نخستین اقدام در زمانهای اخیر برای حذف دلار در جهان نیست. قبل از این، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در آخر ماه آوریل سال ۲٠١۸ خواستار امتناع از دلار در محاسبات بین ایران و کشور خود شد، و جمهوری خلق چین در ۲۶ مارس معاملات نفتی با یوآن را شروع کرد (بجای محاسبات رایج با دلار).
در ماه سپتامبر سال ۲٠١۷ بانک‌های توسعه کشورهای بریکس توافقنامه‌ای در خصوص اعطای اعتبار با ارزهای ملی امضاءکردند. بنا به توضیحاتی که گئورگی تالاریا (GEORGIY TOLORYA) رئیس مرکز راهبردی روسیه در آسیا در دانشکده اقتصاد فرهنگستان علوم به «روسیه امروز» داد، کاربرد ارز ملی در محاسبات و اعتبارات در کشورهای گروه بریکس، راهبرد توسعه سازمان، بخشی از رها کردن اقتصاد از دلار است، که به نقشه راه ایجاد ذخایر ارزی نوین تبدیل می‌شود.
روبرتو دِ آمبروزیو می‌گوید: «هشدارهایی به گوش ما می‌رسد، که تعادل جهانی حاکمیت اقتصادی به طرف شرق تغییر می‌یابد. چنین وضعیتی، عملا زمینه تضعیف ساختار اقتصادی جهان را فراهم می‌آورد، که در ظاهر غیرقابل تغییر بنظر می‌رسد. ارزیابی عواقب این تغییرات برای ایالات متحده آمریکا بسیار دشوار است، به احتمال قوی، پیامدها بسیار سنگین خواهند بود، اما، بی‌تردید، روند رهایی اقتصاد جهان از زیر سلطه دلار آغاز شده است».
بنا به اظهارات وادیم مرکولوف، سیاست دونالد ترامپ ترعیب برخی کشورها به امتناع تدریجی از دلار محسوب می‌شود. بعنوان مثال، اقدامات حمایتی آمریکا یعنی دفاع از منافع ملی، اما در همین حال، تأثیر آن بر روی شرکای بین‌المللی کشور بسیار مخرب است.
بر اساس ارزیابی کارشناسان، در صورت تداوم شرایط موجود، رهایی اقتصاد جهان از زیر سلطه دلار ممکن است بیش از ۹ سال طول بکشد.
راه‌حل انرژیتیکی
کارشناسان معتقدند، که پائین کشیدن ارز ملی آمریکا از جایگاه رهبری بازار مواد مولد انرژی احتمال دارد دستآورد کلیدی در راه رهایی جهانی از دلار باشد. مدیر بخش تحلیلی شرکت مدیریتی «صرفه‌جویی» سرگئی سووراوف(SERGEY SUVEROV) در مصاحبه با «روسیه امروز» در این باره خاطر نشان ساخت، که انجام این کار بسیار دشوار است. زیرا، معامله نفت با یک ارز برای اکثریت کشورها بسیار مناسب است.
سووراوف خاطر شان نمود: «از آنجا که دلار بعنوان ارز عمده در محاسبات بین‌المللی موقعیت خود را از دست‌می دهد، البته، تلاشها برای تعیین مظنه‌ها با سایر ارزها ادامه خواهد داشت. مثلا، چین سعی می‌کند معاملات نفتی را با یوآن انجام دهد، و اگر ارز جمهوری خلق چین واقعا آزادانه قابل تبدیل باشد، در این حالت، بخش قابل ملاحظه‌ای از تجارت مواد خام با یوآن محاسبه خواهد شد. برای اینکه چین بزرگترین واردکننده نفت در جهان است.
روبرتو دِ آمبروزیو با اطمینان می‌گوید، که شروع معاملات نفت با یوآن مسئله عبور جهانی از دلار را به سطح نوینی ارتقاء داد. افزون بر این، این کارشناس معتقد است، با عطف توجه به حجم اقتصاد کشورها، می‌توان گفت، که تأثیر بلندمدت این اقدام هنوز بطور جدی برآورد نشده است.
دِ‌آمبروزیو توضیح داد که: «اگر در معاملات نفت گذار به ارز دیگر بصورت تدریجی انجام شود، این کار می‌تواند ارزش دلا آمریکا را زیر فشار قرار دهد. واکنشی که ما می‌توانیم در چشم‌انداز کوتاه مدت از افزایش نرخ ارز آمریکا انتظار داشته باشیم، احتمال چنین توسعه حوادث را بازتاب نمی‌دهد. به همین دلیل، بسیاری‌ها حصول این نتیجه را بعید می‌دانند.
اکنون دلار رکورد رشد خود را در سبد شش ارز اصلی (یورو، ین ژاپن، پوند استرلینگ، دلار کانادا، کرون سوئد و فرانک سوئیس) از آغاز سال به نمایش می‌گذارد. شاخص DXYاز ماه دسامبرسال۲٠١۷ برای اولین بار به نزدیک ۹٣ و ٣ دهم واحد رسیده است.
اضافه بر این، امروزه یکسری از عوامل هنوز وجود دارند که خلاف عبور جهانی از دلار را نشان می‌دهند. بنا به گفته میخائیل آلتینوف در دوره زمانی سه سال اخیر سهم دلار آمریکا در محاسبات تجارت جهانی و ذخایر بین‌المللی افزایش یافته، سهم یورو کمتر شده، و سهم یوآن فقط چند درصد بوده است.
در پایان، وادیم مرکولوفجمع‌بندی کرد: «در چشم‌انداز میان‌مدت من گمان نمی‌کنم دلار با ضعف شدید مواجه شود. اما در چشم‌انداز بلندمدت، اگر این روند ادامه یابد، در مدت ۷- ۹ سال ما می‌توانیم شاهد جریان معاملات با یوآن و یورو باشیم، که این هم موقعیت آنها را در مقابل دلار تقویت می‌کند».
برگردان: ا. م. شیری
۲۹ اردیبهشت ١٣۹۷
منبع: «راشا تودی»
