هم نوا، در گزارشی به قلم یاسمین مولانا به فراز و فرود صنعت چاپ در ایران که قدمتی 200 ساله دارد پرداخته و تاریخ این صنعت را ورق زده است.
نویسنده در این گزارش می نویسد: سال 1190 شمسی زمانیکه عباس میرزا نخستین دستگاه چاپ فارسی با حروف سربی را وارد تبریز کرد زمینه تحول ارتباطات و پیشرفت و تکامل صنعت چاپ در ایران رقم خورد.
صنعت چاپ از زمان ورودش به ایران تا کنون تاثیر بسزایی در توسعه فرهنگی و اجتماعی و شکل گیری افکار عمومی داشته که حتی با ظهور اینترنت و توسعه غیر قابل وصف ارتباطات هم نمی توان نقش اساسی آنرا در دنیای امروزی منکر شد با اینحال اما در بسیاری از موارد مغفول واقع شده اشت.
**ورود نخستین دستگاه چاپ به ایران سال 1190 شمسی بود و آذربایجان در آن سال ها در خط مقدم جبهه جنگ ایران و روس قرار داشت و بر اثر این پیکارها، نیازهایی احساس می شد.
صمد سرداری نیا مورخ تبریزی در کتاب ‘تبریز مهد صنعت چاپ در ایران’ در ادامه داستان روزگار ایران در 205 سال پیش آن آورده است: عباس میرزا نائب السلطنه به تالیف و ترجمه توجه ویژه ای پیدا کرده بود و برای نشر و گسترش علوم و فنون، میرزا زین العابدین تبریزی را مامور فراگیری فن چاپ و به راه انداختن نخستین چاپخانه در تبریز کرد.
به نوشته وی تاریخ صنعت چاپ خیلی قدیمی تر است و این صنعت توسط گوتنبرگ آلمانی در 1436 میلادی در قرن پانزدهم اختراع شده اما خیلی دیر به ایران می رسد، تقریبا چهار صد سال بعد از اختراع آن به ایران وارد می شود.
وی در خصوص بی میلی ایرانیان برای چاپ متون خود به کنکاش پرداخته و گفته است: شاید ایرانیان چنانکه “بوسیک” درباره همسایگان ترک نژاد آنان می گوید، چنین می اندیشیدند که با ظهور چاپ تقدس آثار مقدس از میان خواهد رفت و بنابر این عده ای در ایران به مخالفت با آن برخاستند.
با اینحال هنگامی که شوالیه شاردن پیشنهاد خرید ماشین چاپ را به شاه سلیمان ارائه داد، شاه ابتدا به این طرح علاقه نشان داد ولی سرانجام حاضر نشد تامین هزینه این طرح را برعهده بگیرد اما عباس میرزا به رغم فشار و مخالفت ها چنین خطری را پذیرفت و نخستین دستگاه چاپ فارسی با حروف سربی را در شهر تبریز که حکمرانی آنجا را برعهده داشت، نصب کرد.
**چه بر سر صنعت چاپ نوپا آمد؟
با به قدرت رسیدن رضا خان میر پنج و تغییر شرایط سیاسی، صنعت چاپ دچار فراز و نشیب های زیادی شد و تا حد زیادی از پیشرفت باز ماند و تا سال 1320 تقریبا تغییری در وضعیت این صنعت به وجود نیامد و بعضی از مطبعه ها به واسطه نبود کار و بیکاری کارگران و ضرر صاحبان آنها تعطیل شده و یا به تهران منتقل شدند. گرچه چاپخانه داری، جدای از دیگر مشاغل در فضای جامعه ایرانی همواره از اعتبار خوبی برخوردار بوده و به عنوان یک حرفه فرهنگی شناخته می شد اما به عقیده صاحبان این مشاغل به مرور زمان دیگر آن اعتبار قبلی را ندارد و جایگاه این صنعت در جامعه مستتر شده و بررسی چرایی این مهم ضروریست.
این فراز و نشیب هایی که از همان بدو ورود دستگاه چاپ گریبانگیر این صنعت نوپا بود تا سال ها بعد و حتی تا به امروز ادامه داشته است، به طوری که مدیر عامل تعاونی چاپخانه داران آذربایجان شرقی در این باره می گوید: گرچه صنعت چاپ عجین شده با زندگی انسان بوده و نقش اساسی در تمامی ابعاد اقتصادی و اجتماعی کشور دارد اما برای نخستین بار در سال 82 در مشهد در جلسه ای اعلام شد تا کنون ردیف بودجه ای برای چاپ اندیشیده نشده و این نشان از مغفول واقع شدن جایگاه این صنعت دارد.
احمد غلامعلی زاده تصریح می کند: اروپاییان چاپ را مادر رسانه ها می دانند و این صنعت ارزآوری خوبی برای کشورهای دنیا داشته و در واقع جزو صنعت های رده بالا محسوب می شود اما در ایران به دلیل مشکلات مختلف جایگاه شایسته ای ندارد و تنها علاقه صاحبان این حرفه بوده که چاپخانه ها را بدون هیچ پیشرفتی تنها سرپا نگه داشته است. **ضد و نقیض های گمرک و مالیات در حمایت از تولید ملی مدیرعامل تعاونی چاپخانه داران استان پرداخت مالیات های کلان را یکی از مهمترین مشکل صنعت چاپ می داند که کمر بسیاری از تولید کننده های این حوزه را شکسته است.
غلامعلی زاده اظهار می کند: گرچه برخی از ضروریات صنعت چاپ همچون مرکب و کاغذ دارای تولید داخلی هستند اما برای تولید همین کالای داخلی نیاز به وارد کردن مواد خام مختلفی است که پرداخت گمرک و مالیات برای تک تک این مواد خام؛ قیمت تمام شده محصول داخلی را نسبت به محصول خارجی وارداتی بالاتر می برد.
وی در تشریح این مهم می افزاید: مرکب از جمله کالاهای وارداتی است که اغلب کیفیت پایین و قیمت بالای مشابه داخلی آن، بسیاری از افراد را راغب به وارد کردن نمونه خارجی آن می کنند و از آنجایی که قانون مالیاتی واردات آن کالای نسبت به تولیدش قیمت پایین تری دارد، برگ برنده این ماجرا دست واردکننده است.
مدیرعامل تعاونی چاپخانه داران استان یادآور می شود: دادن مالیات امر بارزی است که البته باید اصولی باشد و کیفیت و شرایط مالیت برای تولید کننده ها مشخص و تجدید نظر شود.
به گفته وی، عرق ملی در ایرانیان با تمام شدت خود وجود دارد اما پرداخت ارزش افزوده 9 درصد در کنار مالیات برای صنعت شکننده چاپ سم مهلک و خارج از عدالت است. درواقع کاغذ کاهی، کرافت و کاغذ تحریر (چاپ) در استان مازنداران و هفت تپه تولید می شود اما این درحالیست سلولز که یک کالای وارداتی است باید برای تولید کاغذ به آن افزوده شود و شاید همان قیمت تمام شده باعث می شود تا تمامی انواع کاغذ در کشور تولید نشود.
این وضعیت شامل تمامی ابزارهای مرتبط همچون دستگاه ها، کاغذ، الکل، مرکب و داروی آب می شود که همه کالاهای وارداتی بوده و پرداخت مالیات برای تک تک آنها قیمت تمام شده تولید ملی را به طرز چشمگیری بالا می برد.
**ضرورت توجه به صنایع پتروشیمی و تسهیلات حمایتی به رغم تمامی این مسائل تولید کننده ها و چاپ خانه داران علاقمند به پیشرفت و توسعه این صنعت بوده و مدیرعامل تعاونی چاپخانه داران استان می گوید: چاپ در تمامی ابعاد زندگی جوامع از چاپ کتاب و روزنامه، اعلامیه و اوراق اداری تا بسته بندی و تجارت تاثیرگذار است از این رو برای ارتقای این صنعت که باز خورد جهانی در میان دیگر کشورها هم دارد ضروریست جایگاه آن مشخص شود.
وی می گوید: دستگاه چاپ در کمتر کشوری تولید می شود و از انجایی که در بسیاری از کشورها تولید دستگاه چاپ مقرون به صرفه نیست، در ایران هم همچون دیگر کشورهای دنیا دستگاه چاپ وارد می شود.
غلامعلی زاده می افزاید: دستگاه های چاپ در چاپخانه های استان آذربایجان شرقی اغلب فرسوده و یا قدیمی هستند و به دلیل نبود دستگاه های پیشرفته، در این صنعت از دیگر کشورها عقب مانده ایم که ضروریست دولت درحمایت از تولید ملی دستگاه های پیشرفته را با وام کم بهره جایگزین ماشین آلات فرسوده کند و تسهیلات مناسبی در این راستا اختصاص دهد.
گرچه صنعت چاپ با فراز و فرود های بسیاری در ایران همراه بوده و در برخی روزها همراه با تغییرات آن در جهان و گاه در صف آخر این
