«سوسیالیسم- آینده ما»!

الکساندر مزیایف

رئیس کرسی حقوق شهروندی و حقوق بین‌الملل دانشگاه قازان (تاتارستان)، پروفسور، دکتر علوم حقوقی، عضو انجمن وکلای بین‌المللی، عضو انجمن جهانی حقوق بین‌الملل، عضو علی‌البدل فرهنگستان مسائل ژئوپلیتیک، سردبیر مجلۀ «حقوق و مناسبات بین‌المللی»

ا. م. شیری

کمونیست‌ها و حاکمیت در آفریقای جنوبی

چهاردهمین کنگره حزب کمونیست آفریقای جنوبی ۱۱- ۱۵ ژوئیه در شهرک بوکسبورگ نزدیک ژوهانسبورگ برگزار گردید. تقریبا ۲٠٠٠ نماینده از طرف قریب به ۷٠٠٠ شعبه حزب در سراسر کشور  در مدت پنج روز سیاست‌های حزب در آینده نزدیک را مورد بحث و مذاکره قرار دادند. مؤلف مقاله حاضر در این کنگره حضور داشت.

حزب کمونیست آفریقای جنوبی نیز مانند کنگره ملی آفریقا، حزب حاکم است. آن، همراه با کنگره ملی آفریقا و کنگره اتحادیه‌های کارکری آفریقای جنوبی عضو ائتلاف سه‌جانبه دولتی می‌باشد. کنگره ملی آفریقا نقش رهبری را در ائتلاف ایفاء می‌کند، اما همواره چنین نبوده است. سال‌های طولانی حزب کمونیست وظیفه شعبه ایدئولوژیک کنگره ملی آفریقا را عهده‌دار بوده است…

برای ارزیابی نقش کمونیست‌ها در ساختار حاکمیت آفریقای جنوبی، همین بس که گفته شود، همه رؤسای جمهوری آفریقای جنوبی از سال ۱۹۹۴ عضو حزب کمونیست بوده‌اند- نلسون ماندلا، تابو مبکی (۱)،کخالما مونتلانته، جیکوب زوما. دبیر کل کنگره ملی آفریقا گوه‌ده مانتاشه نیز عضو کمیته مرکزی حزب کمونیست آفریقای جنوبی می‌باشد. شمار قابل ملاحظه‌ایی از رهبری کنگره ملی آفریقا و اعضای دولت عضو حزب کمونیست هستند.

دبیر کل حزب کمونیست جمهوری آفریقای جنوبی، ب. نزیماندهگزارش سیاسی خود به کنگره را با هشدار آغاز نمود: «انقلاب ملی- دموکراتیک در آفریقای جنوبی در خطر است!» با عطف توجه به اوضاع پیش‌آمده، رهبری حزب کمونیست جمهوری آفریقای جنوبی در باره «کودتای آرام» در کشور و تشکیل «دولت موازی» خبر می‌دهد. با این حال حزب کمونیست به مخالفت با رئیس جمهور، جیکوب زوما برخاست و او را حامی «تصرف دولت» (state capture) خواند.

کنگره موضع حزب مبنی بر ضرورت انجام مرحله دوم انقلاب ملی- دموکراتیک بمثابه راه ایجاد سوسیالیسم در جمهوری آفریقای جنوبی را تأئید نمود.

قطعنامه ویژه در مورد مسئله ملی صادر شد. تقسیم نژادی در جامعه آفریقای جنوبی باقی مانده است. اتفاقا در این روزها در یکی از مناطق ژوهانسبورگ، منطقه مسکونی اساسا رنگین‌پوستان، والدین از رفتن فرزندان خود به مدرسه ممانعت نموده و استعفای یکی از مدیران مدرسه آفریقائیان سیاه را خواستار شدند. علاوه بر آن، والدین راه‌های ورود به مدرسه را مسدود نمودند. چنین اعمال نژادپرستانه بصورت جمعی، شاید، برای اولین بار در سال‌های اخیر اتفاق می‌افتد…

ب. نزیمانده در گزارش سیاسی تأکید کرد، که مسئله ملی در آفریقای جنوبی باید از موضع مارکسیسم- لنینیسم حل شود. حزب اصطلاح «سفید» را مطابق شرایط سرمایه‌داری انحصاری کنار گذاشته است. دبیر کل حزب کمونیست تصریح نمود: «ما بسیار خوب آگاهیم، که در حال حاضر سرمایه‌داری انحصاری در آفریقای جنوبی در دستان جمعیت سفید‌پوست متمرکز شده است، اما سرمایه‌داری انحصاری «سیاه» اوضاع طبقه کارکر را در آفریقای جنوبی تغییر نمی‌دهد». ماهیت برنامه اقتصادی حزب عبارت است از انحصارزادایی در اقتصاد آفریقای جنوبی.

بازنگری پیکربندی ائتلاف سه جانبه و تصمیم دایر بر شرکت مستقل حزب در انتخابات سال ۲٠۱۹ از میان دیگر مسائل مورد مذاکره در کنگره بود. رئیس حزب ملی، س. زوکوانا اظهار عقیده نمود: «اگر امروز برای بازسازی ائتلاف گام‌هایی برداشته نشود، این قطعا به گسست آن با عواقب جدی منجر خواهد گردید». رهبری حزب موفق شد نمایندگان را به آن متقاعد سازد، که بازسازی ائتلاف سه جانبه الزامی است. زیرا ائتلاف، همانگونه در گزارش به کنگره گفته شده، فراکسیونیسم، حاشیه‌سازی و استبداد را نابود می‌سازد. ب. نزیمانده این ضرب‌المثل آفریقایی را به نمایندگان یادآور شد: «اگر می‌خواهی ‌تند بروی، تنها برو، اما اگر می‌خواهی به راه دور بروی، با دیگران برو». با این حال، با کی رفتن هنوز پشت علامت سؤال می‌ماند. و مسئله آیا کنگره ملی آفریقا از عهده حل بحران کنونی خود برخواهد آمد، دقیقا به تعویق می‌افتد.

مسئله شرکت مستقل حزب در انتخابات سال ۲٠۱۹ یکی از چالش‌های جدی نمایندگان بود. من سال‌های زیادی در مورد نارضایتی اعضای عادی (و نچندان عادی) حزب کمونیست آفریقای جنوبی در این خصوص، که «حزب هویت خود را از دست داده» و در کنگره ملی آفریقا ادغام شده اشت، می‌شنوم. این درست است. حزب کمونیست، واقعا، به سبب ائتلاف با کنگره ملی آفریقا و خودداری از ورود مستقل به انتخابات بسیار از دست داده است. اکنون تصمیم گرفته بطور مستقل در انتخابات شرکت نماید. واقعا، کنگره تصریح نمود: بسیار عاقلانه است اگر رهبری حزب کمونیست آفریقای جنوبی تصمیم بگیرد، در شرایطی که در سال ۲٠۱۹ پیش خواهد آمد، کمونیست‌ها بطور مستقل در انتخابات شرکت نمایند.

در همه حال شرکت مستقل در انتخابات به کمونیست‌های آفریقای جنوبی اجازه می‌دهد قدرت واقعی بسیج بالقوه خود را امتحان کنند. در پنج سال اخیر تعداد اعضای حزب کمونیست آفریقای جنوبی با افزایش تقریبا دو برابری به ۳٠٠ هزار نفر (۲) رسیده، در همین حال، طی پنج سال اخیر، در فاصله کنگره سیزدهم و چهاردهم، ۱۳٠ هزار نفز عضو جدید به حزب پذیرفته شده است.

نقش سیاسی مستقل حزب کمونیست آفریقای جنوبی مخاطره‌آمیز هم هست. بموجب شرکت در ائتلاف سه جانبه بسیاری از اعضای حزب کمونیست بعنوان کارکنان دولتی در زیر پرچم کنگره ملی آفریقا کار می‌کنند و می‌توانند به کنگره ملی آفریقا رأی بدهند نه به حزب کمونیست آفریقای جنوبی. اگر چه در این باره چیزی گفته نمی‌شود، اما اصطکاک بین اعضای کنگره ملی و حزب کمونیست آفریقای جنوبی در کمیته‌های مناطق بطور مرتب روی می‌دهد. گاهی به دعوای تن به تن با عواقب فاجعه‌بار منجر می‌گردد. در چنین حالتی، رهبری حزب کمونیست آفریقای جنوبی هر از چند ‌گاهی رهبری کنگره ملی آفریقا را مورد انتقاد شدید قرار می‌دهد. بطوری که موضع رهبری حزب کمونیست آفریقای جنوبی و شخص دبیر کل، ب. نزیمانده بموقع خود نقش مهمی در سرنگونی رئیس جمهور تابو مبکی ایفاء کرد. اکنون رهبری حزب کمونیست آفریقای جنوبی شدیدا علیه رئیس جمهور جیکوب زوما موضع گرفته، استعفای او را خواستار است و معاون اول دبیر کل حزب، سوللی ماپائیلا علیه رئیس جمهور در دیوان عالی جمهوری آفریقای جنوبی اقامه دعوی نمود.

لازم است نتایج کنگره از منظر مبارزه آغاز شده برای قدرت در کنگره ملی آفریقا هم مورد ارزیابی قرار داده شود: در ماه دسامبر برای تعیین رئیس جدید کنگره ملی آفریقا انتخابات برگزار خواهد شد و نقش حزب کمونیست در این مبارزه بسیار مهم است. هر چند کنگره ملی آفریقا و حزب کمونیست آفریقای جنوبی احزاب مختلفی هستند، اما رابطه آنها در سطح ایدئولوژیک و هیئت شخصی بسیار مستحکم است. تصادفی نبود که سریل راماپوسا، معاون رئیس جمهور آفریقای جنوبی که از طرف حزب کمونیست برای ریاست کنگره ملی آفریقا در انتخابات ماه دسامبر و برای ریاست جمهوری در سال ۲٠۱۹ حمایت می‌شود، در مقابل نمایندگان کنگره سخنرانی کرد.

«رفیق بلید» (حنجر)، به تعبیر بونگینکوسی نزیمانده، وزیر آموزش عالی کنونی جمهوری آفریقای جنوبی، مجددا (برای پنجمن بار) به مقام دبیر کلی حزب کمونیست آفریقای جنوبی انتخاب گردید.جه‌ره‌می کورنین، معاون اول دبیر کل، که تقریبا بیست و پنج سال عهده‌دار این پست بود، استعفاء کرد. سوللی ماپائیلا و رئیس اسبق شعبه بین‌الملل حزب، کریس ماتلاکو بعنوان معاونان دبیر کل انتخاب شدند.

تأئید رهبری ب. نزیمانده در حزب کمونیست موضع او و موضع حزب را در رابطه با رهبری جدید کنگره ملی آفریقا (و در کشور بطور کلی)باز هم مستحکم‌تر می‌کند. شانس پیروزی س. راماپوسا، معاون رئیس جمهور در انتخابات ماه دسامبر بیشتر می‌شود.

بوکسبورگ، آفریقای جنوبی

(۱) خانواده مبکی دارای رابطه طولانی و خاص با حزب کمونیست می‌باشد. مادر رئیس جمهور تابو مبکی اولین زنی بود که به عضویت حزب کمونیست جمهوری آفریقای جنوبی درآمد.

(۲) شمار دقیق اعضاء حزب کمونیست جمهوری آفریقای جنوبی در کنگره ۲۸۴ هزار و ۵۵۴ نفر اعلام شد.