زنجان؛ زير تيغ سدسازان
آب هست ولي كم، اين شعار‌ي است كه اين روزها روي در و ديوار شهرها نقش بسته و در شبكه‌هاي مختلف صدا و سيما نيز مردم را به صرفه‌جويي در مصرف اين مايه حيات دعوت مي‌كنند و البته سازمان هاي جهاني نيز براي بار چندم ايران را هدف قرار داده و اخطار داده اند كه خشكسالي در انتظار ايران است. اما اينكه مسئولان تاچه اندازه به اين اخطارها و شعارها در تصميم‌گيري و عملكرد خود اعتقاد دارند خود جاي سوال است چراكه هر روز خبري از سوء‌مديريت و لابي‌هاي سياسي در مديريت منابع آبي موجود در كشور به گوش مي‌رسد.رودخانه های خشک؛ این است آنچه که ارمغان سدسازی برای میهن بوده است؛ با این‌همه «مافیای سدساز» باز هم سد می کارد و خشکی درو می کند. حالا در سفر نماینده محیط‌زیستی‌ترین دولت ایران به زنجان برای روشن شدن تکلیف سد ایالو، از نماینده محیط‌زیست دعوت نمی شود …سفر عدل، معاون نوبخت به زنجان و بازدید او از سد غیرقانونی و نیمه کاره ایالو بدون دعوت و حضور نماینده محیط زیست یعنی «تنها به قاضی رفتن» که نتیجه ای جز «راضی بودن مجری» یعنی آب منطقه ای استان زنجان را در پی نخواهد داشت. این درحالی است که قاعده و عرف در تمام موارد مشابه به حضور همزمان نماینده های دستگاه های درگیر ماجرا مخصوصا محیط زیست بوده است.علاوه بر این‌ها، تاکید چندباره‌شرکت آب منطقه ای زنجان، بر روی واژه‌بند ایالو در حالی اتفاق می افتد که از منظر کارشناسی، ایالو تمام ویژگی های یک سد را دارد. حال می ماند تصمیم دولت درباره این سد غیرقانونی که به گفته کارشناسان، علاوه بر آسیب جدی به منطقه حفاظت شده انگوران، رودخانه دائمی قزل اوزن را نیز خشک و تبدیل به یک رود فصلی بی جان می کند. به‌گزارش اسكان، پس از انتشار درج گزارشی از ساخت غیرقانونی سد ایالو در دل سد مراش در استان زنجان و انعکاس اعتراضات بدنه کارشناسی اداره کل محیط زیست و فعالان این حوزه، دولت تصمیم گرفت نماینده‌ای به منطقه فرستاده و با شنیدن سخن منتقدان در محل، درباره ادامه ساخت و یا لغو آن، بهترین تصمیم را بگیرد.در عمل اما اتفاق دیگری افتاد. به گونه ای که معاون سازمان برنامه وبودجه به عنوان نماینده این سازمان به زنجان و محل سد ایالو راهی شد اما بدون اینکه از نماینده محیط زیست دعوتی به عمل آید. این مساله علاوه بر عمل به شکلی کاملا خلاف روال اداری و عرف سازمانی، مصداق کامل «یکطرفه قاضی رفتن» آب منطقه‌‌ای زنجان برای توجیه سد ایالو و قانون شکنی های این شرکت است که میزبان برنامه نیز بوده است.این خبر که در ابتدا برای فعالان محیط‌زیست، رویکردی امید بخش به نظر رسید در نهایت به یک تصمیم یکسویه برای توجیه یک تخلف، تنها با حضور دستگاه متخلف است. درحالی که این سفر می توانست با حضور دو طرف ماجرا در منطقه اجرای پروژه، شنیده شدن نقدهای فنی و حقوقی، منجر به یک تصمیم کارشناسی- فنی شود.حالا اما معاون سازمان برنامه وبودجه و هیات همراه با مسئولان آب منطقه ای زنجان به منطقه ماه نشان رفته اند؛ همان جایی که سدی در آن ساخته شده که بدون مطالعه و حتی بدون تایید وزارت نیرو و همچنین پنهان از محیط‌زیست استان، سربرآورده و ساخته شده است. مسئولان آب منطقه ای استان، خودشان بریده اند و دوخته اند؛ بدون اینکه کسی باشد تا مشکلات و مسائل اساسی و فنی این سد غیرقانونی را به معاون گوشزد کند.قطعا آنچه از زبان طرف مجری، یعنی آب منطقه ای درباره سدسازی گفته شود نشأت گرفته از رویکرد مثبت این سازمان و نیز دستگاه عریض و طویل وزارت نیرو با سدسازی است و مسلم است که دعوت نکردن از نماینده محیط زیست منطقه یعنی از قبل بریدن و دوختن و یکطرفه به قاضی رفتن که اصل و اساس سفر معاون سازمان برنامه را به گونه ای دیگر معنا می کند. اگر به سایت‌سازمان آب منطقه ای استان زنجان مراجعه کنید و خبر سفر معاون نوبخت را بخوانید نامی بسیار کمرنگ از ایالو می بینید؛ آن‌هم نه به عنوان سد که به عنوان «بند تنظیمی» ؛ در حالی که هم کارشناسان اداره کل زنجان و هم مدیرکل سابق محیط زیست این استان بارها به اسکان نيوز و دیگر رسانه ها گفته اند که ایالو یک بند نیست؛ بلکه یک سد غیرقانونی است که برای ساخت آن هیچ سوالی از محیط زیست نشده است.با این همه در خبر درج شده بر سایت آب منطقه ای زنجان، اشاره شده:« در سفر اخیرعدل، معاون فنی،تولیدی و امورزیربنایی و مسجدی رییس امور آب،کشاورزی و منابع طبیعی سازمان برنامه و بودجه کشور، از سد مراش و بندتنظیمی ایالو بازدید کردند». زمزمه های ساخت‌سد ایالو، سدی بی مجوز و من درآوردی که وزارت نیرو به طور پنهانی در دل سدمراش آن‌را تعریف کرد و بی آنکه صدایش را دربیاورد آن‌را اجرایی نیز کرد دوباره در استان زنجان شنیده می شود. ساخت سد ایالو در سال ۹۱ آغاز شد و با وجود اینکه در سال ۹۴ روشن شد که این پروژه فاقد مجوز است مراحل ساخت همچنان به پیش می‌رود. مساله مهم درباره این سد این است چطور می‌شود یک سد هرچند کوچک، بی مطالعه، بی مجوز و بدون حتی اطلاع دادن به مسئولان امر، ناگهان از بودجه عمومی ساخته شود و خم به ابروی هیچ‌کس، نه دولت و نه نهادهای نظارتی نیاید.
این درحالی است که کارشناسان بارها تاکید کرده اند که ادامه ساخت این سد به تنوع زیستی منطقه حفاظت شده انگوران آسیب‌زده و رودخانه قزل اوزن را که هزاران سال دايمی بوده به رودخانه‌ای فصلی بدل خواهد کرد.برخی گمان می کنند هرچند نام سدایالو در هیچ‌یک از طرح‌ها و مطالعات سد مراش، برده نشده و بدون انجام مطالعات ارزیابی محیط زیستی و مجوزهای لازم اداره کل حفاظت محیط زیست زنجان را ندارد؛ اما چون تا مرحله آبگیری اولیه پیش رفته، پس اشکالی در ادامه ساخت آن وجود ندارد.این درحالی است که بر اساس قوانین صریح، به هر حال این سد غیرقانونی بوده و بدون انجام مطالعه و اخذ مجوزهای لازم ساخته شده و بر این اساس باید مسببان احداث آن که میلیون ها تومان بیت المال را صرف یک پروژه غیرقانونی و غیرعلمی کرده اند مورد محاکمه و توبیخ قرار بگیرند. ضمن اینکه ساخت آن خسارت های فراوانی را بر محیط زیست منطقه وارد خواهد کرد.
نکته قابل تامل این است که‌سد ایالو از نظر آورد آب نیز با آنچه وزارت نیرو درباره اش گفته تفاوت های چشمگیر دارد. این پروژه اگرچه هنوز به بهره‌برداری نرسیده است ولی آبگیری عملی آن در راستای ملاحظات سازه ای، از اواسط زمستان گذشته صورت پذیرفته است. با اینکه آبگیری ایالو با بارش های فراوان بهار امسال مواجه شد، تاکنون ذخیره ناچیزی را ارائه داده است.به باور کارشناسان محیط زیست، تخمین های برخی از منتقدان، میزان این ذخیره را بسیار کمتر از یک میلیون مترمکعب برآورد می کند؛ در حالی که متوسط آورد این حوضه بیش از دوونیم میلیون مترمکعب بوده است و همین واقعیت نشان می دهد علاوه بر نقض قوانین و معیارهای بودجه ای و محیط زیستی، محاسبات این پروژه نیز مانند بسیاری از پروژه های کشور از منظر درستی و نادرستی داده ها و محاسبات با تشکیک های جدی روبه‌رواست.
بر این اساس، مسئولان وزارت نیرو و شرکت آب منطقه ای زنجان، صدای معترضان و مخالفان سد ایالو را نشنیدند. پس از آن، مخالفان در صدد برآمدند تا از طریق انتشار نامه ای در رسانه ها، صدای خود را به گوش مسئولان برسانند تا شاید جلوی ساخت این سد آسیب رسان به منطقه گرفته شود. نامه ای که در آن به ساخت سد ایالو روی رودخانه قزل اوزن در شهرستان ماه‌نشان، استان زنجان اعتراض شده است.معترضان می‌گویند، رودخانه قزل اوزن که قرار است سد ایالو در بخشی از حوضه آن ساخته شود تاب هیچ سدی را ندارد، چون در سال‌های پیش اسیر کم‌آبی شده، بستر شورش، هر آبی را نمک‌آلود خواهد کرد. حرف آن‌ها این است که ایالو ، گتوند دیگری را روی دست نظام اسلامی برجا خواهد گذاشت و مشکلات متعددی را برای اکوسیستم منطقه ایجاد خواهد کرد.
از سوی دیگر بدنه کارشناسی اداره کل حفاظت محیط زیست زنجان با این سد مخالف هستند و مدیرکل پیشین محیط زیست زنجان نیز بارها ادامه ساخت آن‌را دارای آسیب ها و خسارت های جدی برای منطقه عنوان کرده بود که در آینده می تواند بحران های جدی را روی دست نظام بگذارد؛ هر چند مدیرکل جدید محیط زیست استان، هرگونه اظهارنظر در این‌باره را منوط به بازدید مجدد از این پروژه در هفته آتی عنوان کرد.حال باید دید دولتی که خود را محیط زیستی ترین دولت تاریخ ایران می‌داند درباره این تخلف محرز و زیان ملی آشکار می خواهد چگونه تصمیم بگیرد. آیا می‌خواهد مانند دولت های گذشته که درباره سدسازی راه به خطا رفتند و سرزمینی خشک و پرمعضل بر جای گذاشتند، افسار توسعه کشور را به دست مافیای سدساز بدهند و دیگر نقاط این سرزمین از جمله زنجان را نیز مانند خوزستان و اصفهان و … درگیر ریزگرد و بی آبی و آلودگی های متعدد کنند؟!
منبع: قانون
